اندیشکده راهبردی تبیین- آمریکا در سال ۱۳۹۹ با مسائل و چالش‌های متعددی هم از جنبه داخلی و هم از جنبه خارجی مواجه بود. شیوع گسترده کرونا و عدم مدیریت صحیح این بحران توسط دولت فدرال موجب شد تا علاوه بر میزان بالای مرگ‌ومیر و مبتلایان، کسب‌وکارهای کوچک نیز متحمل پیامدهای منفی قابل توجه شوند. بحران کرونا را می‌توان یکی از متغیرهای موثر بر انتخابات ریاست‌جمهوری امسال دانست که به شکست دولت حاکم منجر شد. جو بایدن با استفاده از محدودیت‌های تحمیل شده کرونایی که شکل بی‌سابقه‌ای به رقابت‌های انتخاباتی بخشیده بود توانست خود را به کاخ سفید برساند. همچنین اعتراضات کم‌سابقه ضد تبعیض نژادی، شکاف‌های عمیق اجتماعی در آمریکا را بار دیگر در کانون توجه قرار داد. در عرصه خارجی نیز تداوم رویارویی‌های سیاسی و اقتصادی با چین و پیگیری روندعادی‌سازی روابط کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی در کنار تداوم فشار حداکثری علیه ایران از موضوعات مورد توجه بوده است.
بحران کرونا
شیوع ویروس کرونا که دولت دونالد ترامپ در ابتدا سعی در کم‌اهمیت جلوه‌دادن آن داشت به یک تراژدی در این کشور بدل شد که در نهایت به منبع نارضایتی و شکست ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری منتهی شد. ابتلای نزدیک به ۳۰ میلیون نفر به بیماری کووید-۱۹ و مرگ بیش از نیم میلیون آمریکایی بر اثر آن، ابعاد سوءمدیریت در کنترل بحران را نشان می‌دهد. دونالد ترامپ تصور می‌کرد با کم‌اهمیت جلوه‌دادن کرونا می‌تواند اذهان آمریکایی‌ها را از تبعات اقتصادی بحران منحرف کرده و از انتخابات به سلامت عبور کند. با هر چه نزدیک‌شدن به انتخابات، بحران کرونا بیش از پیش مورد غفلت دولت ترامپ قرار گرفت و به معضلی بدل شد که چشم‌اندازی برای حل آن در دولت ترامپ وجود نداشت. البته محافظه‌کاری خاص بخش‌هایی از جامعه آمریکا بر این رویکرد ترامپ بی‌تأثیر نبود و وی تأمین خواسته مدنظر آمریکایی‌های طرفدار خود را در اولویت قرار داد. این موضوع به بهای ابتلای میلیونها نفر به کرونا در این کشور تمام شد. ترامپ که معیارهای انتخاباتی را سرلوحه کار خود قرار داده بود با شکست در انتخابات، مدیریت کرونا را به کلی کنار گذاشت که این موضوع موجب شد سیر صعودی موارد ابتلا همچنان تداوم داشته باشد و رکوردهای جدیدی ثبت شود.
به طوری که موارد ابتلا به کرونا در ۱۹ دی‌ماه از ۳۰۰ هزار نفر نیز فراتر رفت. با حضور جو بایدن در کاخ سفید و اجباری‌شدن استفاده از ماسک در ادارات فدرال و ترویج فرهنگ استفاده از ماسک و توصیه به حفظ فاصله اجتماعی توسط دولت، موارد ابتلا سیر نزولی به خود گرفته است. واکسیناسیون روزانه حدود ۵/۲ میلیون نفر در روز را می‌توان مهمترین دلیل این روند دانست. انتظار می‌رود از اواسط خردادماه، واکسن در اختیار تمامی افراد متقاضی قرار گیرد.
