اندیشکده راهبردی تبیین- انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر سال 2020 برگزار خواهد شد. در رقابت‌های مقدماتی حزب دموکرات از میان سندرز از جناح به اصطلاح «پیشرو»[1] و بایدن از جناح سنتی در نهایت سندرز از ادامه رقابت‌ها کناره‌گیری کرد. در این بین بر اساس بعضی نظرسنجی‌ها برنی سندرز نامزد سوسیال‌دموکرات از طرفداران بسیاری در بین مردم آمریکا و بویژه جوانان برخوردار است.[2] هرچند سندرز در نهایت مجبور به انصراف از رقابت‌ها شد اما نباید جنبش پشتیبان او یعنی چپ‌گرایان در جناح پیشرو حزب را نادیده گرفت. در صورت انتخاب یک دموکرات به عنوان رئیس جمهور بعدی، بسیاری بر این باورند که جناح پیشرو می‌تواند تغییراتی در سیاست خارجی آمریکا به‌خصوص در حوزه ایران ایجاد نماید. نگاهی به مواضع سندرز به عنوان نماینده جریان پیشرو، در مورد برجام، تحولات منطقه و رابطه ایران و آمریکا می‌تواند تأییدی بر این موضوع باشد. نحوه کنش مطلوب جمهوری اسلامی ایران در قبال ریاست جمهوری یک دموکرات و کنش‌های سیاسی جناح پیشرو در ساختار سیاسی آمریکا از اهمیت خاصی برخوردار است. مقاله حاضر بر آن است تا به دلالت‌های وجود چنین جنبشی در ساختار سیاسی آمریکا برای ایران بپردازد.
چرایی مخالفت حزب دموکرات با «برنی سندرز» به عنوان نماد جریان پیشرو
سندرز و جریان پیشرو دیدگاه هایی دارند که در فضای سنتی سپهر سیاسی آمریکا چندان خوشایند نیست. یک سری دیدگاه‌های ترقی‌خواهانه که ریشه این تفکر به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد. پیشروها رویکردهای آوانگارد و انقلابی دارند که با نظرات حاکم بر نظام سیاسی سنتی آمریکا همخوانی ندارد. آنها به آزادی‌های اجتماعی، مقابله با انحصارهای اقتصادی و رفاه طبقه کارگر معتقد می‌باشند و به‌دنبال یک سری اصلاحات اجتماعی و اقتصادی هستند. این ایده‌ها اکنون در جامعه آمریکا با اقبال عمومی بیشتری مواجه گشته و حامیان بسیاری دارد. فارغ از این موضوع که سندرز رئیس‌جمهور می‌شد یا خیر، تفکرات و باورهای وی اکنون در جامعه آمریکا نهادینه و با استقبال بی‌نظیری مواجه شده است. از مهم‌ترین دلایل این مخالفت و کارشکنی در روند انتخاب سندرز به‌عنوان نامزدی نهایی حزب دموکرات، ساختار کاپیتالیستی ایالات‌متحده است که در واقع لابی‌ها نیز بر آن نقش مؤثر دارند.
ازجمله اقدامات هماهنگ حزب دموکرات در عقب راندن سندرز و جریان پشتیبان وی، کنار نکشیدن الیزابت وارن بود که در عین حال که خود بعد از انتخابات ایالت ماساچوست از رقابت‌ها کنار کشید اما همین اقدام و اقدامات مشابه باعث شد تا پایگاه رأی اصلی وارن و سندرز که تقریباً یکی هستند تقسیم شود و بایدن در ایالتی کلیدی چون ماساچوست که انتظار پیروزی نداشت هم پیروز شود. درواقع کنار نکشیدن وارن به نفع سندرز را می‌توان بازی وی به نفع بایدن ارزیابی کرد. اقدام پیت بوتجج و امی کلوبوچار، دو نامزدی که طی روزهای قبل از سه‌شنبه بزرگ، به نفع بایدن کنار کشیده بودند نیز در همین راستا قابل تفسیر است که بایدن از آنها برای این حمایت درون‌حزبی تشکر کرد.[3] درواقع دستگاه حزب دموکرات حرکتی حساب‌شده علیه جریان پیشرو را رقم‌زده است؛ چراکه سندرز به عنوان رهبر جریان پیشرو را در مسیر افکار و منافع حزبی خود نمی‌دیدند و سندرزی که چشم به توده مردم داشت برای نهایی‌شدن نامزدی‌اش با متنفذین حزب هم روبرو شد و این یعنی سندرز و جریان پیشرو با تشکیلات سنتی حزب دموکرات نیز رقابت و مبارزه کردند. این سناریو به‌قدری واضح بود که ترامپ نیز کناره‌گیری نامزدهای دموکرات به نفع بایدن را کودتا علیه سندرز و حامیان وی توصیف نمود.
