اندیشکده راهبردی تبیین-در طی یک دهه گذشته، قدرت‌های جدیدی در محیط بین‌المللی ظهور کرده‌اند که در حال به چالش کشیدن غرب و آمریکا در زمینههای گوناگون هستند. یکی از این قدرت‌های نوظهور چین است. این کشور امروزه در بسیاری از زمینه‌ها نظیر اقتصاد، صنایع، عرصه‌های نظامی و ….. تبدیل به رقیبی بالفعل برای غرب شده است و پیش‌بینی میشود که طی سال‌ها و دهه‌های آینده بتواند گوی سبقت را در بسیاری از زمینه‌ها از رقبای غربی خود برباید. یکی از حوزههای جدیدالورود چین در رقابت با دنیای غرب، حوزه فنآوری است. بنابراین آمریکا و غرب از ورود چین به این عرصه احساس خطر کرده‌اند و در حال تلاش برای ممانعت از پیشرفت چین در این عرصه هستند. در این یادداشت پژوهشی تلاش میشود تا به بررسی دلایل و ابعاد این چالش‌ها پرداخته شود.
دلیل احساس خطر آمریکا و غرب از فعالیت چین در حوزه فنآوری
سؤال اصلی در این زمینه این است که چرا آمریکا و غرب از فعالیت چین در حوزه فنآوری احساس خطر میکنند؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که آمریکا و غرب در هر وضعیتی و از جانب هر بازیگری، از به خطر افتادن برتری و مزیت خود احساس خطر میکنند. تلاش‌های چین در حوزه فنآوری هم شامل همین قاعده است. نکته لازم به ذکر این است که آمریکا و غرب برای سالیان متمادی در حوزه فناوری‌های برتر نظیر فنآوری اطلاعات، هواپیما و بسیاری از موارد دیگر دارای برتری بوده‌اند. اما امروزه چین با ورود به این حوزه‌ها، در حال به چالش کشیدن کشورهای غربی می‌باشد. چین وارد شاخه‌هایی در زمینه فنآوری شده که تاکنون بی‌سابقه بوده است. برای مثال شرکت هوآوی[1] اکنون هم به‌واسطه تلاش برای توسعه زیرساختهای فنآوری اطلاعات در قالب اینترنت 5G و هم به‌واسطه توسعه محصولات خود در قالب گوشیهای تلفن همراه هوشمند، تبدیل به رقیبی بسیار جدی برای همتایان غربی خود، نظیر شرکت اَپِل[2] آمریکا شده است.
پیشینه چالش‌های فنآوری چین برای آمریکا و غرب
چالش‌های فنآوری چین برای آمریکا و غرب دارای پیشینه گسترده‌ای است. از سال 1976 توسعه فنآوری چین توسط دنگ شیائو پنگ[3] آغاز شد و توسط جیانگ زمین[4] تا سال 2001 ادامه یافت. ایجاد یک پایگاه تحقیقاتی مستقل و تغییر تدریجی به تحقیقات مرتبط با بازاریابی و محصول محور از سال 2002 آغاز شد. سیاست‌گذاران فنآوری چین همچنین نوآوری اقتصادی را ارتقاء بخشیده‌اند. بر این اساس دولت چین توسعه فنآوری را موتور اصلی توسعه پایدار می‌داند و امیدوار است که بتواند نوآوری اقتصادمحور را تقویت کند. موسسه علوم چین پیشروترین نهاد این کشور در عرصه علوم و فنآوری است. این موسسه پس از بازسازی عمده در دهه 1990، اکنون دارای 125 موسسه، 84 واحد تحقیقاتی، یک دانشگاه و یک دانشکده تحصیلات تکمیلی و امکانات مرتبط با آن است. واحدهای این موسسه در سراسر چین واقع‌شده و کارمندان آن بالغ‌بر 50000 نفر هستند.[5] بر اساس گزارش سازمان ملل متحد در سال 2004، چین دهمین کشور صادرکننده فنآوری پیشرفته در جهان طی سال‌های 1996 تا 1998 بود. در سال 2003، صادرات فنآوری پیشرفته از سوی چین به مرز 3/110 میلیارد دلار رسید که بیش از 41 برابر نسبت به سال 1997 افزایش داشته است.[6]