وضعیت اقتصادی
بحران اقتصادی کرونا را می‌توان پایان یکی از طولانی‌ترین دوره‌های رشد اقتصادی در آمریکا دانست. پس از رهایی از بحران ۲۰۰۸، اقتصاد آمریکا با یک دوره مثبت رشد اقتصادی مواجه شد و دولت ترامپ توانست این روند را حفظ کند. اما کرونا و تعطیلی ناگهانی کسب‌وکارها، اقتصاد این کشور را بار دیگر وارد یک دوره رکود مقطعی کرد. میزان بیکاری در دوره اوج بحران کرونا یعنی در فروردین ۱۳۹۹ به حدود ۱۵ درصد نیز رسید که از میزان بیکاری در اوج بحران ۲۰۰۸ نیز بیشتر بود.
تولید ناخالص داخلی آمریکا در سه ماهه اول و دوم سال ۲۰۲۰ اعدادی منفی را تجربه کرد به طوری که در سه ماهه دوم تا منفی ۳۰ درصد نیز رسید. البته تعجیل ترامپ در بازگشایی‌ها موجب بازیابی سریع اقتصادی در نیمه دوم سال شد. نرخ بیکاری در آذرماه به ۷/۶ درصد کاهش یافت و تولید ناخالص داخلی نیز رشدی مثبت را تجربه کرد. اما در مجموع اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۵/۳ درصدی تولید ناخالص داخلی مواجه شد.
اعتراضات ضد نژادپرستی
اعتراضات ضد نژادپرستی علیه سیاه‌پوستان در سال ۲۰۲۰ یکی از بی‌سابقه‌ترین و گسترده‌ترین اعتراضات در نوع خود در تاریخ این کشور بود. انتشار تصاویر قتل بی‌رحمانه جورج فلوید توسط پلیس شهر مینیاپولیس بار دیگر بحث قدیمی تبعیض نژادی در آمریکا را در فضای مجازی و واقعی برجسته کرد و موجی از اعتراضات را در پی داشت. آمریکا با وجود اینکه یک کشور مهاجرپذیر محسوب می‌شود اما همچنان تمایلات بیگانه‌هراسانه و نژادپرستانه در میان بخش‌هایی از جامعه، ملموس و مشهود است. دونالد ترامپ که با استفاده از همین شکاف‌ها و با جلب آرای سفیدپوستانِ آسیب‌خورده از آثار جهانی‌شدن به کاخ سفید رسیده بود برای حفظ حمایت این بخش از جامعه آمریکا در آستانه انتخابات، از همراهی با جنبش ضد نژادپرستی سر باز زد و سعی کرد خشونت بروز کرده در تظاهرات را به بحث اصلی بدل سازد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
توجه به این نکته ضروری است که اساساً ترامپ هیچ وقت به آرای سیاه‌پوستان حساب باز نکرده بود بنابراین اعتراضات ضد نژادپرستی را به عنوان عاملی مزاحم بر سر راه انتخاب مجدد خود می‌دید. این موضوع را می‌توان به عنوان یکی از اشتباهات محاسباتی ترامپ در جریان کمپین انتخاباتی وی تلقی کرد. جدا از اینکه بر اساس برخی برآوردها بین ۱۵ تا ۲۶ میلیون نفر در اعتراضات سراسری حضور داشتند،[۴] نظرسنجی موسسه پیو در ژوئن ۲۰۲۰ حاکی از حمایت ۶۷ درصد از مردم آمریکا از جنبش «جان سیاهان مهم است» داشت.[۵] آغاز این جنبش -که علیه خشونت پلیس و هر نوع خشونت نژادی علیه سیاه‌پوستان است- به سال ۲۰۱۳ برمی‌گردد که پلیسی به نام جورج زیمرمان پس از قتل نوجوانی سیاه‌پوست، توسط دادگاه تبرئه شد. اعتراضات ضد نژادپرستی که ماه‌ها تداوم داشت و هم‌اکنون نیز به صورت پراکنده ادامه دارد عمق شکاف نژادی در جامعه و نفرت گروه‌های مختلف اجتماعی از یکدیگر را نشان داد که همچنان راه‌حل مشخصی برای آن ارائه نشده است. به نظر می‌رسد با تحرکات بیشتر گروه‌های راستگرا در سال‌های اخیر، پتانسیل بروز موج جدید اعتراضات در آمریکا در آینده وجود داشته باشد.
