اندیشکده راهبردی تبیین- جنگ تحمیلی رژیم آل سعود علیه مقاومت استقلال‌طلبانه مردم یمن بعد از گذشت پنج سال در حالی تداوم‌یافته و نشانه‌ای از فروکش کردن تجاوز علیه مردم بی‌گناه دیده نمی‌شود، که ائتلاف متجاوزان به هیچ‌کدام از اهداف سیاسی و نظامی خود دست نیافته‌اند. انصار الله یمن هنوز باقدرت به کار خود در داخل ادامه می‌دهد و بر استان‌های مهمی همچون صنعا پایتخت یمن اشراف امنیتی و سیاسی دارد، منصور هادی به جایگاه غصبی و موردنظر خود بازنگشته و نشانه‌ای از تسلیم یا پذیرش تجزیه از سوی گروه‌های مقاومت در یمن ظهور نیافته است. اما آنچه وضعیت جنگ در یمن را برای کارشناسان نظامی و سیاسی قابل‌ملاحظه و غیرقابل‌باور کرده است پیروزی‌های اخیر انصار الله و پیشرفت‌های نظامی آن‌ها در منطقه “النَّهم” واقع در شرق صنعا پایتخت و سایر مناطق دو استان حیاتی مأرب و الجوف است. درواقع آن‌ها توانستند منطقه‌ای به وسعت 3500 کیلومترمربع را از نظامیان سعودی و مزدوران نظامی این کشور باز پس گیرند. بااین‌وجود پیشروی‌های اخیر آن‌ها در جبهه‌های داخلی و عقب‌نشینی نیروهای وابسته به عربستان، سؤالات و پرسش‌هایی را به ذهن متبادر می‌سازد که بررسی و پاسخ به آن‌ها در روشنگری نسبت به آینده تحولات یمن حائز اهمیت است. اینکه وضعیت میدانی جنگ در یمن به چه صورت است؟ پیشروی‌های اخیر انصار الله چه مزایا و معایبی دارد؟ پیامدهای امنیتی، سیاسی و اقتصادی موفقیت‌های اخیر انصار الله برای عربستان و حامیانش کدام است؟ و بهترین انتخاب برای انصار الله در آینده چیست در این مقاله بررسی می‌شود.

وضعیت میدانی نبرد در جبهه جوف و مأرب

درحالی‌که بحران یمن می‌رفت تا به موضوعی عادی و روزمره برای مردم دنیا و غرب آسیا بدل شود، رویکرد افندی، غافلگیرانه و حملات موشکی-پهپادی انصار الله به تأسیسات حیاتی عربستان در سال 98، یمن را مجدداً به‌صف اول تحولات بین‌المللی برگرداند. گسترش حملات موفق انصار الله به بانک اهداف حیاتی عربستان به‌ویژه تأسیسات نفتی و پالایشگاهی آرامکو را می‌توان شروع عملیات آفندی انصار الله دانست. پیامد این اقدامات در کنار دستاوردهای گسترده سیاسی-نظامی ناشی از  عملیات زمینی موسوم به «نصر من الله» در مناطق مرزی عربستان و یمن، موازنه جنگ را به نفع انصار الله تغییر داد[1].

در تداوم موفقیت‌های گذشته، حملات موفق اخیر انصار الله به مواضع دشمن که همگی با پیروزی‌های مثال‌زدنی همراه بود در حالی با آزادسازی مرکز استان جوف تکمیل شد تا حاوی این پیام باشد که سرنوشت خاص سعودی‌ها بدون استثنا در انتظار تمامی وابستگان سعودی در اراضی یمنی است. عملیات‌های موفق اخیر و در رأس آن “بنیان مرصوص”، استقرار سامانه ضد هوایی بومی در یمن، پرده‌برداری از سلاح‌های جوی پیشرفته با برند بومی و بالاخره عملیات جوف و عملیات روزهای آینده در مارب جملگی بر این واقعیت تأکید دارد که گزاره قدیمی “بحران یمن راه‌حل نظامی ندارد” کم‌کم دارد به این گزینه تبدیل می‌شود که “بحران یمن تنها یک راه‌حل دارد وان هم راه‌حل نظامی است “؛ مفهوم این گزاره جدید درواقع آن است که بن‌سلمان فرصت زیادی برای گریز از سرنوشت تسلیم توأم با تحقیر در میدان سعودی ندارد[2]. بنابراین به‌طورکلی می‌توان گفت وضعیت میدانی جنگ در یمن نشان می‌دهد که انصار الله به‌تدریج از فاز پدافندی به سمت آفندی حرکت کرده و با رویکردی تهاجمی نسبت به متجاوزان خارجی و مزدوران داخلی درصدد است تا شرایط سیاسی و امنیتی را بهبود بخشیده و ضمن شکستن محاصره اقتصادی به منابع جدیدی برای رفاه نسبی در این کشور دست یابد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

