اندیشکده راهبردی تبیین- امارات متحده عربی متشکل از هفت شیخ‌نشین، در سال ۱۹۷۱ تأسیس شد و عملکرد آن تاکنون تجربه موفقی از یک فدرالیسم عربی را عرضه کرده است. با توجه به نقش آشکار و تهاجمی ابوظبی در سال‌های اخیر در عرصه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، پرداختن به سیاست و حکومت این کشور توجه تحلیل‌گران و ناظران بسیاری را به خود جلب کرده است. در همین راستا کریستیان کواتس اولریچسن[۱]، از کارشناسان صاحب نام مسائل خلیج فارس، کتابی با عنوان «امارات متحده عربی: قدرت، سیاست، و سیاست‌گذاری»[۲] را به رشته تحریر درآورده است که در سال ۲۰۱۷ به زبان انگلیسی و توسط انتشارات راتلج منتشر شد. نویسنده در این کتاب با بررسی اجمالی وضعیت سیاسی و اقتصادی امارات به لحاظ تاریخی، به وضعیت کنونی این کشور می‌پردازد که در ژئوپولتیک منطقه‌ای و مناظرات مربوط به بازسازی حکمرانی بین‌المللی نقش فعالی ایفا می‌کند.
این اثر فرآیندهای شکل‌گیری دولت در امارات و توسعه اقتصادی و سیاسی این کشور را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. به‌ویژه نویسنده به این موضوع توجه دارد که چگونه امارات توانسته است به عنوان یک قدرت مهم منطقه‌ای در بازسازی نظم منطقه‌ای جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا و همچنین به عنوان نزدیک‌ترین شریک آمریکا در امور سیاسی و امنیتی در منطقه ظهور یابد. البته علاوه بر مسائل امنیتی- سیاست خارجی، بررسی تحولات داخلی هم از نگاه نگارنده دور نمانده است. بدین ترتیب کتاب به این موضوع می‌پردازد که چگونه در پی تحولات ناشی از بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، توازن قدرت در میان شیخ‌نشین‌های امارات نیز تحت تاثیر قرار گرفت. از این‌رو ضمن تداوم نابرابری قدرت میان ابوظبی و دبی با پنج امارت دیگر، موازنه قدرت میان ابوظبی و دبی نیز به نفع شیخ‌نشین نخست تغییر کرده است.
کتاب همچنین در کنار مسائل اقتصادی به موضوعات حقوق بشری نیز پرداخته شده است. در همین راستا نویسنده ضمن توجه به سرکوب امنیتی فعالان مدنی پس از سال ۲۰۱۱، به مسائلی همچون شرایط کارگران مهاجر در امارات، مداخلات اخیر ابوظبی در بحران‌های لیبی و یمن و داشتن یکی از بالاترین نرخ‌های سرانه زندانیان سیاسی در جهان می‌پردازد. در نهایت این کتاب با بحث درباره چالش‌های سیاسی پیش روی امارات در سال‌های آینده به پایان می‌رسد. کتاب حاضر با ارائه یک ارزیابی جامع و قابل دسترس درباره امارات، منبع مناسبی برای دانشجویان و پژوهشگران روابط بین‌الملل و مطالعات جنوب غرب آسیا محسوب می‌شود.
معرفی نویسنده
کریستیان کواتس اولریچسن پژوهشگر مسائل جنوب غرب آسیا و شمال آفریقا در موسسه سیاست‌گذاری بیکر[۳] است. حوزه تمرکز وی که در مقطع دکتری در رشته تاریخ از دانشگاه کمبریج فارغ التحصیل شده، مسائل کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ظهور چالش‌های بلند مدت برای امنیت منطقه‌ای است. اولریچسن در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ تحلیلگر ارشد مسائل خلیج فارس در مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس بوده و از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ به عنوان رئیس برنامه کویت برای توسعه، حکمرانی و جهانی شدن دولت‌های خلیج فارس در مدرسه علوم اقتصادی و سیاسی لندن کار کرده است. ازجمله کتاب‌های دیگری که به قلم این نویسنده به رشته تحریر درآمده است، می‌توان به این آثار اشاره کرد: «خلیج فارس نا امن: پایان قطعیت و گذار به عصر پسا نفت» (۲۰۱۱)؛ «قطر و بهار عربی» (۲۰۱۴)، «لجستیک و سیاست کارزارهای بریتانیا در خاورمیانه ۱۹۲۲-۱۹۱۴» (۲۰۱۱)، «دولت‌های خلیج فارس در اقتصاد سیاسی بین‌الملل» (۲۰۱۵)، و «جنگ جهانی اول در خاورمیانه» (۲۰۱۴).