انتخابات ریاست‌جمهوری
صحنه انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا با انتخاب جو بایدن به عنوان نامزد حزب دموکرات در برابر دونالد ترامپ، شکل نهایی خود را به دست آورد. برنی سندرز دموکرات که در ابتدا امید بسیاری برای کسب نامزدی حزب داشت در نهایت از رقابت‌ها کناره گرفت و حمایت خود را از بایدن اعلام کرد. سندرز و کسانی مثل او که منتقد درون حزبی جو بایدن محسوب می‌شدند نمی‌توانستند در مقابل ترامپ از وی حمایت نکنند. بدین ترتیب انتخابات شاهد شکل‌گیری دو جبهه متحد در برابر یکدیگر بود. بایدن و ترامپ، هر دو از حمایت یکپارچه احزاب خود برخوردار بودند و این موضوع وجه ممیزه این انتخابات با انتخابات چهار سال قبل بود که هنوز تهدیدی مانند ترامپ برای بسیاری از دموکرات‌ها ملموس نبود و هیلاری کلینتون نامزد ایده‌آلی برای متحد‌کردن حزب و جذب آرای مستقلین محسوب نمی‌شد.
جو بایدن نیز که در نهایت پیروز انتخابات شد از چند جهت با خوش‌اقبالی روبرو شد. شیوع ویروس کرونا باعث شد که به جز چند هفته منتهی به انتخابات، جلسات تبلیغاتی با حضور گسترده مردم برگزار نشود. این موضوع موجب شد دونالد ترامپ که این نوع گردهمایی‌ها را مزیت نسبی خود می‌دانست به میزان قابل توجهی از این مزیت محروم شود. همچنین بروز چندین بحران به صورت همزمان در آمریکا، ترامپ را در موضعی تدافعی قرار داد. همه‌گیری کرونا و تبعات اقتصادی ناشی از آن و همچنین اعتراضات ضد نژادپرستی شرایط سختی را برای ترامپ به وجود آورد که این مسئله خود را در نظرسنجی‌ها نیز نشان داد. در این میان جو بایدن که سفرهای انتخاباتی خود را متوقف کرده بود به حفظ این شرایط تا انتخابات می‌اندیشید که در نهایت موجب پیروزی وی شد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
یکی از چالش‌های اصلی انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا را می‌توان افزایش قابل توجه آرای پستی نسبت به دوره‌های پیشین به دلیل شیوع کرونا دانست. به دلیل تشویق طرفداران ترامپ از سوی وی به رأی‌دهی حضوری و در مقابل، تمایل بخش بزرگی از دموکرات‌ها به رأی‌دهی پستی و با توجه به اینکه در بسیاری از ایالات، ابتدا آرای حضوری شمرده می‌شود از ماه‌ها پیش این احتمال مطرح شده بود که در ساعت‌های ابتدایی اعلام نتایج، ترامپ از بایدن پیشی‌گیرد. اتفاقی که صورت گرفت و این موضوع مستمسک مناسبی برای ترامپ بود تا خود را پیروز انتخابات اعلام کند. به هر حال، گریز ترامپ از پذیرش نتایج انتخابات و تلاش برای سلب مشروعیت از جو بایدن در ماه‌های پس از انتخابات و به خصوص در حادثه تسخیر ساختمان کنگره را می‌توان پایان فصلی آشوبناک در صحنه سیاسی آمریکا دانست. البته احتمال تداوم فعالیت‌های سیاسی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۲ کنگره و انتخابات ۲۰۲۴ ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد آمریکا همچنان پتانسیل تجربه مجدد چهار سال اخیر را داراست.
