اندیشکده راهبردی تبیین | مرکز تفکر نسل سوم انقلاب

اندیشکده راهبردی تبیین- عمر ورود اینترنت به ایران کمتر از ۳۰ سال است و این فناوری نوظهور در سال‌های اخیر پیشرفت خوبی داشته است اما سرعت و پهنای باند اینترنت همواره یکی از دغدغه‌های اساسی کاربران ایرانی در حوزه فناوری ارتباطات بوده است که اگرچه با گذشت زمان وضعیت بهتر شده ولی تا نقطه مطلوب راه بسیاری مانده است.

سرعت ‌بالا یکی از ویژگی‌های بارز نسل پنجم اینترنت است اما این تمام مزایای نسل جدید اینترنت نیست. شاید این سؤال پیش بیاید که ارتقای سرعت اینترنت چه نفعی برای کاربر عادی خواهد داشت، آن‌هم زمانی که سرعت فعلی تقریباً به‌تمامی نیازهای کاربران پاسخ می‌دهد. واقعیت این است که شاید کاربران برای استفاده‌های فعلی هیچ نیازی به‌سرعت بالاتر نداشته باشند اما تحول و توسعه تکنولوژی دسترسی به چنین فناوری‌هایی را خواهد طلبید.

یکی از بحران‌های اخیر جهان مسئله مدیریت مصرف انرژی است که عدم توجه به آن چالش‌های بسیاری را برای کشورها ایجاد خواهد کرد. ارتباط این مسئله با نسل جدید اینترنت آنجایی موردتوجه قرار می‌گیرد که به اهمیت جایگاه اینترنت اشیاء[۱] پی ببریم. باید گفت در آینده‌ای نه‌چندان دور تمامی ابزار و لوازم‌خانگی به اینترنت متصل شده و امکان کنترل بهتر مصرف انرژی را به صاحبان خود خواهد داد. در این شرایط محروم‌شدن از چنین فنّاوری‌هایی مشکلات عدیده‌ای را متوجه انسان خواهد کرد.

جایگاه اینترنت نسل پنجم در رقابت‌های کلان قدرت‌های جهانی

اوایل سال ۲۰۱۲ میلادی بود که اتحادیه بین‌المللی مخابرات [۲]تحت نظر سازمان ملل، برنامه‌ای را برای توسعه تیم ارتباطات بین‌المللی موبایلی [۳] برای افق ۲۰۲۰ آغاز کرد. درنتیجه رسماً یک مسابقه جهانی برای تعیین نسل پنجم شبکه موبایل شروع شد و ازآن‌پس، شاهد رقابت تنگاتنگی میان اپراتورهای اینترنت و تلفن همراه در سراسر جهان هستیم که هر یک به دنبال برقراری و راه‌اندازی نسل جدید و پرسرعت اینترنت نسل پنجم در کشورهای مختلفی همچون کره جنوبی، ژاپن، چین، ایالات‌متحده آمریکا، استرالیا، بسیاری از کشورهای اروپایی و غیره هستند تا هرچه سریع‌تر امکان بهره‌مندی از اینترنت پرسرعت و سایر خدمات مربوط به نسل پنجم شبکه ارتباطات را برای کاربران و مشترکان خود فراهم بیاورند.[۴]

تسلط بر شبکه ارتباطات جهانی مهم است؛ چراکه قدرتی بی‌نظیر را در اختیار طرف پیروز رقابت میان غرب و شرق قرار خواهد داد. با تکیه به این توانایی، دیگر هیچ اطلاعاتی در هیچ کجای جهان از چشم ابرقدرت‌های این حوزه پنهان نخواهد ماند. صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری‌های چین طی سال‌های گذشته، این کشور را دست‌کم تاکنون به قدرتمندترین بازیگر این صحنه تبدیل کرده است. در مقابل اما قدرت‌های غربی به رهبری آمریکا نیز منفعل نمانده و برای نبردی سخت که مشخص نیست تا چه زمان ادامه خواهد داشت، آماده می‌شوند. به همین منظور ترامپ به نماد رهبری ائتلافی تبدیل‌شده که باید حرکت چین برای دستیابی به مهم‌ترین قدرت اطلاعاتی در طول تاریخ را متوقف کند. اهمیت تشکیل این ائتلاف به‌اندازه‌ای بود که حتی بحران کرونا و اتفاقات و اعتراضات داخلی آمریکا نتوانست تأخیری در مقدمات سیاسی و اقتصادی آن ایجاد کند؛ ائتلافی متشکل از «۳۰ شرکت» که قرار است با «۲ شرکت» چینی رقابت داشته باشند.

