اندیشکده راهبردی تبیین- پس از چند روز از استقرار دولت جو بایدن در آمریکا، اعضای تیم سیاست خارجی و امنیت ملی وی، رو به تکمیل شدن گذارده است. آنتونی بلینکن وزیر خارجه، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید و لوید آستین وزیر دفاع را می‌توان از افراد مطرح این تیم برشمرد. در رده مدیران میانی نیز افراد برجسته و تأثیرگذاری در حال جایگزین شدن هستند که مواضع و افکار آنها در کنار گرایش‌های مدیران عالی از اهمیت برخوردار بوده و بررسی مواضع این افراد در درک رویکرد سیاست خارجی دولت بایدن حیاتی است. البته پیش از این افراد مهمی برای تصدی مقامات ارشد عنوان می‌شدند که در نهایت در جایگاهی که انتظار می‌رفت قرار نگرفتند. سوزان رایس را می‌توان مهم‌ترین فرد از این دسته در نظر گرفت که در سمتی (هر چند مهم) در حوزه امنیت داخلی قرار گرفته است. آنچه که در این بین قابل ملاحظه است حضور اغلب این شخصیت‌ها در رده‌های مختلف دولت اوباما بوده که این سوال را برمی‌انگیزد که آیا سیاست خارجی دولت بایدن تداوم سیاست خارجی اوباما خواهد بود؟ این مقاله در تلاش برای یافتن پاسخی برای این پرسش، مواضع اشخاص مطرح تیم سیاست خارجی و امنیت ملی جو بایدن را طرح و بررسی می‌کند تا ارزیابی مناسبی از رویکرد دولت بایدن به موضوعات مختلف از جمله ایران، نحوه مواجهه با روسیه و چین، چگونگی تعامل با اروپا و سیاست آمریکا در رابطه با مسئله فلسطین به دست آید.
اعضای مطرح تیم سیاست خارجی بایدن
وزیر خارجه مهم‌ترین جایگاه را در تیم سیاست خارجی و امنیت ملی ایفا می‌کند که آنتونی بلینکن عهده‌دار این سمت در دولت آمریکا خواهد بود. بلینکن از زمان سناتوری بایدن، مشاور سیاست خارجی بایدن بوده و در دوره معاونت ریاست‌جمهوری وی نیز معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید بوده است. در دو سال پایانی ریاست‌جمهوری اوباما نیز قائم‌مقامی وزارت خارجه آمریکا را برعهده داشت. وزیر دفاع دولت بایدن، لوید آستین، ژنرال چهار ستاره بازنشسته است که سابقه ریاست ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) را در کارنامه دارد. لیندا تامس گرینفیلد به عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل در نظرگرفته شده است که در دولت اوباما، معاون وزیر خارجه در امور آفریقا بود. خانم تامس گرینفیلد در سال‌های اخیر در موسسه «آلبرایت استون‌بریج» به ریاست مادلین آلبرایت وزیر خارجه اسبق آمریکا مشغول به کار بوده است.
سامانتا پاور سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل به عنوان رئیس آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده[۱] مشغول به کار خواهد شد. این نهاد، مسئول ارائه کمک‌های خارجی آمریکا در جهان است که سالانه بودجه کلانی به خود اختصاص می‌دهد. جان کری وزیر خارجه پیشین آمریکا به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور در حوزه تغییرات اقلیمی و عضو شورای امنیت ملی کاخ سفید فعالیت خواهد کرد. کالین کال مشاور سیاست خارجی جو بایدن در زمان معاونت ریاست‌جمهوری، معاون وزیر دفاع در حوزه سیاست‌گذاری خواهد شد. ویکتوریا نولاند عهده‌دار سمت معاونت وزیر خارجه در امور سیاسی خواهد شد. نولاند سفیر آمریکا در ناتو در دوره ریاست‌جمهوری جورج بوش، سخنگوی وزارت خارجه در دوران وزارت هیلاری کلینتون و همچنین دستیار جان کری در امور اروپا و اوراسیا بود.
وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران به عنوان قائم‌مقام وزارت خارجه فعالیت خواهد کرد. مسئولیت آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سی‌آی‌اِی) به ویلیام برنز دیپلمات بازنشسته و باسابقه آمریکایی که نقش مهمی در آغاز مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای داشت واگذار خواهد شد. رابرت مالی نیز به سمت نمایندگی ویژه آمریکا در امور ایران منصوب شده است. مالی از اعضای تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای و هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید دوران اوباما بود. وی در سال‌های اخیر به عنوان رئیس اندیشکده «گروه بحران» فعالیت می‌کرد. نگاهی اجمالی به افراد مطرحِ جای‌گرفته در مسئولیت‌های مربوط به سیاست خارجی نشان می‌دهد اغلب قریب به اتفاق آنان در دوران هشت‌ساله ریاست‌جمهوری باراک اوباما، سمت‌های مهم و تعیین‌کننده‌ای در حوزه سیاست‌خارجی داشته‌اند.[۲]
نحوه نگاه به چین و روسیه
اجماع در هیئت حاکمه ایالات متحده بر این گزاره در حال شکل‌گیری است که چین – نه روسیه- مهم‌ترین چالش برای آمریکا در حال حاضر و سال‌های آینده خواهد بود و این موضوعی است که آنتونی بلینکن وزیر خارجه دولت بایدن در جلسه استماع سنا به صراحت به آن اشاره کرد. وی گفت چین از میانِ دولت-ملت‌ها مهم‌ترین چالش برای آمریکا است و اتخاذ رویکرد سخت‌گیرانه‌تر ترامپ در قبال چین، اقدام درستی بود اما با نحوه تعامل دولت ترامپ با چین موافق نیست. برخی اعضای تیم سیاست خارجی بایدن معتقدند آمریکا باید با چین رقابت کند و از مقابله سخت با آن کشور چشم‌پوشی کند. در این راستا، آنتونی بلینکن در جلسه استماع اضافه کرد: «ما در ابتدا باید از موضع قدرت و نه ضعف، به چین نزدیک شویم و خبر خوب این است که توانایی ما برای چنین اقدامی، در دسترس است.»[۳]
مهم‌ترین شاخصه خیزش چین در سال‌های اخیر توسعه اقتصادی این کشور و امتزاج آن با اقتصاد جهانی است. دولت ترامپ با علم به این مسئله، با جنگ تجاری و سپس توافقات تجاری سعی در کاستن از سرعت رشد اقتصادی چین و برقراری نوعی توازن تجاری میان آمریکا و چین داشت. اما آمریکا این اقدامات را با حداقل هماهنگی با متحدانش پی گرفت که این خود از اثرات آن اقدامات، کاسته و موجب گسترش جای پای چین در اروپا شده است. بنابراین انتظار می‌رود دولت بایدن سعی در همراه‌کردن کشورهای اروپایی و حتی ژاپن و هند در مقابله اقتصادی با چین کند، هرچند به نظر میرسد با توجه به گسترش نفوذ اقتصادی چین در این کشورها، تلاش آمریکا در این راستا با موانع متعدد روبرو شود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
با وجود اینکه تحولات دوران جنگ سرد همچنان بر نگاه برخی سیاستمداران آمریکایی نسبت به روسیه سایه انداخته است و این سیاستمداران، به روسیه مانند یک ابرقدرت متخاصم نگاه می‌کنند اما غالب هیئت حاکمه آمریکا به خصوص دموکرات‌ها، روسیه را نه یک دشمنی که باید با تمام ابزار با آن مقابله کرد بلکه دولتی ناهمسو می‌بینند که باید در چالش‌های مختلف، رویکردهای متفاوت در قبال آن اتخاذ کرد. آنها معتقدند روسیه به دلیل مشکلات سیاسی و اقتصادیِ ساختاری، چالش بزرگی در بلندمدت نخواهد بود و در یک روند فرسایشی از رویکرد ناسازگار آن کاسته خواهد شد. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی جو بایدن در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۷، روابط روسیه و آمریکا را ترکیبی از سه مورد دانسته است: همکاری بر سر منافع مشترک، تنش بر سر مسائل اختلاف‌برانگیز و حمایت آمریکا از –به گفته سالیوان- مردم روسیه برای پیگیری جامعه مدنی و دموکراسی قوی‌تر.[۴]
برخی اعضای تیم جو بایدن به این نکته اشاره کرده‌اند وضعیت موجود میان روابط آمریکا و روسیه و توازن میان تنش و همکاری باید همچنان تا زمانی که روسیه آمادگی روابطی متفاوت با آمریکا را به دست آورد تداوم داشته باشد. ویلیام برنز سفیر سابق آمریکا در روسیه و گزینه بایدن برای ریاست سازمان سیا در مقاله‌ای نوشته است آمریکا نباید چشم‌انداز یک رابطه سالم‌تر با روسیه را به این کشور تقدیم کند.[۵] ویکتوریا نولاند دستیار سابق وزارت خارجه آمریکا در امور شرق اروپا و گزینه فعلی معاونت وزارت خارجه در امور سیاسی معتقد است آمریکا باید برای دراز کردن دست دوستی در آینده آماده باشد.[۶] برخی نیز در تیم سیاست خارجی بایدن بر این باورند رویکرد فعلی روسیه تا میزان زیادی به حضور شخص ولادیمیر پوتین در قدرت مرتبط است. آندرا کندال تیلور مدیر بخش روسیه و آسیای مرکزی شورای امنیت ملی در دولت بایدن معتقد است وضعیت روسیه تأکیدی است بر ارتباط میان خصوصیات شخصی و رویکرد تهاجمی.
همراهی روسیه و چین در صحنه جهانی، چالشی است که دولت بایدن با آن روبرو خواهد بود. کندال‌تیلور اشاره کرده است آمریکا باید مشخص کند که در مقابل رفع تحریم‌ها، از روسیه چه انتظاری دارد، چرا که در غیر این صورت روسیه نتیجه خواهد گرفت رفع تحریم‌ها گزینه مدنظر غرب نیست و در نتیجه بدون تردید، این کشور پذیرای چین خواهد شد.[۷]
رویکرد نسبت به اروپا
اگرچه اتحادیه اروپا و آمریکا به طور مشترک، ارزش‌های لیبرال دموکراسی را در جهان نمایندگی می‌کنند و در مسائل کلان بین‌المللی در یک جبهه قرار می‌گیرند ولی رویکرد دونالد ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود، پرده از بسیاری اختلافات میان طرفین برداشت و اعتماد میان یکدیگر را خدشه‌دار کرد. با این وجود به نظر نمی‌رسد مشکل، تنها رویکردهای ترامپ بوده است و این واقعیت غیرقابل کتمان است که فارغ از حاکم بودن هر دولتی در آمریکا، این کشور و اتحادیه اروپا در مسائل گوناگون از جمله چین، روسیه و هزینه‌های نظامی دچار اختلاف‌نظر هستند. ابراز خوشحالی آنتونی بلینکن از رویکرد دولت ترامپ در اجبار کشورهای اروپایی برای افزایش هزینه‌های نظامی در ناتو[۸]، توصیف پروژه نورد استریم۲ [۹] به عنوان یک پروژه بد برای اروپا از سوی جو بایدن و تیم وی[۱۰] و همچنین درخواست جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید از اروپا برای به تأخیرانداختن مذاکرات چین و اتحادیه اروپا پیرامون توافق جامع سرمایه‌گذاری[۱۱] را می‌توان در این راستا ارزیابی کرد.[۱۲]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بنابراین نوعی بی‌اعتمادی، بر روابط طرفین سایه انداخته است. با این وجود تمایل دولت بایدن به چندجانبه‌گرایی در پیشبرد اهداف و در همکاری نزدیک با اروپا، فضای قابل توجهی برای تشریک مساعی ایالات متحده و اتحادیه اروپا فراهم می‌کند. این دو، علاوه بر منافع مشترک در شرق اروپا علیه روسیه، در رابطه با مسائل حقوق بشری چین، خلع سلاح و رقابت اقتصادی با این کشور و همچنین تغییرات اقلیمی، دارای اشتراکاتی هستند که به نظر میرسد دولت بایدن از این موقعیت استفاده خواهد کرد.
نحوه نگاه به مسئله فلسطین
رویکرد دولت ترامپ در قبال مسئله فلسطین، در عمل موجب حذف تشکیلات خودگردان از فرایندهای سیاسی شده است. چنین رویکردی در تضاد با رویکرد دو دولتی مدنظر تیم سیاست خارجی بایدن قرار می‌گیرد. بنابراین انتظار می‌رود دولت بایدن به سمت اعتمادسازی مجدد با تشکیلات خودگردان جهت ازسرگیری مذاکرات با رژیم صهیونیستی پیش خواهد رفت و در کنار آن، تداوم روند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی و این رژیم را نیز پیش خواهد برد. این مسیر می‌تواند با بازگشایی دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در واشنگتن آغاز شود.