این در حالی است که سندرز که به دلیل عقاید ذکر شده، مورد غضب بخش سنتی حزب دموکرات است تلاش می‌کرد تا از مذهب خود برای جلب آرا یهودیان آمریکا استفاده کند با این حال وی منتقد سرسخت سیاست‌های تل‌آویو در قبال فلسطینی‌ها است و این موضوع هم می‌تواند دلیلی برای مقابله لابی‌های طرفدار رژیم صهیونیستی با سندرز باشد. برای مثال علاوه بر لابی قدرتمند صهیونیستی ایپک، یک لابی دیگر موسوم به «اکثریت دموکراتیک برای اسرائیل» نیز بیش از ۱.۴ میلیون دلار علیه سندرز هزینه کرد که از این مبلغ، ۸۰۰ میلیون دلار صرف تبلیغات منفی در ایالت آیووا شد و ۶۰۰ میلیون دلار نیز به همین امر در ایالت نوادا تعلق گرفت.[4]
مواضع سندرز در قبال مسائل پیرامون ایران و منطقه غرب آسیا
جریان «پیشرو» که بیشتر در سندرز متجلی شده است دیدگاه‌های متفاوتی در قیاس با سیاستمداران سنتی آمریکایی و محافل تصمیم‌گیر این کشور در قبال تحولات منطقه غرب آسیا و رابطه ایران و آمریکا دارند و این مواضع می‌تواند در آینده موجب واقع‌بینی هیئت حاکمه آمریکا در قبال نحوه تعامل با ایران شود. سندرز در سیاست خارجی رویکردی متفاوت با دیگر نامزدها پیش گرفت و خود را مخالف سرسخت نظامی‌گری آمریکا در دنیا نشان داد. از سوی دیگر در رابطه با تعاملات آمریکا با عربستان به‌شدت منتقد بوده و عربستان را از ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی نقد اساسی می‌کند. به اتحاد آمریکا با رژیم صهیونیستی نیز انتقاد دارد و مخالف این میزان حمایت آمریکا است.
سندرز در همین رابطه با توجه به سیاست آمریکا در قبال فلسطین و حمایت از رژیم صهیونیستی بیان داشت: «اینکه طرفدار مردم اسرائیل و طرفدار صلح در خاورمیانه باشیم به این معنا نیست که باید از دولت نژادپرست و راست افراطی که اکنون در اسرائیل وجود دارد حمایت کنیم. به اتفاقاتی که در غزه میفتد نگاه کنید. مردم حتی نمی‌توانند منطقه را ترک کنند. ما باید اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را زیر پرچم عدالت دور هم جمع کنیم. نمی‌شود که فقط از اسرائیل حمایت کنیم و نیازهای مردم فلسطین را نادیده بگیریم.»