شبکه الجزیره در توصیف ماهیت این نبرد می‌نویسد: اینترنت نسل ۵ تهدیدی برای کاربران عادی و نعمتی برای ابرقدرت‌های صنایع ارتباطات است؛ ابرقدرت‌هایی که دیگر همه‌چیز پیش چشم آن‌ها عیان خواهد بود؛ از مواد آخرین پیتزایی که در شهری کوچک خریداری‌شده تا محموله محرمانه‌ترین کشتی‌های جنگی که در دوردست‌ترین دریاها حرکت می‌کنند. در امتداد تاریخ، همواره نیرویی بر دیگران غالب بوده که دسترسی و اطلاعات بیشتری در اختیار داشته است. در عصر ما نیز، برنده بازی قدرت‌ها کسی نیست جز آنکه شبکه اعصاب ابرداده‌ها یا Big Data را در دست داشته باشد.[۵]

تنش و کشمکش‌های آمریکا و چین بر سر اینترنت نسل ۵

مواضع علنی آمریکا علیه شرکت‌های چینی در حالی آغاز شد که هوآوی[۶] و ZTE عملاً توسعه شبکه‌های ارتباطی خود در خاک این کشور را آغاز کرده بودند! به روایت واشنگتن‌پست[۷]، نخستین سیگنال منفی به فعالیت‌های این دو شرکت از سوی سازمان امنیت ملی آمریکا [۸] ارسال شد. این سازمان، در گزارشی محرمانه که جزئیاتی از آن در روزنامه واشنگتن‌پست منتشرشده نسبت به دو مسئله در روند فعالیت شرکت‌های چینی ابراز نگرانی کرده بود: جمع‌آوری داده‌های محرمانه آمریکا و وجود «کلیدهای کشنده» در نظام ارتباطی چینی که قادر است در مواقع حساس، زیرساخت شبکه ارتباطات آمریکا را به‌کلی فلج کند. به‌این‌ترتیب ممنوعیت‌های اولیه برای فعالیت شرکت‌های چینی در داخل آمریکا از سوی کنگره وضع شد؛ ممنوعیت‌هایی که به‌تدریج تا تحریم شرکت هوآوی پیش رفت. البته آمریکا مانند همیشه سعی کرد به‌تنهایی وارد میدان نشده و مجموعه‌ای از متحدان را علیه قدرت تکنولوژیک چین سازماندهی کند؛ تلاشی که در دعوت ترامپ از کشورهای غربی برای پیوستن به تحریم‌های هوآوی نمایان شد؛ اگرچه پاسخی که دریافت کرد تا حدودی غیرمنتظره بود. [۹]