همچنین رهبران سیاسی و تجاری آمریکا مدت‌هاست که دچار نگرانی از فناوری‌های پیشرفته پکن هستند که به چین کمک میکند تا بتواند از فنآوری غربی پیشی بگیرد. این چارچوب، حوزه‌ای است که آمریکا به‌هیچ‌عنوان نمی‌خواهد تا چین از آن سبقت بگیرد. برای مثال شرکت هوآوی چین یک منبع تحقیق و توسعه است. در سال 2018، این شرکت اعلام کرد که هزینه‌های سالانه تحقیق و توسعه خود را از سالی 15 میلیارد دلار به20 میلیارد دلار ارتقاء خواهد داد و دارای ده‌ها هزار اختراع ثبت‌شده در چین و خارج از کشور است. [7]
راهکارهای آمریکا و غرب با مقابله با چین
از سوی دیگر آمریکا و غرب به هر ترتیب ممکن به دنبال مقابله با چالش‌های فنآوری چین هستند. یکی از راه‌هایی که همچون همیشه در چنین مواردی به کار می‌بندند، انجام اقدامات سلبی است. در ادامه به برخی از راهکارهای طرف غربی در این زمینه به شرح ذیل اشاره میشود:
1-مدیر ارشد شرکت هوآوی منگ وانژو[8] در ماه فوریه سال جاری میلادی (بهمن 1397)، توسط دولت کانادا بازداشت شد و کیفرخواستی با 23 مورد عنوان اتهامی علیه او صادر شد. همچنین از سال گذشته تاکنون شرکت هوآوی با تحریم‌های دولت آمریکا مواجه شده است.[9]
2-بر این اساس در ماه می[10] سال جاری میلادی (اردیبهشت ماه)، دونالد ترامپ [11]یک دستورالعمل اجرایی صادر کرد که بر اساس آن، استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات از طریق هر فردی که میتواند تهدیدی علیه امنیت ملی ایالات‌متحده آمریکا باشد، ممنوع شده و برای این موضوع، وضعیت اضطراری ملی اعلام گردید. این حرکت به‌طور گسترده‌ای شامل شرکت هوآوی شد. [12]
3-در همان روز وزارت بازرگانی آمریکا شرکت هوآوی و 70 شرکت وابسته به آن را در فهرست اشخاص خود قرارداد که درواقع این فهرست لیست سیاه تجارت است. این لیست هر فردی را از خرید قطعات یدکی و اجزای آن برای شرکتهای آمریکایی بدون مجوز دولت آمریکا منع میکند. در واکنش به این اقدام، تعدادی از شرکتهای آمریکایی شروع به عقب‌نشینی از تجارت با هوآوی کردند.[13]
4-در همین رابطه در ماه ژوئن[14] سال جاری میلادی (خردادماه)، آمریکا مجدداً چهار شرکت و یک موسسه تحقیقاتی را که در حال تلاش در راستای پیشبرد برنامههای فنآوری چین هستند، در یک لیست سیاه شبیه به همان فهرستی که هوآوی در آن است، قرارداد. دولت آمریکا از اجرای این برنامه تحریمی، به دنبال این است تا از خرید نرم‌افزار و ابزارهای ایالات‌متحده آمریکا توسط این شرکت‌ها ممانعت کند.
وزارت بازرگانی آمریکا در بیانیه‌ای اذعان کرد که اشخاص جدید این فهرست، بخشی از تلاش‌های چین برای توسعه اَبَررایانه‌ها هستند. این گزارش می‌گوید که آنها نگرانیهایی برای امنیت ملی آمریکا را ایجاد کرده‌اند، زیرا رایانه‌های چین برای مصارف نظامی یا برای همکاری با ارتش چین ساخته میشوند. اقدام دیگر دولت آمریکا این است که با خارج کردن شرکتهای آمریکایی از چین، دانش این شرکت‌ها را از این کشور خارج نماید. [15]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بازخورد فعالیت‌های چین در زمینه فنآوری برای جمهوری اسلامی ایران
در خصوص بازخورد فعالیت‌های چین در حوزه فنآوری برای جمهوری اسلامی ایران می‌توان گفت که اقدامات سلبی دولت آمریکا در خصوص برنامههای فنآوری چین، میتواند فرصت خوبی برای ایران فراهم کرده تا با انجام هم‌افزایی با دولت چین در این زمینه، از دانش و توانایی این کشور در زمینه برنامههای فنآوری خود بهره ببرد. لازم به ذکر است که ظرف یکی دو سال گذشته تجربه موفق همکاری جمهوری اسلامی ایران با کشورهایی که با آمریکا در زمینههای مشترک دچار چالش شده‌اند، وجود دارد.
برای مثال می‌توان به همکاری‌های منطقه‌ای ایران با ترکیه و روسیه و تلاش برای جایگزینی یک واحد پولی مشترک به‌جای دلار اشاره کرد.[16] همچنین تشریک‌مساعی ایران، روسیه چین در زمینه برگزاری رزمایش مشترک در دریای عمان را می‌توان از همین زاویه ارزیابی کرد.[17] چین به دنبال فرصت‌هایی برای توسعه برنامههای فنآوری خود است. مقصد ایران چه در بُعد دولتی و چه در بُعد خصوصی میتواند گزینه جذابی برای این کشور باشد.
جمهوری اسلامی ایران به دلیل اینکه در حوزه فناوری همانند چین هدف تحریم‌های کشورهای غربی قرارگرفته است، میتواند از وضعیت مشترک خود با چین در این زمینه، به‌عنوان یک فرصت بهره گرفته و با این کشور دارای هم‌افزایی، تبادل و همکاری باشد. بر این اساس ایران میتواند با توجه به تحریم‌های خود، نیازهای فن‌آوری‌اش را از طریق چین برطرف نماید.
ابعاد فعالیت‌های چین در حوزه فنآوری
از سوی دیگر رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ[18] طی سال‌های اخیر طرح «ساخت چین ۲۰۲۵»[19] را مجاز ساخت. این پیشرفت در فنآوری، به‌ویژه دادههای بزرگ، موتورهای هواپیما و خودروهای فاقد آلایندگی توصیه‌شده است. چین به یک رهبر جهانی در فنآوری خورشیدی تبدیل‌شده است. این موضوع باعث کاهش تولید فولاد و زغال‌سنگ شده است. [20]
ابتکار عمل «ساخت چین ۲۰۲۵»، که در سال ۲۰۱۵ اعلام شد، یکی از چندین پروژه بلند پروازانه است که اخیراً اعلام‌شده است، باهدف افزایش رقابت‌پذیری صنایع چینی، تقویت عناوین چینی، تقویت نوآوری و کاهش وابستگی چین به فناوری‌های خارجی به وسیله ساخت چین بزرگ است. طبق گفتههای رسانههای چینی، این ابتکار قصد دارد تا سال ۲۰۴۹، چین را از یک غول تولیدی به یک قدرت جهانی تبدیل کند. برای مثال، در این برنامه، دستیابی به ۴۰ درصد از بومی سازی قطعات اصلی و مواد اولیه داخلی تا سال ۲۰۲۰ و رسیدن به میزان ۷۰ درصد این بومی سازی تا سال پیش بینی ۲۰۲۵ شده است.
در نسخه به‌روز شده این طرح که در ژانویه سال ۲۰۱۸ منتشر شد، آمده است: چین قصد دارد تا سال ۲۰۲۵ به تولیدکننده پیشرو در زمینههای ارتباط از راه دور، راه‌آهن و تجهیزات برق تبدیل شده و همچنین در زمینه صنایع رباتیک، اتوماسیون پیشرفته و صنایع جدید وسایل نقلیه انرژی، رتبه دوم یا سوم جهانی را کسب کند. روشهایی که دولت چین برای دستیابی به اهداف خود قصد دارد از آن استفاده کند، نگرانیهایی را در بین بنگاهها و سیاست گذران آمریکایی ایجاد کرده است. زیرا به نظر میرسد یارانههای کلان، حمایت از صنایع داخلی و حمایت از صنایع داخلی، سیاستهای هدایت‌شده برای خرید فنآوری از خارج و افزایش فشار بر شرکتهای خارجی برای انتقال فنآوری برای انجام تجارت و چین و درنهایت آنچه به نظر میرسد، کاهش عمدی مشارکتهای خارجی در بازارهای چین است.[21]
بر این اساس رابرت لایت هایزر[22] نماینده تجاری آمریکا در مصاحبه‌ای در تاریخ ۳ نوامبر ۲۰۱۷، اظهار داشت که ابتکار عمل «ساخت چین ۲۰۲۵» یک چالش بسیار جدی، نه‌فقط برای ما، بلکه برای اروپا، ژاپن و سیستم تجارت جهانی است. رشد سریع و ظهور اقتصادی چین به‌عنوان یک قدرت اقتصادی بزرگ باعث شده است که رهبری چین به الگوی اقتصادی خود اطمینان بیشتری نماید.[23]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
وضعیت آینده فعالیت‌های چین در حوزه فنآوری
سیاستها و اقدامات اخیر نشان میدهد که چین وزن بیشتری به کیفیت رشد میدهد. اول، چین با تمرکز فنآوری و مسابقه 5G، نمایش جدیدی را برای رقابت‌های ژئوپلیتیک به نمایش می‌گذارد، درحالی‌که چین سهم خود را برای استقرار سریع شبکه 5G خود بالا میبرد و آمریکا، مجدداً برای کنترل شبکه و برنامههای خود تلاش میکند. چین 5G را در اولویت قرار داده است و آن را به‌عنوان فنآوری مهم طبق برنامه سیزدهم خود توصیف میکند. برای درک سرمایهگذاری چین در این زمینه، اهمیت 5G باید در نظر گرفته شود. این امر باعث افزایش سرعت و پهنای باند شبکههای بی‌سیم تا ۴ برابر سریع‌تر از 4G میشود. علاوه بر این، همچنین امکان انتقال وسیع اطلاعات را فراهم میکند. ارتباطاتی با تأخیر بسیار کم، فوری و بدون وقفه را فراهم میکند. 5G دارای ظرفیت پیشرفته و کاربردهای انقلابی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. این چرخه بسیاری از فناوری‌های کلیدی انقلاب صنعتی چهارم مانند اینترنت اشیا[24]، شهرهای هوشمند، کشاورزی و واقعیت مجازی را تقویت میکند. بنابراین، پیامدهای بسیار فراتر از بُعد فنّاورانه خواهد داشت. به‌عنوان‌مثال، در جبهه اقتصادی، 5G میتواند مزیت رقابتی قابل‌توجهی را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت ایجاد کند. در سطح جهانی، ۳/۱۲ میلیارد دلار خروجی اقتصادی ایجاد میکند و ۲۲ میلیون شغل را تا سال ۲۰۳۵ پشتیبانی میکند [25]
چین برای دستیابی به سلطه 5G، برای تحقق هدف راه‌اندازی تجاری آن در سال ۲۰۲۰ تلاش مینماید. این کشور در سال ۲۰۱۸، یک شبکه آزمایشی که از ۳۵۰۰۰۰ سایت سلولی تشکیل‌شده است را راه‌اندازی نمود که کماکان این برنامه در سال ۲۰۱۹ ادامه خواهد یافت. تا سال ۲۰۲۵ پس از سرمایهگذاری ۴۰۰ میلیون دلار، چین با ۴۳۰ میلیون نفر کاربر، بزرگ‌ترین بازار 5G خواهد بود.
بر این اساس شرکت چینی هوآوی پیشگام پکن در این زمینه بوده است. این شرکت در حال حاضر یک رهبر و نماد پیشرفت‌های چینی در نوآوری و فنآوری اطلاعات و ارتباطات است. هوآوی در سال ۲۰۱۸، از اَپِل به‌عنوان دومین فروشنده بزرگ تلفنهای هوشمند پیشی گرفت و قرار است تا سال ۲۰۲۰، سهم بازار سامسونگ[26] را تصاحب کند. به نظر میرسد هوآوی نقش مهمی در پیشنهاد چین برای تشریح آینده 5G دارد. این شرکت در حال حاضر فنآوری لازم را برای زیرساختهای بی‌سیم 5G در سراسر جهان فراهم میکند. 5G و تسلط چین در این زمینه نگرانیهای همتایان غربی را برانگیخته است.
آمریکایی‌ها این موضوع را با ترس از انتقال فکری و فنآوری و از بین رفتن نفوذ در تعریف استانداردها، به عرصه سیاسی و قضایی رساندهاند. در ژانویه گذشته، آمریکا دو کیفرخواست مشتمل بر ۲۳ اتهام جنایی علیه هوآوی و مدیر ارشد آن که در ماه دسامبر در کانادا دستگیرشده بود را منتشر نمود. در این کیفرخواست، ادعاشده که هوآوی تحریم‌ها را نقض کرده و مالکیت معنوی را به سرقت برده است . [27]
از سوی دیگر چین همیشه به‌جز اَپِل، دارای اکوسیستم[28] منحصربه‌فرد در فنآوری بوده است. اکثر شرکتهای آمریکایی، به‌ویژه شرکتهای نرم‌افزاری، شانس زیادی برای رقابت در چین ندارند و به نظر میرسد که این روند ادامه خواهد یافت. یک‌روند اساسی برای این چشم‌انداز، این است که چین همه‌چیزهایی را که ساخت چین است، تا دو برابر کاهش میدهد و از آن به‌عنوان یک پایگاه جدید برای رشد تخصص خود استفاده میکند و سپس در سطح جهان گسترش میدهد.