سندرز اولین نامزدی بود که در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با توجه به مخالفتی که با نقش صهیونیست‌ها و یهودی‌های افراطی در ساختار سیاست خارجی آمریکا دارد علناً بیان کرد که در نشست سالانه «کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل» (AIPAC) لابی هوادار اسرائیل شرکت نمی‌کند و جالب‌تر اینکه این نامزد سناتور چپ‌گرای ایالت ورمانت در تشریح علت عدم شرکتش در نشست مذکور بیان داشت که این لابی «با رهبرانی که سخنان متعصبانه بیان می‌کنند و با حقوق اساسی فلسطینیان مخالف هستند» در ارتباط است و از آنها حمایت می‌کند.[5] برنی سندرز همچنین در جریان مناظره تلویزیونی دموکرات‌ها در شهر چارلتون ایالت کارولینای جنوبی، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را یک شخص «مرتجع» و «نژادپرست» خواند و احتمال بازگرداندن سفارت آمریکا از بیت‌المقدس به تلاویو را بیان کرد که خود گویای مواضع وی در قبال جریان و سیاست‌های حاکم بر رژیم صهیونیستی است.[6]
سندرز درباره روابط آمریکا با عربستان و خصومت با ایران نیز می‌گوید: «همین اتفاق باید در خصوص عربستان و ایران هم رخ دهد. برای سال‌هاست که ما عاشق عربستان سعودی بودیم. مشکل اینجاست که رهبران این کشور (سعودی) اشرار قاتل هستند. باید ایران و عربستان را پای یک میز بنشانیم. ایران و عربستان را کنار هم بگذاریم و به‌عنوان یک ملت به آنها بگوییم که ما از جنگ‌های بی‌پایان و خرج‌های تریلیون دلاری خسته شده‌ایم و این دو کشور باید رفتارهایشان را کنترل کنند.»
با توجه به ارزیابی نظرات دیگر نامزدهای دموکرات باید اذعان داشت که برنی سندرز بیشترین حمایت را از توافق هسته‌ای ایران داشت. در دوران ریاست جمهوری اوباما و در زمان رأی‌گیری بر سر تمدید قانون آیسا، سندرز تنها سناتوری بود که به این قانون رأی منفی داد. سندرز معتقد بود که تمدید این قانون، موقعیت برجام را به عنوان توافقی جمعی میان ایران و 1+5 به خطر می‌اندازد.
نکته حائز اهمیت آن است که سندرز تأکید کرده بود که در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بدون هیچ پیش‌شرطی به توافق هسته‌ای با ایران برخواهد گشت. برنی سندرز همچنین در اعتراض به اقدام تروریستی دولت آمریکا و ترامپ در به شهادت رساندن سردار سلیمانی بیان داشت که «ما نمی‌توانیم دور دنیا راه بیفتیم و آدم ترور کنیم». در مناظره نامزدهای حزب دموکرات در ایالت نیوهمپشابر نیز بار دیگر از اقدام دولت ترامپ در ترور سردار شهید سلیمانی انتقاد کرده و این اقدام را یک ترور دولتی دانست.[7]
مقایسه رویکردهای سندرز و ترامپ در قبال ایران
برنی سندرز در رابطه با ایران رویکردی متفاوت با دیگر سیاستمداران ایالات‌متحده داشته است. وی همواره رویکرد گفتگو و تعامل سازنده با ایران را در دستور کار داشته و به سیاست فشار به ایران نقد اساسی داشته و دارد. بطوریکه در یک دسامبر 2016 مجلس سنای آمریکا برای تمدید تحریم‌های ۱۰ ساله علیه ایران رأی‌گیری کرد. این تحریم‌ها با اکثریت قاطع ۹۹ درصدی رأی آورد و تنها فردی که به این تحریم‌ها رأی نداد، برنی سندرز بود. همچنین در بحبوحه انتخابات 2016 ریاست جمهوری آمریکا این سندرز بود که اعلام کرد در صورت رئیس‌جمهور شدن سریعاً روابط آمریکا با ایران را آغاز خواهد کرد. سندرز اگرچه خود ریشه یهودی دارد اما برخلاف صهیونیست‌های ساکن تلاویو از برجام کاملاً حمایت می‌کند. وی همچنین در موضعی رسمی اعلام کرد که به شدت به سیاست ترامپ در قبال ایران انتقاد دارد. او از رویکرد ترامپ درباره ایران ابراز نگرانی نموده است.[8]
سندرز همچنین به شکلی اصولی‌تر و ریشه‌ای به سیاست‌های آمریکا در قبال ایران به اعتراض پرداخته و در مناظره سال 2016 با هیلاری کلینتون در نقد دخالت دولت‌های آمریکا در امور کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا از سقوط دولت قانونی مصدق به عنوان نمونه‌ای از اقدامات آمریکا در ساقط کردن دولت‌ها یاد کرد و مصدق را نخست‌وزیر منتخب ملت ایران خواند که به خاطر منافع آمریکا و بریتانیا، از قدرت به زیر کشیده شد. او نتیجه این کودتا را دیکتاتوری شاه ایران و وقوع انقلاب دانست.
وی همچنین در اعتراض به ترور سردار سلیمانی توسط دولت ترامپ گفت لایحه مقابله با اقدامات نظامی ترامپ ارائه شده است. سندرز در پیام توییتری نوشت: «من به همراهی رو خانا نماینده مجلس از ایالت کالیفرنیا لایحه متوقف کردن ترامپ برای آغاز جنگ غیرقانونی با ایران را ارائه کرده‌ایم. ترامپ قول داده بود که به جنگ‌های بی‌پایان در عراق و افغانستان پایان دهد اما این اقدام ما را در مسیر جنگ بی‌پایان دیگری قرار می‌دهد هنگامی‌که در ۲۰۰۲ میلادی با حمله به عراق مخالفت کردم به علت نگرانی از بی‌ثباتی گسترده‌تر در منطقه خاورمیانه بود که متأسفانه به واقعیت پیوست. آمریکا حدود چهار هزار و پانصد نظامی شجاع را در جنگ عراق از دست داد و ده‌ها هزار تن دیگر زخمی شدند و ما هزاران میلیارد دلار برای این جنگ هزینه پرداخت کرده‌ایم.»[9]
وی در آخرین موضع‌گیری رسمی خود زمانی که همچنان نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود در صفحه رسمی توئیتر خود اعلام کرد که با تداوم تحریم‌های ظالمانه آمریکا و دولت ترامپ در دورانی که ایران درگیر مبارزه با کرونا است مخالف است و بیان داشت: «ایران در مواجهه با پاندمی کرونا دچار ضایعه دهشتناکی شده است. تحریم‌های آمریکا نباید بر این فاجعه انسانی بیفزاید. باید هرگونه تحریمی که به توانایی ایران در مقابله با این بحران لطمه می‌زند، ازجمله تحریم‌های مالی را برداریم.»
فرصت‌ها و چالش‌های وجود جناح پیشرو در حزب دموکرات
با توجه به توصیف دیدگاه‌های جناح پیشرو و رویکردهای سندرز در حوزه سیاست خارجی به‌ویژه در قبال ایران که در تعارض با سیاست‌های پیشین و فعلی کاخ سفید قرار دارد و ریشه در نگاه عقلانی‌تر و واقع‌بینانه‌تر نسبت به نظام بین‌الملل و فهم مواضع جمهوری اسلامی و نقش و اهمیت آن در منطقه غرب آسیا دارد این نوید را می‌دهد که در صورت انتخاب احتمالی یک دموکرات حتی جو بایدن به عنوان رییس‌جمهور آمریکا و نظر به تأثیرگذاری جناح پیشرو در حزب دموکرات، فرصت بازبینی یا تغییراتی اندک در سیاست این کشور نسبت به ایران فراهم گردد. در حقیقت این جریان نوظهور اما قدرتمند معتقد است که می‌توان با ایران همچون یک کشور غیرمتخاصم برخورد و تعامل داشت و این نگاه فرصتی برای ایران به وجود می‌آورد و زمینه تفهیم سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران را به دولتمردان کاخ سفید فراهم می‌کند. از سوی دیگر نباید ساده‌انگارانه سیاست خارجی کاخ سفید را برون‌داد تاثیرات جریان پیشرو در فردای انتخاب بایدن قلمداد نمود و انتظار یک انقلاب و تحول اساسی در سیاست‌های این کشور در برابر موضوعات مختلف داشت. در حقیقت سیاست خارجی ایالات‌متحده معلول و ماحصل بازیگران مؤثر رسمی و غیررسمی متعددی است که در فرایند پیچیده‌ای شکل گرفته و عملیاتی می‌شود و در این میان اگر چه شخص رییس‌جمهور از اهمیت غیرقابل‌انکاری برخوردار است اما به معنای نادیده انگاشتن سایر عناصر تأثیرگذار در آمریکا همچون برنی سندرز و چپ‌گرایان نیست. در حقیقت جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت این جناح، زمینه معرفی صحیح ایران و پیشگیری از سیاست‌های ایران‌هراسانه در آمریکا را فراهم سازد.
نتیجه‌گیری
گفتمان سیاسی و رویکردهای متفاوت جریان پیشرو در حزب دموکرات به مفاهیم و تحولات سیاسی و اجتماعی، قطعاً نگاه و ساختار متفاوتی را در صورت رئیس‌جمهورشدن یک دموکرات بر کاخ سفید تحمیل خواهد کرد که این مهم با توجه به نگاه ساختارشکنانه آنها، در فضای سیاسی آمریکا احتمالاً با مقاومت‌هایی روبرو خواهد شد. همان آرایش سیاسی که مانع انتخاب سندرز به‌عنوان نامزد نهایی حزب دموکرات شد جریان پیشرو را نیز شورشی محسوب می‌کند که بنیان دیدگاه‌های لیبرال دموکراسی آمریکایی را به چالش کشیده و برهم خواهد زد. از سوی دیگر با توجه به شرایط سیاسی درون آمریکا، جریان پیشرو ممکن است با اثرگذاری بر کاخ سفید فرصت‌های متعددی را برای جمهوری اسلامی ایران فراهم بسازد تا از نگاه متفاوت این جنبش به ایران بهره‌برداری نماید و سوءبرداشت‌ها، پیش‌فرض‌ها و سیاست‌های ناصواب آمریکا در قبال ایران را تغییر دهد.
چپ‌گرایان حزب دموکرات دیدگاه‌های نسبتاً متفاوتی در مقایسه با سیاستمداران فعلی آمریکا در قبال تحولات منطقه غرب آسیا و رابطه ایران و آمریکا دارند و در سیاست خارجی رویکردی متفاوت با دیگر گروه‌ها داشته و مخالف سرسخت نظامی‌گری آمریکا در دنیا هستند که این مواضع می‌تواند فتح بابی برای اصلاح سیاست خارجی آمریکا باشد.
منابع
[1] Progressive
[2] ” ترامپ همه را به‌غیراز سندرز پشت سر گذاشت ” تال اکسلرود، منتشرشده در سایت تحلیلی هیل، در تاریخ 19 فوریه 2020 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://thehill.com/homenews/campaign/483642-poll-trump-edges-out-all-top-2020-democratic-candidates
[3]“‘گفتمان سیاسی ترامپ وارد کاخ سفید خواهد شد” عبدالرحمن فتح الهی، منتشرشده در سایت دیپلماسی ایرانی، در تاریخ 16 اسفند 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1990011/%DA%AF%D9%81%D8%AA%D
[4] “کودتای دموکرات‌ها علیه سندرز”، منتشرشده در وب‌سایت پارس نیوز، در تاریخ 15 اسفند 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.parsnews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%86-
[5]” سندرز:در نشست لابی هوادار اسرائیل شرکت نمی‌کنم”، منتشرشده در وب‌سایت یورو نیوز، در تاریخ 24 فوریه 2020 قابل بازیابی در پیوند زیر:
[6]” حمله لفظی شدید سندرز به نتانیاهو “، منتشرشده در وب‌سایت بی‌بی‌سی در تاریخ 7 اسفند 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.bbc.com/persian/world-51638783
[7]” انتقاد سندرز از ترور سردار سلیمانی “، منتشرشده در وب‌سایت عصر ایران، در تاریخ 19 بهمن 1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.asriran.com/fa/news/712686/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF
[8] “درباره برنی سندرز “، منتشرشده در وب‌سایت جمهوری اسلامی، در تاریخ 23 دی1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.irna.ir/news/83624891/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%8
[9] “درباره برنی سندرز “، منتشرشده در وب‌سایت جمهوری اسلامی، در تاریخ 23 دی1398 قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.irna.ir/news/83624891/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%8