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

مواضع کشورها در برابر جایگاه اینترنت نسل پنجم چین و سیطره آن برجهان

کشورهای اروپایی

شاید تحولات مربوط به اینترنت نسل پنجم یکی از بهترین پرونده‌هایی باشد که پایان یا دست‌کم، تضعیف هویتی سیاسی به نام اردوگاه غرب را نشان دهد. اگر در دهه ۹۰ میلادی، دعوتی مشابه دعوت ترامپ از کشورهای اروپایی برای صف کشی مقابل تهدید مشترکی به نام هوآوی صورت می‌گرفت، بدون شک در فاصله‌ای کوتاه ائتلاف موردنظر او تأسیس می‌شد؛ حالا اما شرایط تا حدودی تغییر کرده است. اگرچه در همان ابتدا، کشورهایی همچون استرالیا فوراً از دعوت ترامپ استقبال کرده و به مجموعه تحریک‌کننده شرکت‌های چینی پیوستند، اما موضع قدرت‌های اصلی اروپا متفاوت است و کشورهای اروپایی با دیده تردید به دعوت ترامپ نگاه می‌کنند. به باور بخشی از این قدرت‌ها، بحران اینترنت نسل ۵ نه نبردی میان غرب و چین، بلکه صرفاً نزاعی میان آمریکا و چین به شمار می‌رود. گواه این مسئله نیز موضع انگلیس بود. این کشور که همواره نسبت به سایر قدرت‌های اروپایی، مواضع همسوتری با واشنگتن داشته در تصمیمی جداگانه اعلام کرد با تأمین ۳۵ درصد از زیرساخت شبکه نسل ۵ خود توسط هوآوی موافقت کرده است.

این احتمال بسیار زیاد است بعد از انگلیس، دیگر کشورهای اروپایی نیز وارد همکاری با هوآوی شوند. تمام این‌ها در حالی است که اتحادیه اروپا، سال ۲۰۲۵ را به‌عنوان نقطه آغاز پوشش اینترنت نسل پنجم در سراسر کشورهای عضو اتحادیه اعلام کرده است. با توجه به وضعیت فعلی حاکم بر بازارهای جهان، تحقق این هدف بدون همکاری با چین تقریباً غیرممکن است.

اما با همه این تفاسیر امنیت سایبری همچنان برای کشورهای اروپایی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ تا جایی که تلاش می‌کنند حتی‌الامکان نیازهای خود را در این زمینه با رجوع به شرکت‌های مورد اعتماد داخلی تأمین کنند. استونی و هلند ازجمله کشورهایی هستند که با نظر شرکت‌های داخلی، فعلاً فعالیت شرکت‌های اینترنتی چینی در خاک خود را ممنوع کرده‌اند؛ اگرچه روشن نیست این مقاومت تا کجا ادامه داشته باشد.

کشورهای آسیایی

در خارج از اروپا نیز این دوگانه را به اشکال دیگری می‌توان یافت؛ برای مثال دولت هند اصرار دارد با تکیه‌بر توان داخلی شرکت ایرتل[۱۰] مانع از حضور چین در زیرساخت‌های ارتباطی خود باشد. با این‌حال بسیاری از تحلیلگران معتقدند بخشی از مواضع دولت هند در این زمینه شعاری بوده و میزان توان فنی و سرمایه‌گذاری‌های هند در حوزه اینترنت نسل ۵ اصلاً با چین قابل‌مقایسه نیست.

از سوی دیگر منطقه غرب آسیا و جهان عرب نیز به صحنه جدید رقابت‌های دو طرف تبدیل‌ شده است. درحالی‌که بسیاری از کشورهای این منطقه متحدان آمریکا به شمار رفته و طبیعتاً در چنین موضوعات حساسی باید کاملاً تابع این کشور باشند، اما میزان نفوذ چین و مشخصاً هوآوی در این کشورها، به‌طور تعجب‌آوری رو به افزایش است. دولت ترامپ تاکنون چندین بار درباره این مسئله به متحدان خود در خلیج‌فارس و حتی رژیم صهیونیستی هشدار داده است. یکی از نگرانی‌های جدی دولت آمریکا، نزدیکی مراکز هوآوی به پایگاه‌های نظامی آمریکا در خلیج‌فارس و دریای مدیترانه است.

تکیه برتوان داخل راهکار برون‌رفت از مستعمره بودن در حوزه فناوری

کشور کره جنوبی که ازنظر آمادگی الکترونیک و پهنای باند رتبه نخست را در دنیا دارد و مقامات وقت وزارت ارتباطات بارها در مورد راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، این کشور را مورد مثال قرار داده‌اند، ۸۰ درصد پهنای باند آن داخلی است؛ یعنی شبکه‌ای دارد که بی‌نیاز از ارتباطات خارجی، ۸۰ درصد ارتباطات کره در داخل به گردش درمی‌آید.

