اندیشکده راهبردی تبیین- موضوع درخواست رئیس‌جمهور آمریکا از رئیس‌جمهور اوکراین جهت آغاز تحقیقات در مورد فعالیت‌های اقتصادی پسر جوبایدن رقیب انتخاباتی دونالد ترامپ حملات رقبای سیاسی وی را تشدید کرده است. این موضوع با انتشار متن مکالمه تلفنی دو رئیس جمهور ابعاد تازه‌ای یافته است. دموکرات‌ها این اقدام ترامپ را مصداق درخواست از یک رهبر خارجی جهت دخالت در امور داخلی آمریکا و ناقض قانون اساسی و مستحق استیضاح می‌دانند. مجلس نمایندگان آمریکا تحقیقات در این زمینه را آغاز کرده و پیش بینی می‌شود در ماه‌های آینده رأی گیری جهت استیضاح ترامپ در این مجلس انجام شود و پس از آن سنا این پرونده را بررسی کند. فرایند استیضاح یک رئیس‌جمهور در آمریکا طولانی و پیچیده به نظر می‌رسد. جهت عزل رئیس‌جمهور باید مجلس نمایندگان و مجلس سنا که هر یک شرایط خاص خود را دارد به استیضاح رأی مثبت دهند. با درنظرگرفتن جناح‌بندی های داخل هر یک از این دو مجلس پیچیدگی این فرایند بیشتر به چشم می‌آید. البته استیضاح رئیس‌جمهور در آمریکا در گذشته نیز صورت گرفته که هیچ کدام به عزل وی منجر نشده است. آغاز فرایند استیضاح ترامپ هم شرایط و دلایل خاص خود را دارد که شایسته بررسی است. این موضوع فارغ از نحوۀ پیشرفت استیضاح علاوه بر اینکه برای ترامپ دارای اثرات و پیامدهایی خواهد بود احتمالاً در فضای سیاسی آمریکا نیز تبعات خاص خود را خواهد داشت. با نزدیک‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری این تبعات از اهمیت ویژه برخوردار خواهند بود.

فرآیند استیضاح رئیس‌جمهور براساس قوانین ایالات‌متحده آمریکا

با روی کارآمدن ترامپ در ایالات متحده هرچند وقت یکبار شاهد اقدامات خاصی از سوی وی و دولتش در ارتباط با سیاست بین الملل می باشیم بطوریکه می توان به خارج شدن این کشور از توافق هسته ای با ایران، وضعیت مبهم تجارت آزاد در آمریکای شمالی و همچنین موضع این کشور در خصوص ناتو و سازمان‌ها و معاهدات بین المللی که عمدتاً با خروج آمریکا از این معاهدات روبرو شده، رقم خورده است[1] و آخرین نمونه مشکل ساز آن تماس تلفنی با رئیس جمهور اوکراین و درخواست تخریب بایدن می باشد.

 

 

با توجه به اتفاقات رخ داده باردیگر موضوع استیضاح ترامپ در فضای سیاسی آمریکا بطور جدی طرح و دنبال می‌گردد و بنابراین برای درک بهتر این موضوع در آغاز به بررسی قوانین آمریکا و فرایند استیضاح ریس جمهور براساس قانون را مورد مطالعه قرار داده و سپس میزان موفقیت و به نتیجه رسیدن استیضاح ترامپ که از سوی دموکرات ها دنبال می شود را مورد مداقه قرار خواهیم داد . براساس تعریفی که از استیضاح در قانون اساسی این کشور آمده است، استیضاح فرایندی است که به ‌موجب آن ‌یک مقام مشغول به کار در آمریکا، طبق بند دوم قانون اساسی این کشور رسماً متهم به «خیانت، ارتشا و یا تخلفات و جرائم عالی» می‌شود[2].