تحولات در حوزه سیاست خارجی آمریکا
مهمترین اقدام آمریکا در سیاست خارجی خود در قبال منطقه غرب آسیا را می‌توان نقش این کشور در انعقاد توافقات موسوم به ابراهیم دانست که موجب عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای بحرین و امارات شد و سودان و مراکش نیز در ادامه به این جرگه پیوستند. اقدامات دولت ترامپ را می‌توان در راستای تلاش برای ایجاد جبهه‌ای واحد از رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی در مقابل ایران دانست. البته با وجود تلاش‌های بسیار، عربستان از عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل در مقطع فعلی سرباز زده است و به احتمال زیاد در انتظار گرفتن امتیازهای بیشتر از سوی رژیم صهیونیستی است. به نظر می‌رسد دولت بایدن با وجود اعلام حمایت از این فرایند، عادی‌سازی روابط را در اولویت برنامه‌های خود لحاظ نکرده و اساساً ضرورتی در ایجاد اتحادی در برابر ایران در منطقه احساس نکند.
رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران در سال ۱۳۹۹ را می‌توان تداوم روند سال‌های گذشته در پیگیری سیاست فشار حداکثری دانست. دولت ترامپ در این سال سعی کرد حتی از مکانیسم تعبیه شده در توافقی که خود از آن خارج شده است برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل استفاده کند که با عدم همراهی اروپا روبرو شد. در نهایت، بایدن نیز ادعای دولت آمریکا در فعال‌سازی مکانیسم ماشه را پس‌گرفت. با این وجود در حالی که اعضای تیم سیاست خارجی بایدن پیش از پیروزی در انتخابات وعده بازگشت سریع آمریکا به برجام را داده بودند، تحولات پس از روی کار آمدن دولت بایدن نشان می‌دهد این دولت مایل به بازگشت به برجام بدون گرفتن امتیاز از ایران نیست. دولت بایدن اعلام کرده است که به دنبال اصلاح برجام و گفتگو در رابطه با موضوعات موشکی و منطقه‌ای است و به نظر می‌رسد مایل است اهداف خود را بدون تعجیل و به مرور زمان پیش برد. توافق ایران با آژانس در آستانه توقف اجرای پروتکل الحاقی نیز به این روند کمک کرده است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
مطابق انتظار، دولت بایدن همکاری مجدد دولت آمریکا با نهادهای بین‌المللی را از سر گرفته است. بازگشت مجدد به سازمان بهداشت جهانی و توافق اقلیمی پاریس را می‌توان در این راستا ارزیابی کرد. همانگونه که در سند مقدماتی امنیت ملی آمریکا که اخیراً منتشر شد اشاره شده است، این کشور به دنبال مقابله با روسیه و چین در زمینه‌های اقتصادی، نظامی، امنیتی و تهدیدات سایبری است. آمریکا در این راستا نیازمند همراهی متحدان خود در اتحادیه اروپاست اما رویکرد دولت سابق آمریکا مسیر دشواری را پیش‌روی دولت بایدن قرار می‌دهد. توافق جامع اقتصادی اتحادیه اروپا و چین علی‌رغم درخواست تیم بایدن برای به تعویق‌انداختن آن به امضا رسید. آلمان نیز با وجود مخالفت آمریکا همچنان به دنبال پیگیری پروژه خط لوله انتقال گاز از روسیه است. مواردی از این دست، پیچیدگی روابط آمریکا و اروپا در مقابل چین و روسیه را نشان می‌دهد.