ازآنجاکه محرکهای اقتصادی چین با تمرکز بیشتر بر عمودی سازی، به کلیه حوزههای فنآوری تعمیم مییابد، به نظر میرسد رقابت برای شرکتهای خارجی در چین دشوارتر خواهد شد. اولین باری است که میبینیم این راهبرد تجاری برای یک کشور و فنآوری اختصاصی آن در مقیاس وسیع اعمال میشود. چین میتواند از 5G، زیرساختهای شبکه، نرم‌افزار اختصاصی خود و سیلیکون سفارشی ساخته‌شده در چین استفاده کند تا در حقیقت سایر نقاط جهان را پوشش دهد.[29]
با اجرای منطقی این سناریو، چین می‌خواهد همچنان این فنآوری را به سایر نقاط جهان توسعه دهد. اینجاست که تلاش هوآوی برای حذف کردن انحصار اندروید[30] در سطح جهانی جالب خواهد بود. بازارهای انحصاری وجود دارند که به‌محض ورود این محصول، این انحصار در آنها از بین میرود و بیشتر اروپا و هند در زمره بازارهای کلیدی هستند. اما قاره آفریقا یک میدان گسترده است و هوآوی هم به‌وسیله زیرساختهای شبکه و هم گوشیهای هوشمند، توجهات را به خود جلب کرده است.
کشورهای درحال‌توسعه در آفریقا و شاید برخی از کشورهای اطراف آسیای شرقی، تنها کشورهایی هستند که میتوانند تنوع اندرویدی را به‌طور بالقوه بپذیرند. ظرفیت راه‌حل یکپارچه فنآوری شبکه 5G که در چین ایجاد شده است، در جایگاه یک راهبرد برای اجرای اندروید و سخت‌افزارهای گوشیهای هوشمند چین به منظور گسترش جهانی آنها به‌کاربرده میشود.[31]
چین از طریق موقعیت بالادست خود در زنجیره تأمین، از مدت‌ها قبل نقش مهمی در فنآوری جهانی دارد. اما چین دیگر تولیدکننده قطعات یا مونتاژ[32] کننده دستگاه‌های موجود نیست. شرکتهای فنآوری چینی به‌طور فزایندهای با محصولات خود برنده میشوند. این روزها ارزش در فنآوری به‌طور فزایندهای در خدمات و محتوا است، نه خود دستگاهها. گوگل[33]، اپل، فیس بوک[34] و آمازون[35] دارای ارزش مشترکی در بازار، بالغ‌بر ۸/۲ میلیارد دلار هستند که بسیار فراتر از فروش سخت‌افزار خالص فرا رفته است. در اینجا چین در حال پیشرفت است. رهبران اینترنت چینی مانند شرکتهای تنسنت[36] و علی بابا، ارزش ترکیبی بالغ‌بر ۱ تریلیون دلار دارند. مبلغ ۲۰۰ میلیارد دلار دیگر برای بایدو[37] و ونت ایزی[38] به‌علاوه سایر شرکتهای ذکرشده یا ثبت‌نشده مانند میتان[39] و دی دی[40] را باید اضافه نمود تا مقیاس بازار چین آشکار شود. روندهای در حال ظهور در چین شروع به شکل دادن به آینده چشم‌انداز فنآوری جهانی کمک میکند. عناوین فنآوری آمریکا در حال حاضر شرکتهای جهانی هستند. اما شرکتهای چینی به‌تازگی شروع نگاه به خارج میکنند. هر دو شرکت علی بابا و تنسنت در حال سرمایهگذاری مبالغ قابل‌توجهی در هند هستند و فشار بیشتری بر آمازون وارد میشود.[41]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جمع بندی و نتیجه گیری
درمجموع باید به این نکته اشاره کرد که چین تبدیل به چالشی بالفعل برای آمریکا و غرب در دنیای فنآوری شده است که در ابعاد و جوانب بیشتری در حال شکستن انحصار غربی‌ها در این عرصه است. مشکلاتی که چین برای آمریکا و غرب در زمینه فنآوری ٔ ایجاد کرده است، تنها محدود به بُعد اجرایی و محصولات این حوزه نیست، بلکه دنیای فنآوری تبدیل به عنصری مؤثر و کارا برای چینی‌ها به‌منظور افزایش قدرت اقتصادی و تصاحب سهم بیشتری از بازارهای مالی جهان شده است. اما طرف غربی مجدانه به دنبال این است که با به‌کارگیری راهکارهای سلبی مانع از قدرت گیری چین در این وادی شود. به نظر میرسد که چین بتواند با جلب همکاری کشورهایی نظیر جمهوری اسلامی ایران و روسیه مزیت‌های خود در این میدان نوظهور را هر چه بیشتر تقویت کند. خاصه اینکه این همکاری با طرف‌های ثالث در سایر عرصه‌ها، ظرف سالیان اخیر مسبوق به سابقه است.