فرایند استیضاح بر اساس قانون ایالات‌متحده بطور رسمی از طریق مجلس نمایندگان به جریان افتاده است و درصورتیکه با رای اکثریت نمایندگان مجلس، استیضاح رئیس جمهور رای بیاورد در گام دوم به مجلس سنا ارسال می گردد و در صورتی که به میزان دو سوم اعضای سنا به آن رای مثبت دهند در گام بعدی تعدادی از نمایندگان به عنوان دادستان و سایر سناتورها نیز به‌ عنوان هیات منصفه ایفای نقش خواهند کرد که در این شرایط رئیس دیوان عالی آمریکا هم حکم قاضی را دارد.

با توجه به مفاد قانون اساسی آمریکا که صراحتا به موضوع استیضاح می‌پردازد وقتی مقام رسمی استیضاح می شود می تواند منجر به برکناری وی از سمتش و همچنین گاهی می تواند منجر به ممنوعیت از استخدام وی در همه دستگاه‌های اداری تا پایان عمر بشود. علاوه بر این موارد دادگاه‌های مدنی می‌توانند با توجه به اهمیت موضوع حکم زندان و یا جریمه مالی را نیز به‌ عنوان محکومیت این مقام در نظر بگیرند[3].

با توجه به روند سیاسی ایالات متحده، ابتدا کمیته قضایی مجلس نمایندگان موضوع استیضاح را به بررسی گذاشته و درصورتی که تصمیم بگیرد فرایند استیضاح به جریان بیفتد در ادامه رئیس کمیته قضایی قطعنامه‌ای مبنی بر درخواست آغاز تحقیقات برای استیضاح را به اجرا می‌گذارد و در این قطعنامه دلایل ضرورت آغاز تحقیقات برای استیضاح برای نمایندگان به صراحت تبیین می شود. در ادامه این فرایند بندهای مختلف استیضاح در مجلس نمایندگان به بحث و رای گیری گذاشته می شود که در صورت رای آوردن بندهای استیضاح با اکثریت در مجلس نمایندگان در این زمان رئیس جمهور به طور اسمی استیضاح شده است و برای ادامه موضوع به مجلس سنا ارسال می گردد تا در آنجا نیز سرنوشت استیضاح مشخص و نهایی شود.

مرحله بعدی که در سنا رقم خواهد خورد بدین شکل است که این نهاد نشستی خصوصی و سپس علنی برگزار می‌کند و برای به نتیجه رسیدن استیضاح به رای دو سوم سناتورها نیاز می باشد تا با رای مثبت به استیضاح آن را تایید نهایی نمایند. صرفا در این شرایط است که سنا می‌تواند به برکناری رئیس جمهور حکم دهد و حتی این قدرت را دارد که رئیس جمهور را از تصدی هرگونه پست دولتی به شکل مادام العمر محروم نماید.

این امر در تاریخ آمریکا تا به حال در رابطه با سه رئیس جمهور دیگر نه بخاطر اتهام خیانت بلکه به دلیل جرائم عالی همچون سوء استفاده از قدرت، نقض اعتماد عمومی و جرام کیفری و قانون شکنی بوده است[4].

نگاهی به تاریخچه استیضاح رؤسای جمهور آمریکا

چهار رئیس جمهور ایالات متحده تا کنون در تاریخ این کشور درگیر بحران استیضاح شده‌اند و از این 4 نفر نیز دو نفر که جانسون و کلینتون باشند به طور رسمی استیضاح شده‌اند که در نهایت آنها نیز تبرئه گشتند. بعد از جنگ داخلی و برکنار نمودن وزیر جنگ آمریکا و همچنین با توجه به ایراد کنگره از نحوه مدیریت اندرو جانسون در دوران زعامت ریاست جمهوری‌اش استیضاح وی به جریان افتاد که در نهایت با اختلاف یک رای در رای گیری سنا، موفق شد در قدرت باقی بماند.

ریچارد نیکسون دیگر قربانی استیضاح در تاریخ سیاسی آمریکا بود که در دهه هفتاد میلادی به دلیل افشای موضوع واترگیت بحث استیضاحش به طور جدی مطرح گردید. البته قبل از به جریان افتادن رسمی استیضاح، نیکسون خود از قدرت کناره‌گیری کرد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

موضوع استیضاح گریبانگیر دموکرات ها نیز شده است و کلینتون کسی بود که نام دموکرات ها را در لیست سابقه‌داران در موضوع استیضاح قرار داد و در اواخر دهه نود با طرح موضوع اتهام فساد اخلاقی تا یک قدمی برکناری پیش می‌رود اما در نهایت سنا او را بی‌گناه دانسته و در مسند ریاست جمهوری باقی می ماند. کلینتون در سال 1998 بدلیل رابطه با دستیار کارآموز کاخ سفید مورد استیضاح قرار گرفت و از 67 رای مورد نیاز تنها 50 سناتور به استیضاحش رای دادند و در نتیجه بر مسند قدرت باقی ماند. با این وصف باید تاکید نمود هیچ یک از روسای جمهور آمریکا با استیضاح از قدرت برکنار نشده‌اند[5].

دلیل اصلی استیضاح ترامپ

افشای مکالمات ترامپ با همتای اکراینی توسط یک مامور مخفی آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا که برای نظارت بر رفتار اعضای ارشد دولت در کاخ سفید فعالیت می‌کرد اکنون پرونده ای را باز نموده است که براساس آن ترامپ در تلاش بود تا با هدف بی‌اعتبار کردن رقیب جدی‌اش در انتخابات آتی، از اختیارات ریاست جمهوری و روابط خارجی ایالات متحده در این موضوع سوءاستفاده بکند. براساس متن مکالمه مذکور ترامپ از «ولادیمیر زیلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین خواسته تا پرونده قضایی پسر جوبایدن را به جریان بیندازد و برای اعمال فشار بر طرف اوکراینی، کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین را تعلیق کرده و تنها زمانی با پرداخت این کمک‌ها موافقت کرده است که رئیس جمهور اوکراین به او اطمینان داده دادستان کل، پرونده بریسما را به جریان خواهد انداخت. هلدینگ بریسما که متعلق به فرزند جو بایدن می‌باشد به فساد مالی متهم است و ترامپ نیز از این طریق قصد داشته تا با فاسد نشان دادن فرزند جو بایدن، بایدن پدر را مورد آماج حملات قرار داده و از اعتبار و احتمال موفقیتش در انتخابات 2020 بکاهد.

در حقیقت با انتشار متن این مکالمه ترامپ، اکنون وی متهم است که برای منفعت شخصی و سیاسی از قدرت ریاست جمهوری بهره‌برداریِ سوء کرده و منافع ملی آمریکا را در معرض خطر قرار داده است و در ساختار سیاسی آمریکا، این اتهام، توجیه محکمه‌پسندی برای استیضاح رئیس‌جمهور این کشور می باشد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

فرایند استیضاح ترامپ

 براساس قانون اساسی آمریکا بواسطه 3 جرم می‌توان مقامات از جمله رئیس جمهور این کشور را استیضاح کرد. خیانت، رشوه و جرم یا بزه عام که معنای آن خطای جدی علیه جمهوریت و نقض عمده اعتماد است. این موضوع سوم است که اکنون گریبانگیر ترامپ شده است و صحبت از استیضاح وی به گوش می‌رسد. این فرایند زمانی بطور جدی وارد فاز اجرایی گردید که نانسی پلوسی، رئیس دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا سه‌شنبه 2 مهرماه طرح انجام تحقیقات در موضوع استیضاح دونالد ترامپ را کلید زد. همچنین بیش از ۳۰۰ نفر از دیپلمات‌ها و مقامات امنیتی ایالات متحده آمریکا بیانیه‌ای صادر کرده و از تحقیقات کنگره در موضوع استیضاح دونالد ترامپ دفاع نمودند[6].

مقامات پنتاگون هم در خصوص اوکراین گیت به مجلس نمایندگان احضار شده‌اند و در راستای تحقیقات مربوط به آغاز روند استیضاح ترامپ، یک کمیته مجلس نمایندگان، دست به احضار مقامات مربوط به «اموربودجه» و «پنتاگون»زده است[7]. هدف ازاین احضار، دریافت اطلاعات درخصوص توقف کمک نظامی به اوکراین است که خود عامل فشاری برای طرف اوکراینی جهت اجرای خواست ترامپ محسوب می گردید.

رئیس‌جمهورآمریکا اما در حال نظاره این فرایند خود را در خطر می‌بیند و تلاش دارد تا به هر شکل ممکن مانع این اتفاق شود و نگذارد چنین نقطه سیاهی در کارنامه دوران ریاست جمهوری‌اش ثبت گردد. ترامپ معتقد است مجلس نمایندگان آمریکا از آراء لازم برای استیضاح او برخورداراست، اما اطمینان دارد که مجلس سنا او را تبرئه خواهدکرد. اما با اینحال آثار ترس از نتایج استیضاح در وی مشهود است و سعی می‌کند همچون توئیت اخیر خود با انتشار نظرسنجی‌هایی هرچند نامعتبر و غیرعلمی، عدم موافقت مردم آمریکا با این موضوع را نشان دهد و از سوی دیگر ناخواسته نگرانی و دغدغه‌اش نسبت به استیضاح خود را به نمایش بگذارد.

آثار سیاسی استیضاح ترامپ

اگرچه حزب دموکرات و نمایندگان مجلس علیرغم مخاطرات بسیار، فرایند استیضاح ترامپ را کلید زدند اما آنها به خوبی آگاهند که این استیضاح آثارش بر سیاست آمریکا و حزب دمکرات چندان روشن نیست. آغاز روند استیضاحی که میزان موفقیت آن خیلی متقن نیست و بیشتر با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی آمریکا و تاکید بر عدم صلاحیت و کفایت ترامپ آغاز شده است.

بسیاری از منتقدان معتقدند که فرایند زمانبر و فرسایشی استیضاح دراین بازه زمانی نوعی انحراف از مسیر اصلی برنامه‌های دمکرات‌ها و ورود به عرصه منازعات بی‌نتیجه سیاسی محسوب می‌شود. این اتفاق حتی می‌تواند منجر به تهییج پایه رای جمهوریخواهان در حمایت از ترامپ گردد. همچنین اگر استیضاح ناموفق باشد خود عاملی بر تایید ترامپ خواهد شد و ایالت های مردد را به سمت وی سوق خواهد داد. بنابراین ممکن است حتی درنهایت شکست استیضاح باعث شود ترامپ ادعای پیروزی نماید و در دور دوم احتمالی ریاست‌جمهوری خود، به شکلی بیشتر از قبل غیرقابل مهار شود.

اکنون با توجه به شرایط سیاسی متأثر از موضوع استیضاح باید اذعان داشت که صحنه داخلی آمریکا در یک سال باقی‌ مانده تا انتخابات ریاست جمهوری دچار تشنج شده و دوقطبی شدیدی از این تحولات حاصل شده است که آثار زیادی در نتایج انتخابات آتی نیز خواهد داشت. هر دو طرف ابزارهای نافذی برای جلب آرای مردم دارند و دموکرات ها نیز از مسیر استیضاح تلاش دارند تا ترامپ را حتی با عملکرد اقتصادی و داخلی مطلوبش، در افکار عمومی زیر سوال برده و بی‌کفایت معرفی کنند. در هرصورت جمهوری خواهان نیز بیکار نبوده و سیاست و افکار عمومی را رها نخواهند کرد چرا که سیاست داخلی همچنان عامل اصلی برای تعیین رئیس‌جمهور آمریکاست مگر آنکه ارزیابی ترامپ آن باشد که نیازمند کمک از سیاست خارجی است[8].

سرانجام استیضاح ترامپ و نتیجه‌گیری

یکی از مهمترین نتایجی که در سرانجام استیضاح ترامپ حتمی می‌نماید آن است که مجلس نمایندگان احتمالا رأی به استیضاح او می‌دهد هرچند این یک گزاره احتمالی است و ممکن است در تعاملات سیاسی نتایج رای در مجلس نمایندگان به سود ترامپ نیز تغییر کند. اما از سویی دیگر روزنه امید باقی مانده برای حزب جمهوریخواه آن است که با برتری اکثریت در سنا، احتمال محکومیت ترامپ در سنا پایین به نظر می‌رسد هرچند ممکن است این سوی معادله هم با تغییرات جدی و چرخش بعضی از سناتورهای جمهوریخواه به سمت دموکرات ها روبرو گردد. درهر صورت به نظر می‌رسد که ترامپ درخصوص تصمیم مجلس نمایندگان نیز مصمم است تا به هر شکل ممکن درمقابل این پیش‌بینی مقاومت کند و تلاش می‌کند تا نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان را متقاعد کرده و از رأی‌گیری در مورد استیضاح بازدارد.

آنچه پیشتر ذکر گردید و محتمل است این نکته است که با توجه به تعداد نمایندگان در دو مجلس نمایندگان و سنا، موفقیت در کنارزدن ترامپ از قدرت کمی بعید به نظر می‌رسد اما از سوی دیگر صرف آغاز فرایند استیضاح در فضای سیاسی آمریکا یک معضل جدی و چالشی بزرگ برای ترامپ در ماه های منتهی به انتخابات ریاست جمهوری می‌باشد. این چالش اساسی می‌تواند به طور جدی آینده سیاسی رئیس جمهور فعلی آمریکا را متاثر سازد. البته کیفیت این موضوع را اتفاقات ماه‌های آتی مشخص خواهد کرد.[9]

با توجه به ساختار سیاسی ایالات متحده، چنانچه مجلس نمایندگان همچنان به راه خود ادامه دهد و رای به عدم صلاحیت ترامپ دهد، چنین تصمیمی باید در مجلس سنا با 67 رای از مجموع 100 رای به تایید برسد که کسب چنین میزان آرایی در سنا بسیار سخت خواهد بود و احتمالا جمهوریخواهان در سنا در مقابل آن خواهند ایستاد[10]. در حقیقت دموکرات‌ها نیز این فهم را از شرایط پیش‌رو دارند و به نظر می‌رسد استیضاح را ابزاری در جهت تضعیف اردوگاه ترامپ و جمهوریخواهان می‌دانند.

منابع

[1]“خطوط جدید سیاست خارجی ترامپ” توحید افضلی، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، در تاریخ 22 خرداد 1397 قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/26567/

 

[2]U.S. Constitution, Article II, section 4 “The President, Vice President and all Civil Officers of the United States, shall be removed from Office on Impeachment for, and Conviction of, Treason, Bribery, or other high Crimes and Misdemeanors.”

[3]The power of impeachment is limited to removal from office but also provides for a removed officer to be disqualified from holding future office. Fines and potential jail time for crimes committed while in office are left to civil courts

[4]“استیضاح ترامپ، سناریو ها و پیامدها” توحید افضلی، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، در تاریخ 15 مهر 1397 قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/28143

[5]“استیضاح ترامپ، سناریو ها و پیامدها” توحید افضلی، منتشرشده در اندیشکده راهبردی تبیین، در تاریخ 15 مهر 1397 قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/28143

[6]” ترامپ در چه شرایطی استیضاح و برکنار می شود؟”، منتشرشده در راهبرد معاصر، در تاریخ 9 مهر 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://rahbordemoaser.ir/fa/news/23700

[7]“کاخ سفید در برابر استعلام استیضاح کنگره اعلام جنگ کرد” منتشرشده در نیویورک تایمز، در تاریخ 8 اکتبر2019 قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.nytimes.com/2019/10/08/us/politics/sondland-trump-ukraine-impeach.html

[8]“ترامپ مستاصل شده است”چارلز بلو ، منتشرشده در نیویورک تایمز، در تاریخ 9 مهر 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.nytimes.com/2019/10/02/opinion/trump-impeachment.html?action

 

[9] “ترامپ در چه شرایطی استیضاح و برکنار میشود؟” منتشرشده در خبرگزاری تسنیم، در تاریخ 9 مهر 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/07/09/2109128

 

[10]“ترامپ مستاصل شده است”چارلز بلو ، منتشرشده در نیویورک تایمز، در تاریخ 9 مهر 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.nytimes.com/2019/10/02/opinion/trump-impeachment.html?action