چین نیز یکی از کشورهایی است که در کنار استفاده از اینترنت سال‌هاست شبکه اینترنت ملی خود را راه‌اندازی کرده است. گفتنی است چین در برابر هجمه الکترونیکی آمریکا بیشترین مقاومت بین‌المللی را تاکنون از خود نشان داده به‌طوری‌که تاکنون بیشترین تعداد بازی‌های ملی رایانه‌ای، موتور جستجوی ملی، سرورهای ایمیل ملی و از همه مهم‌تر سیستم‌عامل ملی را طراحی کرده است. همچنین برزیل و روسیه نیز به‌مانند کشورهای فوق به دنبال ایجاد و گسترش شبکه‌های ملی اطلاعات هستند.[۱۱]

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

این در حالی است که رهبر معظم انقلاب همواره در بیانات و رهنمودهای خود تکیه و تمرکز بر توان داخل در تمامی عرصه‌ها علی‌الخصوص حوزه فناوری و ارتباطات تأکید داشتند و با نگاهی به برنامه کشورهای مختلف می‌توان به این نتیجه رسید که تنها راه برون‌رفت از سلطه کشورهای ابرقدرت این حوزه داشتن تفکر برون‌نگر و درون‌زا است.

رقابت قدرت‌های جهانی و چشم‌انداز قابل‌تصور

بی‌شک فناوری نسل پنجم اینترنت همراه، انقلابی شگرف در نحوه اتصال ما به اینترنت و ارتباطات محسوب می‌شود. دیر یا زود شبکه‌های نسل پنجم سراسر این سیاره را در برگرفته و همه مظاهر فناوری چون تلفن‌های هوشمند، هوش مصنوعی، اتومبیل‌های بدون راننده و … را به تسخیر خود درمی‌آورد. بر اساس پیش‌بینی انجمن صنعت فناوری ارتباطات آمریکا [۱۲] فعال شدن این فناوری فقط در ایالات‌متحده، سبب ایجاد ۳ میلیون شغل جدید و ۵۰۰ میلیارد دلار رشد اقتصادی خواهد شد. قطعاً این تأثیر بر دیگر مناطق جهان چون آفریقا، و جنوب شرقی آسیا بیش از آمار ذکرشده است.

چین و غول مخابراتی بزرگش، هوآوی، در پی دستیابی به بالاترین سطح کیفیت ممکن در توسعه فناوری نسل پنجم هستند. این شرکت علی‌رغم وجود اتهامات متعدد مبنی بر همکاری اطلاعاتی با دولت چین و سرقت داده‌های کاربران، در کنگره جهانی موبایل که طی ماه فوریه ۲۰۲۰ در بارسلونا[۱۳] برگزار شد، توانست با ۶۴ کشور برای ارائه خدمات نسل پنجم، به توافق نهایی برسد.

حال این تعداد به بیش از ۹۰ کشور رسیده است و بیش از ۶۰ درصد شرکت‌های طرف قرارداد با هوآوی به کشورهای اروپایی و متحدان نزدیک آمریکا تعلق دارند. دلیل این موفقیت بدیع هوآوی فقط به ارائه شرایط و خدمات مطلوب جهت توسعه زیرساخت در کشور میزبان و تخصیص اعتبارات کلان بانکی برای اجرای این طرح محدود نمی‌شود. بی‌شک دیپلماسی تجاری چین در این زمینه بسیار قدرتمند ظاهرشده و تلاش‌های فعلی ترامپ برای منزوی ساختن شرکت یادشده چندان موفق نبوده است.[۱۴]

ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت و فعالان حوزه فناوری ایالات‌متحده، به‌منظور رقابت با طرف چینی باید به یک استاندارد جهانی مشترک برای توسعه اینترنت نسل پنجم دست یابند. فعالان چینی این حوزه، زیرساخت‌های جدید خود را بر روی تأسیسات متعلق به نسل سوم و چهارم توسعه می‌دهند و همین امر آن‌ها را قادر به استفاده از برخی زیرساخت‌های قدیمی نسل ۳ و نسل ۴ می‌کند. این در حالی است که شرکت‌های آمریکایی چون ای.تی اند تی [۱۵]و ورایزن[۱۶]، در نظر دارند که برای توسعه اینترنت نسل ۵، از باندهایی با فرکانس بالا استفاده کنند. چنین رویکردی، نیاز این شرکت‌ها به سایت‌های سلولی را نسبت به رقیب چینی تا ۴ برابر افزایش می‌دهد. ایالات متحده به استانداردی نیاز دارد که به‌طور گسترده بر استفاده از طیف‌های فرکانسی میانه متمرکز شود. دولت آمریکا باید زنگ هشدار توسعه فناوری‌های کوانتومی و پساکوانتومی را به صدا درآورد. اگر شبکه‌های نسل پنجم آینده در برابر رایانه‌های کوانتومی که می‌توانند به رمزگذاری نامتقارن داده‌ها نفوذ کنند، مقاوم نباشد، هرگز نمی‌تواند از مظاهر مختلف فناوری کوانتومی بهره گیرد و با آن منطبق شود. واشنگتن باید غرب و متحدان خود را در مسیر توسعه امنیت کوانتومی رهبری و هدایت کند.

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

به‌زعم اغلب متخصصان، ایالات‌متحده نمی‌تواند بدون رهبری مؤثر کاخ سفید به یک استراتژی کارآمد برای توسعه اینترنت نسل پنجم دست یابد. بی‌شک آمریکا بدون اعمال‌نفوذ دولت، هرگز نمی‌توانست موفق به پرتاب آپولو ۱۱ [۱۷]به مقصد ماه شود. آینده فناوری نسل پنجم و سایر فناوری‌های راهبردی، عناصر اصلی قدرت در آینده هستند و ایالات‌متحده به‌هیچ ‌وجه قصد ندارد بر نفوذ و قدرت خود در جهان پایان دهد. [۱۸]

جمع‌بندی

اینترنت نسل ۵ و شبکه جهانی وب را باید محیطی مملو از فرصت و درعین‌حال انباشته از تهدیدات امنیتی برای دولت‌ها در درجه اول و افراد و شرکت‌ها در درجه بعدی دانست. از سوی دیگر شبکه ملی اطلاعات نیز می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی امنیتی در کنار حضور شبکه جهانی وب موردتوجه قرار بگیرد؛ به این جهت که با توجه به اولویت‌بندی‌های اداری، سیاسی و امنیتی، عرصه‌های مختلف در معرض شبکه جهانی و شبکه ملی اطلاعات قرار بگیرند.

از طرفی با توجه به ماهیت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که در تقابل با سیاست خارجی ایالات‌متحده آمریکاست، ایجاد امنیت و کنترل فضای مجازی برای مقابله با هرگونه حمله سایبری و جمع‌آوری گسترده اطلاعات از طرق مختلف، ازجمله اولویت‌هایی است که در سیاست امنیتی نظام باید مورد توجه و پژوهش قرار بگیرد. البته این امر نباید مانع از کارکرد شبکه جهانی وب به‌عنوان محلی برای ارتباط و استفاده‌های مفید برای مصالح و منافع شود.

منابع

۱Internet of Things (IOT)

[۲] International Telecommunication Union (ITU)

[۳] Mobile International Communications Team

[۴] بازنده رقابت غول‌های تکنولوژی در شبکه ۵G کیست؟ خبرگزاری ایسنا قابل بازیابی در لینک زیر:

https://www.isna.ir/news/98100403100

[۵] نبرد چین و آمریکا بر سر آینده جهان تاریخ انتشار ۱۳۹۹/۳/۲۲ پایگاه خبری اقتصاد آنلاین قابل بازیابی در لینک زیر:

https://www.eghtesadonline.com/n/2GNt

[۶] Huawei

[۷] Washington Post

[۸] US National Security Agency

[۹] نبرد چین و آمریکا بر سر آینده جهان تاریخ انتشار ۱۳۹۹/۳/۲۲ پایگاه خبری اقتصاد آنلاین قابل بازیابی در لینک زیر: