اندیشکده راهبردی تبیین- ایران در پی بدعهدی‌های مکرر آمریکا و اروپا در اجرای برجام تصمیم به توقف هرگونه نظارت فراپادمانی اعم از نظارت‌های منصوص در مفاد برجام و هم‌چنین پروتکل الحاقی نمود. این اقدام که تأثیر جدی در کاهش اطمینان غرب نسبت به برنامه هسته‌ای ایران دارد، با واکنش منفی اتحادیه اروپا و آمریکا مواجه شد. سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه مشترکی ابراز داشتند«عمیقاً متاسفیم که ایران از امروز اجرای پروتکل الحاقی و تدابیر شفاف سازی تحت برجام را متوقف کرد. اقدامات ایران نقض بیشتر تعهداتش ذیل برجام است و به طور قابل توجهی نظارت‌های پادمانی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش می‌دهد[۱]» آن‌ها در حالی ماهیت تصمیم ایران را «خطرناک» توصیف کردند که هیچ اشاره‌ای به نابرخورداری ایران از منافع اقتصادی برجام و تحریم‌های آمریکا ننمودند. دو روز بعد اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای صادر نمود:«ما عمیقاً از تصمیم ایران برای تعلیق اجرای پروتکل الحاقی و همچنین پادمان‌های شفاف سازی قید شده تحت برجام نگران هستیم. اگر از این تصمیم خود بازنگردد، چنین تصمیمی به شکلی جدی توانایی آژانس برای تأیید مواد و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و تصدیق صلح‌آمیز بودن این فعالیت‌ها را با مشکل مواجه خواهد ساخت[۲]». در امتداد این مواضع، آمریکا قصد دارد از اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بخواهد ایران را به خاطر تشدید فعالیت‌های هسته‌ای محکوم کنند.

 

 

پیش‌نویس آمریکا علیه ایران

دیپلمات‌های آمریکایی روز ۷ اسفند پیش‌نویس قطعنامه‌ای را در شورای حکام توزیع کردند که اعتراض آمریکا را تشریح می‌کند و از ایران می‌خواهد به طور کامل با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. به نقل از بلومبرگ، این سند سه صفحه‌ای «به شدت از یافته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کاهش همکاری ایران با آژانس ابراز نگرانی می‌کند». همچنین آمده است:«جهان مدت‌هاست می‌داند که ایران در گذشته به دنبال دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای بوده است. همچنین می‌دانیم که ایران حجم انبوهی از رکوردهای مربوط به برنامه سابق سلاح‌های هسته‌ای خود را حفظ کرده است. ایران اکنون باید به طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند تا اطمینان یابیم که میراث فعالیت‌های سابق ایران در زمینه سلاح اتمی، شامل مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران امروز نمی‌شود»[۳].

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

این بخش از پیش‌نویس نشان می‌دهد دولت بایدن قصد دارد  از احتمال بازگشایی دوباره پرونده «ابعاد احتمالی نظامی» درباره برنامه هسته‌ای ایران، به مثابه یک اهرم فشار استفاده کند. در این مسیر، استناد آمریکا نیز به ادعاهای مطروحه از سوی رژیم صهیونیستی است که مدعی سرقت اسنادی در این خصوص از تهران شده است. به نظر می‌رسد تلاش آمریکا برای اعتباربخشی دوباره به این پرونده از آن‌روست که در صورت ترویج انگاره فعالیت‌های هسته‌ای مشکوک از سوی ایران، دیگر دولت‌ها حتی چین و روسیه نیز به دشواری می‌توانند در شورای حکام و حتی شورای امنیت، به دفاع از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز جمهوری اسلامی بپردازند و بدین‌ترتیب آمریکا که خود اکنون به دلیل خروج از برجام در جایگاه متهم قرار دارد، در جایگاه مدعی نشسته و ایران را مورد خطاب قرار می‌دهد.

 

واکنش ایران

دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی در وهله اول می‌تواند اعلام نماید که در صورت صدور هر قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران در شورای حکام توافق موقت با آژانس؛ مبنی بر ضبط داده‌های برخی فعالیت‌ها تا سه ماه آتی و ارائه آن‌ها به آژانس در صورت رفع تحریم‌ها؛ ملغی خواهد بود و هیچ داده‌ای از این پس ذخیره نخواهد شد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

در گام بعدی توجه به این نکته ضروری است که بازگشایی دوباره پرونده «ابعاد احتمالی نظامی» نقض صریح بند ۱۴ برجام می‌باشد[۴]. بنابراین هر تلاشی برای بازگشایی دوباره این پرونده، پاسخی تهاجمی و قاطع می‌طلبد. اعلام و سپس آغاز ارتقای سطح غنی‌سازی به بالای ۵۰ درصد و افزایش حجم اورانیوم به بیش از ۵۰۰۰ کیلوگرم، می‌تواند نشان دهد اولاً تهدید ایران معتبر است و ثانیاً آن‌چه مانع نزدیکی ایران به آستانه دست‌یابی به سلاح هسته‌ای است، نه نظارت‌های خارجی بلکه اراده داخلی می‌باشد.

از سوی دیگر، ایران نیز می‌تواند در صورت طرح مسأله «ابعاد احتمالی نظامی» و محکومیت ایران در این خصوص، مسأله بی‌اعتمادی به بازرسان آژانس در درز اطلاعات ارائه‌شده از جمله درباره دانشمندان شهید ایرانی را مطرح کند، که کاملاً با ماده ۵ توافق پادمانی آژانس با ایران منافات دارد[۵]. بنابراین ایران نیز می‌تواند در اجرای برخی تعهدات پادمانی‌اش مانند به‌روزرسانی اطلاعات مربوط به مواد و تأسیسات و هم‌چنین اطلاع‌رسانی پیش‌هنگام، تعلل کند تا طرف مقابل بداند که هر گونه کنش نامطلوب، واکنشی نامطلوب‌تر در پی خواهد داشت.

 

منابع

[۱] خبرآنلاین، بیانیه اروپا در واکنش به توقف پروتکل الحاقی از سوی ایران، خبرآنلاین، ۵ اسفند ۱۳۹۹، قابل دسترسی در

www.khabaronline.ir/news/1489506

[۲] واکنش اتحادیه اروپا به توقف پروتکل الحاقی از سوی ایران، خبرگزاری مهر، ۷ اسفند ۱۳۹۹، قابل دسترسی در

www.mehrnews.com/xTQzn

[۳] تلاش آمریکا برای قطعنامه علیه ایران در شورای حکام، بی‌بی‌سی، ۷ اسفند ۱۳۹۹، قابل دسترسی در

www.bbc.com/persian/iran-56206393

[۴] متن گزارش نهایی آژانس درباره موضوع PMD، همشهری، ۱۱ آذر ۱۳۹۴؛ قابل دسترسی در

www.hamshahrionline.ir/x4Hz3

[۵] متن توافق پادمانی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قابل دسترسی در

https://www.iaea.org/publications/documents/infcircs/text-agreement-between-iran-and-agency-application-safeguards-connection-treaty-non-proliferation-nuclear-weapons