اندیشکده راهبردی تبیین-  پس از لغو انتخابات فلسطین از سوی محمود عباس، تحولات کرانه باختری سمت و سوی جدیدی یافته است. اگرچه تحولات قدس که منجر به جنگ ۱۱ روزه اخیر میان رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین شد ناشی از تجاوزگری‌های رژیم صهیونیستی در خصوص قدس و مسجدالاقصی بود اما این تحولات و اقدامات رژیم صهیونیستی بی‌ارتباط با اقدامات و سیاست‌های تشکیلات خودگردان ازجمله لغو انتخابات نبود. علاوه بر لغو انتخابات، خود جنگ نیز تاثیرات چشمگیری بر نگاه فلسطینی‌ها به مقاومت در یک طرف و تشکیلات خودگردان در طرف مقابل داشت. بعد از جنگ، چندین درگیری مسلحانه بین نیروهای رژیم صهیونیستی و نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان که نشان می‌دهد برخی از نیروهای تشکیلات از سیاست‌های تشکیلات مخصوصاً همکاری امنیتی با رژیم صهیونیستی راضی نبوده و گاهاً از دستورالعمل‌های آن تبعیت نمی‌کنند. در نهایت قتل «نزار بنات» فعّال فلسطینی از سوی نیروهای امنیتی تشکیلات در راستای سرکوب مخالفان موج جدیدی از ناآرامی و اعتراضات علیه تشکیلات خودگردان ایجاد کرده و درخواست‌ها را برای استعفای محمود عباس افزایش داده است. بر این اساس مقاله حاضر به بررسی این تحولات، نقش تشکیلات خودگردان و سمت و سوی تحولات آتی می‌پردازد.

تحولات اخیر کرانه باختری و نقش تشکیلات خودگردان

کرانه باختری اخیراً شاهد رویدادهای مهمی شامل چند درگیری مسلحانه میان فلسطینی‌ها و نظامیان رژیم صهیونیستی، اعتراضات علیه قتل یک فعّال سیاسی از سوی نیروهای تشکیلات خودگردان و عقب‌نشینی شهرک‌نشنیان صهیونیست از شهرکی در جنوب نابلس بوده است. مطابق گزارش رسانه‌های فلسطینی، در پنجشنبه ۲۰ خرداد طی درگیری میان نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین و ماموران ویژه صهیونیستی در شهر جنین واقع در شمال کرانه باختری سه نفر فلسطینی کشته شدند که دو نفر از آن‌ها دارای رتبه نظامی در دستگاه امنیتی تشیکلات بودند و نفر سوم یک شهروند عادی بود؛ مطابق گزارش‌‌ها، یک نظامی اسرائیلی نیز در این درگیری کشته شد.‌[۱] چندین بار دیگر با ورود نظامیان اسرائیلی به این شهر درگیری‌های مسلحانه‌ای رخ داد که البته تلفاتی نداشت. به علاوه تعدادی از جوانان فلسطینی بارها به ایست بازرسی صهیونیستی «الجمله» در شمال جنین حمله کردند. این افراد در مصاحبه با خبرگزاری صفا فعال‌سازی مقاومت مسلحانه علیه رژیم اشغالگر را تنها راه برای خروج از وضعیت سخت کنونی اعلام کردند.[۲]

 

 

در بامداد پنج‌شنبه سوم تیر، نزار بنات منتقد برجسته تشکیلات خودگردان در خانه خود در شهر الخلیل در کرانه باختری بازداشت شد و قبل از انتقال به بازداشت‌گاه در جلوی چشم خانواده‌اش مورد ضرب و شتم واقع شد و چندساعت بعد اعلام شد که فوت کرده است. این رویداد شعله‌های خشم مردم علیه تشکیلات خودگردان و رئیس آن محمود عباس را با تظاهرات خیابانی در الخلیل و رام‌الله برافروخت و شرکت‌کنندگان در تظاهرات خواستار استعفای عباس شدند. نیروهای امنیتی با خشونت بیشتر به این تظاهرات پاسخ دادند اما  نتوانستند این مخالفت فزاینده را خاموش کنند و چندین روز تظاهرات ادامه داشت. شایان ذکر است که چند روز قبل از قتل نزار بنات یک فعال فلسطینی دیگر در زمینه حقوق بشر در شهر الخلیل توسط نیروهای امنیتی تشکیلات به بهانه توهین به مقامات حکومتی بازداشت شده بود.[۳]

این تحولات نشان دهنده کاهش چشمگیر و سریع حمایت از تشکیلات خودگردان، حزب حاکم در آن یعنی فتح و رئیس آن محمود عباس ۸۵ ساله است. تحولات اخیر نشان‌دهنده شکل‌گیری روندی تازه در عرصه فلسطین است؛ این روند عبارت است از ظهور اراده تغییر وضع موجود در کرانه باختری از راه مقاومت در برابر نیروهای رژیم صهیونیستی و همچنین جهت‌گیری علیه تشکیلات خودگردان. این دیدگاه در کرانه باختری در حال گسترش است که رویکرد سازش چیزی جز تعدّی بیشتر رژیم صهیونیستی به حقوق فلسطینی‌ها ندارد. در نتیجه در تحولات اخیر هم شاهد اتخاذ نوعی رویکرد مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی هستیم و هم نفی نتیجه و حامی رویکرد سازش یعنی تشکیلات خودگردان. شعار «الشعب یرید اسقاط النظام»، در جریان اعتراضات هفته‌های اخیر علیه تشکیلات خودگردان در کرانه باختری در پی قتل «نزار بنات»، نمودی از این وضعیت است.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

به علاوه درگیری‌های مسلحانه با نیروهای رژیم نشان می‌دهد که به دلایل گوناگون اکنون افکار عمومی در کرانه باختری بیش از هر زمان دیگری خواهان مسلح شدن همانند نوار غزه هستند. در کنار تعرض‌های روزمره به اماکن فلسطینی و ظلم‌های مکرر رژیم صهیونیستی علیه ساکنین کرانه باختری و همچنین فساد و ناکارآمدی تشکیلات خودگردان، یکی از عوامل مهم این تحول، دستاوردهای مقاومت غزه در برابر رژیم صهیونیستی و جنگ ۱۱ روزه اخیر بوده که نشان داد چگونه می‌توان رژیم صهیونیستی را از پیشبرد توسعه‌طلبی‌ها و تداوم تعرّضات بازداشت. حامیان تشکیلات خودگردان مخصوصاً آمریکا این تحول را به خوبی دریافته‌اند و در خصوص رفتارهایی مانند قتل «نزار بنات» که می‌تواند اوضاع را بدتر کند هشدار داده‌اند اما با توجه به عملکرد گذشته تشکیلات خودگردان، ماهیت رژیم صهیونیستی و نیز رویکرد تبعیض‌آمیز واشنگتن درمسئله فلسطین به نظر می‌رسد این تحول روندی غیرقابل بازگشت باشد.

تأثیر بر کارآمدی و مشروعیت تشکیلات

با توجه به عدم پیشرفت در زمینه پایان منازعه با اسرائیل ازطریق مذاکره و نداشتن راهبرد برای آزادسازی فلسطین از اشغال نظامی اسرائیل ادعای مشروعیت از سوی مقامات تشکیلات دیگر مبنایی در رضایت عمومی ندارد و براین اساس مقامات تشکیلات برای ماندن در قدرت به طور فزاینده به سرکوب سیاسی اتکا کرده‌اند. تشکیلات خودگردان نهادی است که در سال ۱۹۹۴ پس از توافق اسلو شکل گرفت و قرار بود صرفاً دستگاهی انتقالی و فنی باشد که به تشکیل کشور مستقل فلسطینی کمک کند اما درحالی که فرایند مذاکره شکست خورد این نهاد همچنان پابرجاست. این در حالی است که سیاست‌های راست‌گرایانه در اسرائیل طی سالیان گذشته همواره تقویت شده و قانونگذران این رژیم آشکارا راهکار دو دولتی را رد می‌کنند و برای الحاق بیشتر سرزمین‌های فلسطینی فشار می‌آورند. بنابراین تشکیلات خودگردان با اسرائیلی روبروست که علاقه‌ای به آن پروژه سیاسی که تشکیلات محصول آن است، ندارد.[۴]

لغو انتخابات پارلمانی به همراه درک گسترده از بی‌ارادگی تشکیلات در مواجهه با بیرون کردن اجباری خانواده‌های فلسطینی از خانه‌هایشان در قدس شرقی و یورش روزانه به مجموعه مسجدالاقصی  سبب شده است جایگاه عمومی تشکیلات به سطح بی‌سابقه‌ای نزول کند. طبق یک نظرسنجی تنها ۱۴ درصد از فلسطینی‌ها از رهبری فتح حمایت می‌کنند در مقابل محبوبیت حماس بعد از جنگ اخیر در دفاع از قدس به شدت افزایش یافته است.[۵]

همکاری امنیتی با اسرائیل یکی از مهم‌ترین عوامل وضع موجود است که باعث نارضایتی‌های شدید از تشکیلات خودگردان و محمود عباس شده است. اگرچه با شدت گرفتن فشارهای رژیم‌ صهیونیستی بر فلسطینی‌ها، رهبران تشکیلات تهدید می‌کنند که همکاری امنیتی را متوقف می‌کنند اما این همکاری تداوم یافته است. آخرین بار در تابستان سال گذشته بود که تشکیلات همکاری را متوقف کرد اما دوباره بعد از چند ماه همکاری از سرگرفته شد. در نگاه بسیاری از فلسطینی‌ها این توافقات چیزی جز تلاش برای کسب قدرت سیاسی به ضرر حفاظت از فلسطینی‌ها نیست. سال‌هاست فعالان، تحلیل‌گران و مخالفان فلسطینی، درباره خشونت گسترده از سوی هم اسرائیل و هم مقامات فلسطینی هشدار می‌دهند اما هیچ حفاظت و حمایتی از آن‌ها وجود نداشته است.[۶]

به علاوه روند اقتدارگرایی در سرزمین‌های فلسطینی برای سال‌ها رو به افزایش بوده است. سیاست ضددموکراتیک آمریکا که به مثابه یک سنگر برای رهبری اقتدارگرایانه محمود عباس عمل می‌کند و برنامه سیاسی اسرائیل که درها را به روی استقلال فلسطین بسته است، تشکیلات خودگردان را از حامی تشکیل کشور مستقل فلسطینی تبدیل به یک مجری در زمینه اشغال کرده که بر مراکز جمعیتی فلسطین نظارت می‌کند و مانع هر چالشی برای حکمرانی اسرائیل می‌شود و البته حامیان غربی تشکیلات نیز به‌‌رغم سوء کارکردهای آن، برای جلوگیری از ورود حماس به تشکیلات، به صورت ضمنی مانع وحدت جامعه سیاسی فلسطین و مقابله با این اقتدارگرایی می شوند.

سمت و سوی تحولات سیاسی معطوف به آینده تشکیلات

 سرکوب امثال «نزار بنات» در جهت منافع تنگ‌نظرانه رهبران تشکیلات و جلوگیری از به چالش کشیده شدن آن‌هاست و البته از طریق حفظ یک هسته رهبری در طرف فلسطینی که مایل به نقش نظارت بر فلسطینی‌ها و جلوگیری از ایجاد چالش برای اسرائیل از سوی آن‌ها باشد در خدمت منافع بلندمدت اسرائیل است. با تحولاتی مانند عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل و تلاش‌های این رژیم برای ضمیمه کردن بخش‌هایی از کرانه باختری این درک از نقش تشکیلات برجسته شده است. در واقع سیاست‌های اسرائیل امکان راه‌حل دو دولتی را تضعیف می‌کند و تحکیم کنترل خود برکرانه باختری تاثیرات عمیقی بر تشکیلات خودگردان دارد و باعث می‌شود تشکیلات ماموریت اصلی خود را به تدریج رها کند و تنها بر آنچه تداوم وجود و حمایت خارجی‌اش را تضمین می‌کند -یعنی عمل به مثابه مجری وضع موجود- تمرکز کند. بدون مشروعیت عمومی و افق سیاسی، تشکیلات ممکن است جلوتر هم برود و تبدیل به دستگاهی در ساختار گسترده‌تر مدیریتی رژیم صهیونیستی شود و نقشی مشابه بانتوستان‌های آفریقای جنوبی در زمان رژیم آپارتایدی ایفا کند.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