نتیجه‌گیری
سال ۱۳۹۹ برای آمریکا در عرصه داخلی سال بروز همزمان بحران‌های متعدد بود. شیوع ویروس کرونا و سوءمدیریت مشهود دولت، رکود اقتصادی، تعطیلی ناگهانی کسب‌وکارهای کوچک و بیکاری میلیونها نفر و همچنین گسترش اعتراضات ضد نژادپرستی و خشونت پلیس، جامعه و دولت آمریکا را با انباشت بحران‌ها مواجه ساخت. تحولات پس از انتخابات ریاست‌جمهوری و عدم پذیرش نتایج از سوی ترامپ و در نهایت تجمع منجر به تسخیر ساختمان کنگره و استیضاح ترامپ، بحرانی سیاسی را برای دولت آمریکا رقم زد. در عرصه خارجی، دولت ترامپ با وجود تشدید فشار بر ایران در ابعاد اقتصادی و امنیتی، به اهداف اعلام‌شده خود یعنی رسیدن به توافق هسته‌ای جدید و ایجاد محدودیت‌های منطقه‌ای و موشکی دست نیافت. با این وجود عادی‌سازی روابط میان برخی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی را می‌تواند به عنوان دستاورد خود در عرصه سیاست خارجی نام ببرد. روی کار آمدن دولت بایدن و افزایش همکاری با متحدان و نهادهای بین‌المللی سیاست خارجی آمریکا را با تحولاتی مواجه خواهد کرد، هرچند نحوه مواجهه دولت بایدن برابر ایران، روسیه و چین، اشتراکات قابل توجهی با دولت ترامپ دارد. رویکرد دولت بایدن در سال ۱۴۰۰ و انتشار احتمالی سند نهایی امنیت ملی کاخ سفید تصویر روشن‌تری از نقاط اشتراک و افتراق دو دولت به دست خواهد داد.
مقالاتی که در سال ۱۳۹۹ در رابطه با سیاست داخلی و خارجی آمریکا در اندیشکده راهبردی تبیین منتشر شده است:
- رویکرد خارجی آمریکا از نگاه اعضای دولت جو بایدن
- مواجهه دولت بایدن با توافق هسته‌ای؛ روند و چشم‌انداز
- راهبرد جدید آمریکا در مسأله فلسطین
- نقشه راه مؤسسه رَند برای مذاکره با کره شمالی
- توصیه‌های اندیشکده بروکینگز به دولت آتی آمریکا
- ارزیابی مواضع ترامپ و بایدن در سیاست خارجی آمریکا
- ضرورت تغییر پارادایم آمریکا در غرب آسیا
- اهمیت پروژه عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی برای واشنگتن
- نقش نظرسنجی‌ها در تحلیل رقابت‌های انتخاباتی ۲۰۲۰ آمریکا
- تأثیر سیاست های دولت ترامپ بر فروش تسلیحات آمریکا
- راهبرد بایدن در قبال ایران؛ سخت‌گیری هوشمندانه
- ضرورت پایان جنگ‌های بی‌پایان
- آمریکا و چین؛ بررسی دو الگوی حکمرانی در عصر کرونا
- نگرانی آمریکا از پروژه مدرن‌سازی نظامی چین
- تأثیر اعتراضات ضد نژادپرستی بر سیاست داخلی و خارجی آمریکا
- چپ‌گرایان در حزب دموکرات آمریکا و دلالت‌ها برای ایران
منابع
[۱] The New York Times, “Coronavirus in the U.S.: Latest Map and Case Count”, Available at: https://www.nytimes.com/interactive/2020/us/coronavirus-us-cases.html
[۲] Congressional Research Service, “Unemployment Rates During the COVID-19 Pandemic: In Brief”, Available at:
https://fas.org/sgp/crs/misc/R46554.pdf
[۳] “Gross Domestic Product, Fourth Quarter and Year 2020 (Second Estimate)”, Available at: https://www.bea.gov/news/2021/gross-domestic-product-fourth-quarter-and-year-2020-second-estimate
[۴] Larry Buchanan, Quoctrung Bui and Jugal K. Patel, “Black Lives Matter May Be the Largest Movement in U.S. History”, July 3, 2020, Available at:
https://www.nytimes.com/interactive/2020/07/03/us/george-floyd-protests-crowd-size.html
[۵] Kim Parker, Juliana Menasce Horowitz and Monica Anderson, “Amid Protests, Majorities Across Racial and Ethnic Groups Express Support for the Black Lives Matter Movement”, June 12, 2020, Available at:
