اندیشکده راهبردی تبیین- مرکز سیاست‌های بین‌المللی[۱] یک مؤسسه مطالعاتی غیردولتی در خصوص سیاست خارجی ایالات متحده است که ۱۹۷۵ توسط جمعی از دیپلمات‌ها و فعالان سیاسی مانند دونالد رادارد، دیپلمات بازنشسته و ویلیام گودفلو، مدیر صندوق مالی حمایت از صلح[۲]، در واکنش به جنگ ویتنام تأسیس شد تا دیپلماسی آمریکا را به سوی صلح و حقوق بشر سوق دهد. اکنون مسئولیت این مرکز را صالح بوکر، مدیر سابق بخش مطالعات آفریقا در شورای روابط خارجی آمریکا و هم‌چنین مشاور سابق دبیر کل سازمان ملل بر عهده دارد.
ضرورت گزارش
اندیشکده‌ها در آمریکا به واسطه پژوهش‌های‌شان در سیاست‌گذاری‌های و ارتباط‌شان با مقام‌های عالی‌رتبه سابق و فعلی در ساختار قدرت اعم از رؤسای جمهور، معاونان، مشاوران و وزیران دولت، سناتورها و دیپلمات‌ها، نقش مهمی در جهت‌دهی به روایت افکار عمومی از سیاست‌های آمریکا، تقریر قوانین توسط کنگره، اولویت‌بندی موضوعات رسانه‌های جریان اصلی، تبلیغ ایده‌ها و مواضع سیاست‌مداران و احزاب و پیروزی آن‌ها در رقابت‌های سیاسی ایفا می‌کنند. اکنون ۱۸۷۲ اندیشکده در آمریکا وجود دارد که نسبت به دهه ۱۹۸۰ بیش از دو برابر افزایش یافته است.
علی‌رغم تفاوت حوزه کاری و مطالعاتی این اندیشکده‌ها، مشخصه مشترک‌شان دریافت کمک‌های مالی از دولت‌ها، نهادها یا گروه‌های خارجی است که با توجه به تعارض‌های احتمالی منافع با اهداف آمریکا می‌تواند به نفوذ بر سیاست خارجی ایالات متحده منجر شود. به خصوص که طبق قوانین نیز اندیشکده‌ها به مثابه مؤسسات غیرانتفاعی الزامی به انتشار منابع بودجه خود ندارند. عدم تمایل به انتشار منابع و سکوت درباره تضاد منافع آمریکا با دولت‌های مورد حمایت کارشناسان اندیشکده‌ها، قرینه‌های مهمی بر این فرضیه هستند. این گزارش[۳] بودجه ۵۰ اندیشکده برتر، طبق معیارهای کِیفی دانشگاه پنسیلوانیا، را از ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ مورد بررسی قرار داده است. بخشی از داده‌های این گزارش بر مبنای خوداظهاری اندیشکده‌ها صورت گرفته ولی با توجه به عدم الزام به انتشار دقیق میزان و منبع بودجه، برخی موارد را به صورت طیف(مثلاً از ۱۰ تا ۲۵ هزار دلار) اعلام کرده‌اند و محتملاً برخی موارد را نیز اعلام نکرده باشند. تلاش شده تا نقاط کور گزارش با جستجوهای دقیق پژوهشگران این مرکز، تا حدی تکمیل شود.
داده‌های گزارش
بیشترین کمک‌ها به مراکزی تعلق یافته که اولاً حوزه کاری‌شان جهانی‌تر است، ثانیاً از تعداد منابع بیشتری و هم‌چنین منابع ثروت‌مندتر مانند دولت‌های حاشیه خلیج فارس برخوردار هستند. مؤسسه منابع جهانی از ۲۷ منبع خارجی مبالغی را دریافت می‌کند که از اتحادیه اروپا تا چین، کره جنوبی و ژاپن را شامل می‌شود. مرکز توسعه جهانی نیز از ۹ دولت اروپایی و بانک جهانی کمک دریافت کرده است. مؤسسه بروکینگز نیز از ۲۲ منبع از جمله چند دولت اروپایی به علاوه عربستان، امارات و به ویژه سالانه ۲ میلیون دلار از قطر، کمک می‌گیرد. شورای آتلانتیک نیز از ۳۰ منبع خارجی از جمله ۱۸ دولت اروپایی، ناتو، سعودی، امارات و بحرین کمک دریافت کرده است. جدول زیر اندیشکده‌هایی که بیشترین مبالغ را به دلار دریافت کرده‌اند به ترتیب نمایش می‌دهد.
نروژ با پرداخت ۱۰ میلیون دلار به مرکز توسعه جهانی، حدود ۹ میلیون دلار به مؤسسه منابع جهانی و ۴ میلیون دلار به مؤسسه بروکینگز در رتبه اول قرار گرفت. بریتانیا نیز با پرداخت ۱۲ میلیون دلار به مرکز توسعه جهانی و حدود ۸ میلیون دلار به مؤسسه منابع جهانی در رتبه بعدی است. امارات نیز به هر یک از سه مؤسسه بروکینگز، آسپن و شورای آتلانتیک حداقل ۴ میلیون دلار کمک کرده است. جدول زیر بیشترین مبالغ پرداختی دولت‌ها و نهادهای خارجی به اندیشکده‌های آمریکایی را به دلار نمایش می‌دهد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
از نمونه‌های نفوذ می‌توان به رابطه امارات با این اندیشکده‌ها اشاره داشت. بلال ساب مسئول سابق غرب آسیا در شورای آتلانتیک به طور مخفیانه گزارش این مرکز درباره سیاست آینده آمریکا در قبال ایران را که با نظارت دیوید پترائوس رییس سابق سیا تهیه شده بود؛ به یوسف اوتابیا سفیر امارات در آمریکا ارائه داد. در مورد دیگر اوتابیا ۲۵۰ هزار دلار به مرکز امنیت آمریکایی جدید پرداخت تا گزارشی توصیه‌ای برای دولت ترامپ بنویسد که طبق آن محدودیت فروش هواپیماهای بی‌سرنشین به امارات لغو شود. این موارد به جز کمک‌های میلیون‌دلاری امارات به مؤسسه خاورمیانه یا بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها است که در بین ۵۰ اندیشکده برتر نبودند. برای درک بهتر این ارتباطات می‌توان لیست اندیشکده‌هایی که از دولت‌های رقیب یا مخالف ایران کمک می‌گیرند، را برشمرد.
بررسی جدول فوق هم از منظر سطری و هم ستونی اهمیت دارد. بررسی ستون‌های جدول نشان می‌دهد دولت‌های ناهم‌سو، رقیب، مخالف ایران، که بعضاً نه در همه حوزه‌های دیپلماتیک، بلکه در برخی موضوعات سیاسی، اقتصادی، مذهبی یا امنیتی با ایران تضاد منافع دارند، بر کدامین اندیشکده‌ها تمرکز کرده‌اند و با استخراج وجه شباهت فعالیت‌ها و موضوعات کاری اندیشکده‌های مود حمایت‌شان، می‌توان خط مشی آنان جهت اثرگذاری بر سیاست خارجی آمریکا را متناسب با حوزه اختلافی با ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. مثلاً ترکیه بر دو اندیشکده مرتبط با حوزه امنیت بین‌الملل و امارات نیز بر اندیشکده‌هایی تمرکز دارد که در حوزه امنیت بین‌الملل، سیاست خارجی و مسائل مرتبط با سیاست‌گذاری عمومی و حقوق بشر می‌توانند بر افکار عمومی و احزاب و سیاست‌مداران آمریکا مؤثر واقع شوند. ولی منظر دیگر، بررسی سطری جدول است. یعنی اینکه اندیشکده‌های مهم و مشهور آمریکا از کدامین دولت‌ها بیشتر تغذیه مالی می‌شوند. بدین ترتیب می‌توان در بررسی محتوای تولیدی آنان، رد پای مطلوبیت‌های دولت‌های گوناگون را به نحوی که تضاد منافع‌شان را بپوشاند، مشاهده کرد و از سوی دیگر، فراتر از مطالعات تحلیلی، شاید در اقدام عملیاتی نیز بتوان با ارتباطاتی با دولت‌های هم‌سوتر بتوان مطلوبیت‌های ایران را نیز در بعضی گزارش‌های تولیدی آنان گنجاند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
جمع‌بندی
گزارش مرکز سیاست‌های بین‌المللی در پایان تأکید دارد که باید قوانین الزام‌آوری برای انتشار منابع و میزان دقیق کمک‌های خارجی به اندیشکده‌ها ایجاد شده و رسانه‌ها و کنگره در خصوص نوع این ارتباطات تحقیق کنند. به نظر می‌رسد دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز می‌بایست تأثیر نفوذ دولت‌های خارجی بر جهت‌گیری این اندیشکده‌ها نسبت به سیاست‌های آمریکا در قبال ایران را جدی‌تر بگیرد. به خصوص که نمونه‌های شاخصی مانند توصیه‌های مؤسسه دفاع از دموکراسی‌ها بر سیاست‌های مخاصمه‌جویانه دولت ترامپ و حتی پیشنهادات مصداقی‌اش در فشارهای اقتصادی و امنیتی بر ایران مشهود است. بنابراین ایران نیز می‌تواند با تلاش جهت ارتباط‌گیری با اندیشکده‌های هم‌سوتر، به خنثی‌سازی اقدام‌های مخالفان و تعدیل برخی مواضع و سیاست‌های آمریکا بپردازد.
ارجاعات
[۱] Center for International Policy
[۲] Fund for Peace
[۳] Ben Freeman, Foreign Funding of Think Tanks in America, Center for International Policy, 29 Jan 2020.