انتصاب هادی عَمر[۱۳] به عنوان معاون دستیار وزیر خارجه در امور اسرائیل و فلسطین، که عرب زبان و متولد لبنان است می‌تواند در راستای این اعتمادسازی ارزیابی شود. این انتصاب از سویی دیگر نیز قابل توجه به نظر میرسد چرا که رئیس‌جمهور آمریکا از انتصاب فرستاده ویژه در این خصوص خودداری کرده و این مسئله را در سطح دستیار وزیر خارجه تقلیل داده است. این خود می‌تواند نشان‌دهنده قصد دولت بایدن برای حفظ وضع موجود و تداوم روند عادی‌سازی کشورهای عربی و اسرائیل پیش از تلاش برای اجرایی کردن راه‌حل دودولتی باشد. همچنین باقی ماندن سفارت آمریکا در بیت‌المقدس، علی‌رغم انتقاد اولیه نسبت به اقدام دولت ترامپ، موضعی است که بایدن و اعضای تیم سیاست خارجی وی به آن اشاره کرده‌اند. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا گفته است بازگشت سفارت این کشور به تل‌آویو از لحاظ عملی و سیاسی، منطقی نخواهد بود.[۱۴]
این سیاست که در منطقه تنها رژیم صهیونیستی باید مجهز به جنگنده‌های F-35 باشد و اعلام توقف فروش این نوع جنگنده‌ها به امارات، در مواضع چند ماه گذشته تیم سیاست خارجی بایدن مشهود بود. بلینکن گفته است عادی‌سازی روابط نباید در ازای فروش جنگنده به امارات صورت گیرد. به عقیده وی راه‌حل دودولتی تنها راه‌حل مسئله فلسطین است و با تداوم روند عادی‌سازی، رژیم صهیونیستی تمایل بیشتری برای صلح با فلسطینی‌ها خواهد داشت. با این مواضع به نظر میرسد دولت بایدن، حل این مسئله (با معیارهای خود) را مربوط به آینده‌ای نسبتاً دور و پس از تکمیل روند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی می‌داند.[۱۵]
مواضع اعضای تیم سیاست خارجی بایدن در رابطه با ایران
مسائل مربوط به ایران را می‌توان یکی از چالش‌های اصلی سیاست خارجی دولت بایدن قلمداد نمود. جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اظهارنظرهای خود و از جمله در گفتگو با شورای آتلانتیک گفته است که بازگشت به توافق هسته‌ای یکی از اولویت‌های دولت بایدن خواهد بود. در حالی که آنتونی بلینکن در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود فرایند بازگشت آمریکا به برجام را طولانی و منوط به بازگشت ایران به اجرای کامل تعهدات و راستی‌آزمایی اقدامات ایران دانسته بود،[۱۶] سالیوان در گفتگو با شورای آتلانتیک از بازگشت سریع به برجام و «آغاز بدون تأخیر مذاکرات بر سر توافقی که نگرانی‌های مربوط به برنامه هسته‌ای و رفتار منطقه‌ای ایران را شامل شود»[۱۷] سخن گفته بود.
با وجود اینکه اعضای تیم سیاست خارجی بایدن درباره زمان و نحوه بازگشت آمریکا به برجام اطلاعات دقیقی ارائه نمی‌دهند اما بازگشت به برجام و سپس پیگیری مذاکرات برای گسترش محدودیت‌های هسته‌ای و تمدید غروب‌های برجامی در دستور کار دولت بایدن قرار دارد. این موضوعی است بلینکن در جلسه استماع سنا با استفاده از عبارت «قوی‌کردن و طولانی‌کردن» توافق، به آن اشاره کرد.[۱۸]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
علاوه بر این، به نظر میرسد ترتیب دادن گفتگو‌هایی میان کشورهای منطقه بر سر موضوعات اختلافی، از برنامه‌های دولت بایدن باشد. سالیوان تأکید کرده نباید فقط بر موضوع هسته‌ای متمرکز شد بلکه نیاز است کار با شرکای منطقه‌ای برای کاهش تنش‌ها، کم‌کردن درگیری‌ها و کاستن شدت بحران‌ها در دستور کار قرار گیرد. به عقیده سالیوان، این به معنای آن است که تمامی دوستان و دشمنان آمریکا در منطقه را به میز مذاکره هدایت کرد. انتصاب رابرت مالی به سمت نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، که علاوه بر عضویت در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا، فعالیت در حوزه مسائل منطقه‌ای را نیز در کارنامه دارد، می‌تواند نشانه‌ای از سیاست احتمالی آمریکا در قبال ایران باشد.
جمع‌بندی
آنچه می‌توان تحت عنوان سیاست خارجی دولت بایدن انتظار داشت آمیزه‌ای از تداوم و تغییر خواهد بود اما نباید وزن تغییرات را بیش از مقدار واقعی خود در نظر گرفت. مقابله با چین در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی، کاهش تعهدات نظامی و تلاش برای جلوگیری از تعمیق روابط اقتصادی اروپا با روسیه و چین، از سیاست‌های مهمی است که به نظر میرسد در دولت بایدن نیز تداوم یابد. بازیابی همکاری‌های نزدیک میان اروپا و آمریکا در قالب چندجانبه‌گرایی، بازگشت به توافقات بین‌المللی و به کارگیری مجدد رویکرد فشار هوشمند در مواجهه با رقبا و دشمنان را می‌توان مواردی از تغییرات در سیاست خارجی آمریکا در دولت بایدن دانست.
دوگانه تداوم و تغییر را می‌توان در اظهارات اعضای تیم سیاست خارجی بایدن نیز مشاهده کرد. اغلب اعضای این تیم را همان افرادی تشکیل می‌دهند که در دولت اوباما نیز حضور داشتند. بنابراین این انتظار، منطقی به نظر میرسد که دکترین سیاست خارجی اوباما با تغییراتی، در دولت بایدن نیز تداوم یابد. دستکم در رابطه با ایران، اوباما توافق هسته‌ای را به مثابه ابزاری برای کنترل قدرت منطقه‌ای و تبدیل‌شدن ایران به بازیگری نرمال -از دید آمریکا- نگاه می‌کرد. به نظر میرسد دولت بایدن نیز توافق هسته‌ای را مقدمه‌ای برای مذاکرات منطقه‌ای مطلوب خود می‌داند اما چارچوب موضوعات منطقه‌ای به کلی متفاوت از موضوع هسته‌ای است و مسائل منطقه تنها با تعامل کشورهای منطقه قابل حل هست، نکته‌ای که جیک سالیوان نیز در اظهارات چند ماه قبل خود به آن اشاره کرده بود.
پی‌نوشت و ارجاعات
[۱] United States Agency for International Development
[۲] The cabinet of the biden-harris administration, Available at: https://www.whitehouse.gov/administration/cabinet/
[۳] Yen Nee Lee, “Biden’s team talks tough on China as early signs show policies won’t differ sharply from Trump’s”, Jan 21, 2021, Available at:
https://www.cnbc.com/2021/01/22/us-china-relations-bidens-team-talks-tough-on-china-.html
[۴] The Frontline, Interview with Jake Sullivan, June 22, 2017, Available at: https://www.pbs.org/wgbh/frontline/interview/jake-sullivan/
[۵] William J. Burns, “Putin Has Overplayed His Hand”, March 31, 2018, Available at: https://www.nytimes.com/2018/03/31/opinion/sunday/putin-trump-overplayed.html
[۶] Victoria Nuland, “Pinning Down Putin”, July/August, 2020, Available at:
https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2020-06-09/pinning-down-putin
[۷] Lincoln Pigman, “What Biden’s Team Tells Us About His Russia Policy”, Jan 19, 2021, Available at:
https://www.themoscowtimes.com/2021/01/19/what-bidens-team-tells-us-about-his-russia-policy-a72654
[۸] United States Senate Committee on Foreign Relations, Jan 19, 2021, Available at:
https://www.foreign.senate.gov/hearings/nominations-011921
[۹] Nord Stream 2
[۱۰] Timothy Gardner and Trevor Hunnicutt, “White House says Biden believes Nord Stream 2 pipeline is ‘bad deal’ for Europe”, Jan 26, 2021, Available at:
[۱۱] علی‌رغم این درخواست، توافق سرمایه‌گذاری جامع چین و اتحادیه اروپا در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ به امضا رسید.
[۱۲] احسان کیانی؛ «توافق سرمایه‌گذاری جامع چین و اتحادیه اروپا، زمینه‌ها و پیامدها»؛ اندیشکده راهبردی تبیین؛ ۲۷ دی ۱۳۹۹؛ قابل بازیابی در آدرس زیر:
[۱۳] Hadi Amr
[۱۴] Richard Silverstein, “What will Biden’s policies on Israel look like?”, ۲۲ Dec, 2020, Available at: https://www.aljazeera.com/opinions/2020/12/22/what-can-israel-expect-from-the-biden-administration
[۱۵] Jacob Magid, “Biden aide on UAE F-35 sale: Only Israel was meant to have those jets in region”, ۱ November, 2020, Available at:
[۱۶] Nick Wadhams, “Blinken Says Iran Should Move First to Restart Nuclear Deal”, Jan 28, 2021, Available at: https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-01-27/blinken-says-iran-should-take-first-step-to-restart-nuclear-deal
[۱۷] David A. Wemer, “Adviser on Biden’s foreign policy: Start at home and repair alliances”, Aug 21, 2020, Available at:
[۱۸] United States Senate Committee on Foreign Relations, Jan 19, 2021, Available at:
https://www.foreign.senate.gov/hearings/nominations-011921