آن‌ها پس از فتح شهر الحزم مرکز استان الجوف ، پیشروی به سمت مارب پایتخت اقتصادی یمن و مرکز فرماندهی نیروهای ائتلاف عربی را شروع کرده‌اند. پیشروی‌هایی که نشان‌دهنده تغییر فاز میدانی انصار الله از دفاع به حمله است. با پایان عملیات “فامکن منهم” ۹۵ درصد از استان جوف پاک‌سازی و آزاد شد. در مرحله پایانی این عملیات، پادگان اللبنات، الاقشع، الخسف و مناطق مجاور آن از اشغالگران پاک‌سازی و حدود ۱۲۰۰ نفر از مزدوران ائتلاف متجاوز کشته شدند. مساحت مناطق آزادشده اخیر ۳۵۰۰ کیلومترمربع از صحرای الحزم و مناطق خب و الشعف را شامل می‌شود.

پیامدهای اقتصادی

باوجود تلاش‌های زیادی که ذکر شد، اما بخش زیادی از مردم یمن با مشکلات عدیده معیشتی مواجه هستند که کمبود منابع حیاتی مانند نفت و گاز از آن جمله هستند. اگر نیروهای مردمی یمن بتوانند به شهر مأرب دست یابند در آن صورت روند تحولات نظامی و سیاسی حاکم بر یمن کاملاً تغییر خواهد کرد. وجود منابع نفت و گاز و برق در این شهر به انصار الله انگیزه می‌دهد تا محاصره تحمیل‌شده علیه مأرب را به‌طور کامل و یا جزئی در هم بشکند. در طول پنج سال گذشته و باوجود محاصره و تحریم‌های اقتصادی تحمیل‌شده، انصار الله توانسته است بر بسیاری از مشکلات داخلی در حوزه اقتصادی و معیشتی غلبه کند و در این راستا دست به اقدامات زیادی زده است. برای مثال؛ دولت صنعا با منع استفاده از اسکناس‌های جدید مانع افزایش قیمت ارز و مواد غذایی در مناطق تحت سیطره خود شده است. باوجود فشار سنگین اقتصادی، این دولت موفق شده است جریان ورود کالا، مواد غذایی و سوخت به مناطق تحت سیطره خود را با به‌کارگیری صحیح ابزارهای دفاعی و دیپلماتیک خود تا حدودی باز نگه دارد. دولت صنعا همچنین برنامه‌های جامعی برای کمک به فقرا داشته و علاوه بر این سیستم توزیع کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی را تحت نظارت خود دارد. از طرفی با جمع‌آوری زکات و پخش آن بین نیازمندان نیز سعی کرده است از فشار اقتصادی بر مردم یمن کم کند. در کنار تمام این موارد، انصار الله تلاش ویژه‌ای برای افزایش تولید محصولات غذایی و ایجاد درآمد برای مردم در پیش‌گرفته است و با کمپین ( نأکُل مِمّا نَزرَع- چیزی را می‌خوریم که خودمان کاشته باشیم) سعی در تقویت بنیه اقتصادی مردم داشته است[3].

علاوه بر وجود منابع و صنایع نفت و گاز، مارب به دلیل وجود سد مأرب و شبکه آبیاری آن به قطب اقتصادی شمال یمن تبدیل‌شده است و در سال‌های جنگ نیز  مرکز نیروهای ائتلاف عربی در شمال یمن بوده است. این شهر در عمل به محل تجمع اصلی پناهندگان جنگ در شمال یمن تبدیل‌شده که منجر به افزایش ساکنان این استان به حدود 3 میلیون نفر  و افزایش فعالیت‌های اقتصادی در آن شده است. موقعیت جغرافیایی این شهر موجب شده است تا به گلوگاه تردد کالا و افراد از یمن به عربستان و به سمت کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تبدیل شود و عملاً این شهر نخستین مرکز بزرگ تجاری و انسانی در مسیر تجارت زمینی یمن با مرکز و شمال شبه‌جزیره عربی است. مزیتی که گفته می‌شود ماهیانه تا 17 میلیارد ریال یمنی برای مقامات این شهر درآمد دارد[4]. بنابراین باوجود چنین مزایای مهم اقتصادی برای گروه‌های مقاومت در یمن، بی‌شک تسلط کامل بر دو استان جوف و مارب پیامدهای مثبت اقتصادی برای انصار الله و شکست سنگینی برای گروه‌های وابسته به عربستان مثل الاصلاح ،القاعده و داعش به همراه خواهد داشت.

 

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

پیامدهای نظامی-سیاسی

در کنار پیامدهای مهم اقتصادی، فتح استان‌های مذکور برای انصار الله به لحاظ امنیتی و سیاسی نیز حائز اهمیت است. جبهه شرقی یمن با توجه به ساختار نظامی ، سیاسی و اجتماعی‌اش در بعد نظامی و سیاسی نیز ارزشمند است. استان مأرب از سال ۲۰۱۵ به این‌سو خاستگاه و پایتخت سیاسی حزب “الاصلاح” متعلق به جماعت اخوان المسلمین یمن بوده است و آزادسازی این استان از حذف کامل حزب مزبور حکایت دارد و درنتیجه آن جناح قدرتمندی که به‌اصطلاح به “عبدربه منصور هادی” مشروعیت می‌بخشید، از بین خواهد رفت[5].

از طرف دیگر فتح مارب در عمل موجب خواهد شد که انصار الله بر بیش از 90 درصد از سرزمین و جمعیت در شمال یمن ( مناطقی که تا پیش از سال 1990 به‌عنوان یمن شمالی شناخته می‌شد ) سیطره پیداکرده و قواعد اصلی سیاسی میدانی در یمن دستخوش تغییرات جدی شود. جوف و مأرب که میدان «عملیات بنیان‌مرصوص» بودند از حیث سیاسی و نظامی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارند. جوف از یک‌سو مهم‌ترین نقطه اتصال عربستان به مناطق شمالی یمن هست و از سوی دیگر با اشراف به پایتخت دارای موقعیت راهبردی است. مأرب نیز علاوه بر دو جنبه اقتصادی و سیاسی، ازآنجاکه از یک‌سو ضلع شرقی امنیت پایتخت وابسته به آن است و از سوی دیگر نقطه مرکزی حضور نیروهای وابسته منصور‌ هادی رئیس‌جمهور مستعفی یمن هست، از اهمیت زیادی برخوردار است.

بنابراین سیطره انصار الله بر مثلث صنعا، مأرب و جوف می‌تواند از حیث نظامی و سیاسی دشمن را در شرایط سختی قرار دهد. این مثلث استراتژیک هرچند به‌سختی به‌دست‌آمده است اما در ادامه مسیر مقاومت می‌تواند پیامدهای مهمی برای آن‌ها به همراه داشته باشد. تا جایی که انصارالله می‌تواند از مرزهای طولانی استان جوف با عربستان استفاده نموده و به تأسیسات حیاتی عربستان و امارات در حوزه‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی دسترسی راحت‌تری داشته باشند

باوجود موارد مهمی که مطرح شد و موفقیت‌هایی که می‌تواند امید به پیروزی حتمی در یمن را زنده نگه دارد نسبت به پیشروی‌های اخیر انصار الله دو دیدگاه وجود دارد که هرکدام از این دیدگاه‌ها مزایا و معایب مهمی را مطرح می‌کنند و بررسی آن‌ها درنتیجه‌گیری کلی نوشتار حاضر نیز مثمر ثمر است. طرفداران پیشروی نظامی انصارالله با تمرکز بر مزایای این شرایط معتقدند که: انصار الله برای این‌که بتواند سهم خود را از درآمدهای استان مأرب بگیرد و هم‌زمان بدون این‌که در کوچه‌پس‌کوچه‌های مارب درگیر یک نبرد فرسایشی و بلندمدت شود و از ائتلاف مجدد دیگر نیروهای میدانی یمن بر ضد خود جلوگیری کند باید با پیشروی تا دروازه‌های مأرب و مسلط شدن بر ارتفاعات اطراف این شهر روابط خود را با مقامات و قبایل مأرب حفظ کرده و سهم خود از درآمدهای اقتصادی مأرب را از آن‌ها طلب کند و اداره امور این شهر را به مقامات محلی آن واگذار کند. سیاستی که می‌تواند وزن سیاسی انصار الله را در یمن پس از جنگ نیز افزایش داده و با ایجاد زمینه ایجاد ائتلاف با دیگر گروه‌های سیاسی اجتماعی یمنی مانع تلاش‌های عربستان برای حذف انصار الله از فضای سیاسی بعد از جنگ در یمن شود[6].

مزایا و معایب پیشروی‌های اخیر انصار الله

آن‌ها همچنین معتقدند که تداوم پیشروی‌های انصارالله فرصت بازیابی، تقویت روحیه و ترمیم سازمان رزم را از دشمن سلب کرده، برنامه‌ریزی آن‌ها برای عملیات بازپس‌گیری مناطق فتح‌شده را مختل و از تعدد جبهه‌ها خواهد کاست. همچنین  عدم حضور انصارالله در پایگاه‌های مشخص نظامی نیز آسیب‌پذیری آن در برابر حملات هوایی را کم می‌کند. اجرای تدابیر سیاسی کنونی در همراه کردن قبایل جوف و مأرب و جلب رضایت آن‌ها با واگذاری اداره این مناطق به قبایل و ساکنان بومی و بهره‌برداری مشارکتی از درآمدهای اقتصادی، ضمن کاستن از خطر شورش و مواجهه، تداوم پیشروی انصارالله در استان‌های جنوبی را نیز تسهیل خواهد کرد. از طرفی وضع نامطلوب اقتصادی، امنیتی و مدیریتی مناطق جنوبی در مقایسه با مناطق تحت کنترل انصارالله که سال‌ها تحت شرایط سخت جنگ و محاصره قرار داشته‌اند، ساکنان استان‌های جنوبی که سابقه شهرنشینی و مدنیت طولانی دارند را به چشم‌پوشی از حساسیت‌ها و تضادهای شمالی-جنوبی و همکاری با انصارالله سوق خواهد داد. همچنین سیاست واگذاری اداره مناطق جدید به ساکنان آن می‌تواند مسیر گفتگو و توافق میان انصارالله و شورای انتقالی را نیز هموار سازد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

در کنار مزایایی که مطرح شد مخالفان پیشروی‌های اخیر بر این اعتقاد هستند که بهتر است انصارالله پس از تثبیت سیطره خود بر دو استان مهم و تأثیرگذار جوف و مأرب، مجدداً به تاکتیک حفظ وضع موجود برگشته و با به رکود کشاندن جبهه داخلی از مواهب اقتصادی، سیاسی و امنیتی-نظامی آن بهره‌برداری کند، چرا که تداوم پیشروی به پراکندگی بیشتر نیروها منجر شده و آستانه آسیب‌پذیری و فرسایش آن‌ها در دشت‌ها و مناطق غیر کوهستانی را افزایش می‌دهد، از طرفی تضادها و حساسیت‌های شمالی- جنوبی نیز ممکن است مسیر پیشروی‌های کنونی انصارالله را سد کرده و حتی دستاوردهای کنونی را نیز به مخاطره اندازد.

نتیجه‌گیری؛ مسیر پیش روی انصار الله

باوجود شرایط مطرح و پیامدهای حاصل از پیشروی‌های نظامی مقاومت در یمن، نگارنده معتقد است انصار الله تصمیم استراتژیک و مهمی گرفته است که راهی جز پیشروی در این مسیر ندارد. نتایج مهم اقتصادی و نظامی که پیش‌بینی می‌شود به‌سرعت خود را بر مردم یمن نمایان سازد مانع از این می‌شود تا جریان مقاومت تصمیم به کوچک‌ترین عقب‌نشینی نماید. اکنون در شرایط فعلی و در صورت تداوم سیطره انصارالله بر مأرب و جوف به نظر می‌رسد گلوگاه‌های مهم اقتصادی، نظامی و سیاسی را در اختیار خواهند داشت و گروه‌های وابسته به عربستان می‌توانند تنها به بیابان‌های شرقی و استانی مثل حضرالموت تکیه نمایند. تکیه‌گاهی که در صورت تداوم مسیر فعلی می‌تواند سرنوشتی همچون مأرب و جوف را برای آن متصور شد. در واقع با وجود سختی‌های راه انتخاب شده، پیشروی‌های نظامی بهتر از استراتژی قبلی است که حالت تدافعی انصارالله باعث گستاخی بیشتری دشمنان و در نتیجه محدودیت‌های مهم اقتصادی، سیاسی و نظامی برای انصارالله شده بود. انتخاب گزینه پیشروی نظامی از سوی انصارالله و دولت نجات ملی مستقر در صنعا نشان دهنده عزم جدی آن‌ها برای غلبه بر دشمنان خارجی و مزدوران داخلی است.

 

 

منابع

[1] بهمن شمسی، یمن در سال 98؛ انصارالله  و شگفتانه‌ موشکی-پهپادی،اندیشکده تبیین، منتشرشده در تاریخ ۲۵ فروردین, ۱۳۹۹ قابل بازبینی در پیوند زیر:

print

[2] انصارالله پای سوم عربستان را در یمن شکست،شبکه العالم، منتشرشده در تاریخ 11 اسفند 1398، قابل بازبینی در پیوند زیر:

https://fa.alalamtv.net/news/4767476

[3] تفاوت‌های «مأرب» و «الجوف»؛ راز پیشروی‌های سریع انصارالله و متحدان، خبرگزاری تسنیم، منتشرشده در تاریخ ۱۴ فروردين ۱۳۹۹ قابل بازبینی در پیوند زیر:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/

[4] همان

[5] عمليات البنيان المرصوص، آخرين ميخ بر تابوت متجاوزان به يمن،روزنامه اطلاعات، منتشرشده در تاریخ 29 بهمن 1398، قابل بازبینی در پیوند زیر:

https://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2020

[6] تفاوت‌های «مأرب» و «الجوف»؛شبکه اطلاع‌رسانی دانا، منتشرشده در تاریخ 14/01/1399 قابل بازبینی در پیوند زیر:

https://www.dana.ir/1595930