منابع و پی نوشت ها
[1] Huawei
[2] Apple
[3] Deng Xiao Peng
[4] Jiang Zemin
[5] Joel R. Campbell, Becoming a Techno – Industrial Power: Chinese Science and Technology Policy, Brookings Institution.
[6] Challenges for Technological Development in China’s Industry
Foreign investors are the main providers of technology, 2004, https://journals.openedition.org/chinaperspectives/924
[7] Hilary McGeachy, US-CHINA TECHNOLOGY COMPETITION: IMPACTING A RULES-BASED ORDER, 21/05/2019,
[8] Meng Wan gzhou
[9] Douglas Lute and Nichlas Burns, Nato at seventy, Project on Euroupe and the Transatlantic Relationship, February 2019, Harvard Kennedy School, Befer Center, for Science and international Affairs.
[10] May
[11] Donald Trump
[12] Meng Jing and Zen Soo, Tech cold war: how Trump’s assault on Huawei is forcing the world to contemplate a digital iron curtain, 26/06/2019, https://www.scmp.com/tech/big-tech/article/3011700/tech-cold-war-how-trumps-assault-huawei-forcing-world-contemplate
[13] Li yuan, As Huawei Loses Google, the U.S.-China Tech Cold War Gets Its Iron Curtain, 20/05/2019, https://www.nytimes.com/2019/05/20/business/huawei-trump-china-trade.html.
[14] June
[15] Jenny Leonard and Shawn donnan, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-06-21/u-s-adds-chinese-technology-companies-to-export-blacklist, 21/06/2019/, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-06-21/u-s-adds-chinese-technology-companies-to-export-blacklist.
[16] پایگاه خبری مشرق نیوز، «کارشناسان بین‌المللی:محور چین ـ روسیه ـ ایران ـ ترکیه میتواند دلار را از مبادلات تجاری حذف کند»، 27/05/1397، قابل بازیابی در در پیوند زیر:
https://www.mashreghnews.ir/news/885292
[17] پایگاه خبری یورو نیوز، «ایران: با روسیه و چین در دریای عمان رزمایش نظامی برگزار می‌کنیم»، 21/09/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
[18] Shi Jinping
[19] Made in China 2025
[20] Kimberly Amadeo, china,s Economic Growth, Its CAUSES, Pros, Cons, and FUTURE,2019, www.the balance.com/China-s-economic-growth-Cause-Pros-Cons-future-330547.
[21] Wanem, Morrison, China,s Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States, 2019, ing Conressional Reserch Service, Inform the Legislatived a date Since 1914.
[22] Robert Light Heizer
[23] Ibid
[24] Things Internet
[25] Borja Fernandez, China and 5G : The Future of technology,2019, http://global Risk In SIGHTS.COM/2019/03/China- American-5G-Technology.
[26] Samsung
[27] Ibid
[28] Eco system
[29] Tim Bajarin, China,s Effort,s to Control Their Technology Future and Its Far Reaching Impact, www.forbes.com/sites/TIm bajarin/2019/07/19/Chinas-Efforts-to-control-Their-technology-Future-and-its-Far-reaching- Impacty/#228ba9d2fa84
[30] Android
[31] Ibid
[32] Assembly
[33] Google
[34] Facebook
[35]Amazon
[36] Tencent
[37] Baidu
[38] Went Easy
[39] Mitan
[40] Di di
[41] Duncan Clarck, Chinai,s Shoping the Future OF global tech, 2018, www.ft.com/Content/5dfffdf2-f6f9-11e7-a4c9-bbdefa4