به منظور کاهش آثار منفی چنین روندی تشکیلات خودگردان، رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن احیای مذاکرات سازش را دستور کار خواهند داشت اما برای رژیم صهیونیستی چنین اقدامی صرفاً «مذاکره برای مذاکره» خواهد بود و نه راهی برای حل مسئله. وضعیت فعلی برای فلسطینی‌ها راهی به جزء گسترش اعتراضات عمومی و اقدامات خشونت‌آمیز و مسلحانه باقی نمی‌گذارد و البته این امر زمینه کنشگری گروه‌های مقاومت فلسطین را در کرانه باختری تقویت می‌کند.

نتیجه‌گیری

تحولات کرانه باختری نشان‌دهنده کاهش چشمگیر و سریع حمایت از تشکیلات خودگردان، حزب حاکم در آن یعنی فتح و رئیس آن محمود عباس است. این تحولات همچنین نشان‌دهنده شکل‌گیری یک روند تازه دیگر در عرصه فلسطین، یعنی ظهور اراده تغییر وضع موجود در کرانه باختری از راه مقاومت برابر نیروهای رژیم صهیونیستی و همچنین جهت‌گیری علیه تشکیلات خودگردان است. لغو انتخابات پارلمانی به همراه درک گسترده از بی‌ارادگی تشکیلات در مواجهه با بیرون کردن اجباری خانواده‌های فلسطینی از خانه‌هایشان در قدس شرقی و یورش روزانه به مجموعه مسجدالاقصی سبب شده است جایگاه عمومی تشکیلات به سطح بی‌سابقه‌ای نزول کند. به عنوان نتیجه‌گیری می‌توان گفت عدم میل اسرائیل به حل مسئله، ناتوانی تشکیلات در مقابله با اقدامات این رژیم و اولویت داشتن امنیت اسرائیل برای آمریکا و دیگر حامیان غربی آن که همگی در جهت تداوم وضع موجود است، زمینه و ضرورت کنشگری گروه‌های مقاومت فلسطین را در کرانه باختری تقویت می‌کند.

 

منابع

[۱] – خبرگزاری تسنیم، حادثه جنین؛ اسرائیل مُزد همکاری امنیتی تشکیلات خودگردان را داد، منتشر شده در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/03/22/2519391/

 

[۲] – خبرگزاری فارس، احیای مقاومت مسلحانه در کرانه باختری؛ جوانان «جنین» به پا خاستند، منتشر شده در تاریخ ۱۲ تیر ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:

https://www.farsnews.ir/news/14000412000240/

 

[۳] – Omar H. Rahman, U.S. Support Is Keeping the Undemocratic Palestinian Authority Alive, Brookings Institution’s Doha Center, July 2, 2021, at: https://foreignpolicy.com/2021/07/02/nizar-banat-palestinian-authority-pa-abbas-survive-without-us-support/

 

 

[۴] – Ishaan Tharoor, The Palestinians’ problem with the Authority, July 7, 2021, at: https://www.washingtonpost.com/world/2021/07/07/palestinians-authority-protests/

[۵] – Omar H. Rahman, op cit

[۶] – Mariam Barghouti, “Who is the Palestinian Authority protecting? Not us”, Washington post, July 2, 2021, at: https://www.washingtonpost.com/opinions/2021/07/02/nizar-banat-palestinian-authority-protests-violence/