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
محتوای کتاب
کتاب «امارات متحده عربی: قدرت، سیاست و سیاست‌گذاری» در ۷ فصل به نگارش درآمده است که شامل یک مقدمه، پنج فصل موضوعی (به ترتیب در خصوص تشکیل دولت، سیاست، اقتصاد، روابط بین‌الملل، و امنیت) و در نهایت بخش نتیجه‌گیری می‌شود. از دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی تاکنون، پژوهشگران مختلفی در خصوص شکل‌گیری و سپس رشد امارات متحده عربی قلم‌فرسایی کردند. اثر حاضر هم با رویکردی تاریخی و مقایسه‌ای، سیاست و اقتصاد ابوظبی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. رویکرد جامع نویسنده، رویکردی بین رشته‌ای است که علاوه بر علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، اقتصاد و اقتصاد سیاسی بین‌الملل و مطالعات امنیتی را نیز در برمی‌گیرد. نویسنده همچنین تلاش می‌کند تا بین نکات مثبت و منفی مربوط به ظهور منطقه‌ای و بین‌المللی امارات و رشد این کشور توازنی ایجاد کند و در واقع از یک‌جانبه‌گرایی بپرهیزد.
فصل مقدمه، موضوعات و مباحث اصلی کتاب را عرضه می‌کند. نویسنده ضمن بررسی مکانیسم‌های تلفیقی میان هفت شیخ‌نشین امارات، انتقال الگوهای «سنتی» از مشروعیت قبیله‌ای به نهادهای سیاسی و بوروکراتیک را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. یکی از نقاط عطف کتاب، این است که نویسنده، گذار فوق‌الذکر را با تکیه بر گزاره‌های دست اولی مطرح می‌کند که حاصل گفت‌وگو با مشاوران و دیپلمات‌های مشارکت‌کننده در فرآیند دولت‌سازی امارات است. کواتس اولریچسن در فصل دوم با جزئیات بیش‌تری به بررسی بنیان‌های دولت‌سازی در امارات می‌پردازد و فرآیندها و چالش‌های ایجاد اقتدار سیاسی مشروع را توضیح می‌دهد. نویسنده این فرصت را به خوانندگان می‌دهد تا با مطالعه فصل دوم بتوانند میان شرایط اقتصادی و اجتماعی- سیاسی پیش از اکتشاف نفت در امارات با دوران پسا ۱۹۶۸ ارتباط برقرار کنند. برای مثال توضیح داده می‌شود که چگونه نقش تاریخیِ مالی و تجاری ابوظبی و دبی، این دو شیخ‌نشین را به جایگاه برتر فعلی آنان در سیاست‌گذاری این کشور سوق داده است.
نویسنده در فصل بعدی اثر خود، بررسی شرایط اجتماعی سیاسی امارات را ادامه می‌دهد تا تحکیم قدرت و ایجاد مجموعه مشترکی از منافع در امارات متحده را بررسی کند. این منافع مشترک شامل ایجاد یک دولت فدرال، تصویب قانون اساسی، ادغام ظرفیت‌های دفاعی، وحدت در برابر چالش «اسلام‌گرایی» اخوان المسلمین می‌شود. فصل چهارم با عنوان «اقتصاد» بر ارزش‌های اصلی و موانع پیشِ روی سیاست‌های ادغام‌گرایی اقتصادی امارات تاکید می‌کند. هرچند نویسنده تجارب دبی و ابوظبی برای بحث در خصوص نقشه راه امارات جهت تبدیل شدن به قطب مالی منطقه‌ای را در این فصل مورد بررسی قرار می‌دهد اما در عین حال به چالش‌های این کشور برای ایجاد اقتصاد فدرال، متنوع‌سازی درآمدها، انرژی تجدید پذیر، و اقتصاد دانش بنیان نیز اشاره می‌کند.
پنجمین فصل کتاب به سیاست فعالانه امارات در عرصه بین‌المللی اختصاص دارد. مشارکت در عملیات‌های نظامی افغانستان، سیاست نسبت به امارات، افزایش قدرت نرم بین‌المللی و نفوذ فرهنگی از جمله مسائلی است که در این فصل به آن پرداخته می‌شود. نویسنده در این فصل بر وضعیت نامساعد کارگران مهاجر در امارات نیز می‌پردازد و تأکید دارد که افزایش قدرت و نفوذ نرم این کشور در حالی است که وضعیت مهاجران مناسب نیست. فصل بعدی با عنوان «امنیت» بر محاسبات امنیتی امارات متحده با تمرکز بر تاثیر تحولات عربی بر رویکرد سیاسی این کشور تاکید دارد. این بخش راهبردهای امنیتی ابوظبی نسبت به تحولات منطقه‌ای و در برابر بحران‌های سوریه و یمن از یک طرف و روابط بحث‌برانگیز با ایران و رژیم صهیونیستی از طرف دیگر را مطرح می‌کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
از جمله قابل ملاحظه‌ترین نکات کتاب در فصل پنجم، پرداختن به سیر تحول سیاست خارجی ابوظبی از دوران «آرمان‌گرایانه و بشردوستانه» و «عرب‌محور» زمان شیخ زاید به رویکرد تهاجمی‌تر منطقه‌ای و بین‌المللی در دوران پسا ۲۰۱۱ است. نتیجه اصلی این فصل درباره سیاست‌های خارجی و امنیتی امارات این است که ابوظبی قدرت نظامی و دیپلماسی خود را از طریق درگیر شدن در عملیات‌های ناتو، حل‌وفصل بحران‌ها، تعمیق روابط با آمریکا و دنباله‌روی از عربستان سعودی شکل داده است. بر این اساس، امارات نقش منطقه‌ای فعالانه‌ای را به خصوص در مواجهه با اخوان‌المسلمین و محور اصلی حامی این جنبش یعنی ترکیه و قطر ایفا می‌کند. در نهایت، فصل نتیجه‌گیری به صورت خلاصه، ارزیابی عمیقی از تاریخ سیاسی این پادشاهی کوچک از زمان پدران بنیان‌گذارش تا تبدیل شدن به شریکی برای ناتو ارائه می‌دهد.
نتیجه‌گیری
کتاب «امارات متحده عربی: قدرت، سیاست و سیاست‌گذاری» موضوعات متعدد مربوط به امارات را در چارچوب رویکردهای نظری و رشته‌های مختلف از جمله علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، امنیت و جهانی شدن اقتصاد بررسی می‌کند. البته با توجه به اینکه اثر حاضر از بررسی یک موضوع به سرعت به سراغ موضوع دیگری می‌رود، به دقتِ نظر و توجه کامل خواننده نیاز دارد. نویسنده در اثر حاضر تلاش کرده است تا ابعاد داخلی و خارجی سیاست، امنیت و اقتصاد امارات را مورد تحلیل قرار بدهد. از یک طرف بر نقش عوامل اقتصادی در جایگاه ویژه ابوظبی و دبی در سیاست و حکمرانی امارات اشاره می‌کند و تأکید دارد که اختلاف شدید در وضعیت اقتصادی شیخ‌نشین‌های امارات به اَنحاء مختلف بر سیاست‌گذاری این کشور تاثیر گذاشته است. همچنین ناهمسانی میان شیخ‌نشین‌های شمالی و ابوظبی می‌تواند نارضایتی‌های بالقوه را شامل بشود. از طرف دیگر نویسنده بر چهره جهانی امارات با تأکید بر دیپلماسی و تجارب با شریکان بین‌المللی از آفریقا تا آسیا و از غرب تا شرق توجه دارد. هرچند تحولات منطقه‌ای، به‌ویژه بیداری عربی ۲۰۱۱ تحول در سیاست خارجی ابوظبی به سمت سیاست‌های امنیتی تهاجمی را به دنبال داشت. گرچه اطلاعاتی که در اولین چاپ کتاب ذکر شده است با توجه به سیر سریع تحولات، نیازمند به روز شدن است اما در مجموع این کتاب می‌تواند اثر مناسبی برای سیاست‌مداران و پژوهشگرانی باشد که به دنبال درک بهتری از مسائل اقتصادی، امنیتی و سیاسی ابوظبی هستند.
پی نوشت ها
[۱] Kristian Coates Ulrichsen
[۲] The united Arab Emirates: Power, politics and policy making
[۳] Baker Institute
