اندیشکده راهبردی تبیین- اندیشکده «کارنگی» در گزارشی با عنوان «نبرد بشکه‌ها[۱]» به قلم «بادر السیف» کارشناس این اندیشکده به بررسی ابعاد مختلف اختلافات مابین عربستان و امارات پرداخته و معتقد است به دلیل تغییر تلقی امارات از میزان نقش و قدرت خود در منطقه، چشم‌انداز اختلافات دو همسایه مثبت نخواهد بود. در ادامه بخش‌های اصلی این گزارش می‌آید.
* جنجال مداوم عربستان سعودی و امارات بر سر تولید نفت، نشان‌دهنده تغییر گسترده‌تر در پویایی قدرت منطقه‌ای است. اختلاف بین دوکشور که در نشست اخیر اوپک پلاس بر سر میزان تولید نفت آشکار شد، نشان‌دهنده شکاف دیگری در مشارکت راهبردی ریاض و ابوظبی پس از قیام‌های عربی در ۲۰۱۱ و به ویژه پس از روی کارآمدن ملک‌سلمان در ۲۰۱۵ است.
* با این حال تحولات پیش‌آمده میان عربستان و امارات چیزی فراتر از یک رابطه دوجانبه منحرف شده را نشان می‌دهد. عربستان و امارات در موضوعات متعددی ازجمله در یمن، قطر، ترکیه و رژیم‌صهیونیستی با هم اختلاف دارند. این بن‌بست در روابط، نشانگر تغییر در پویایی قدرت در منطقه است که افزایش رقابت اقتصادی در خلیج‌فارس و ظهور اماراتی قاطع‌تر، دو جلوه بارز آن است.
* اختلافات دوکشور از سطح رقابت‌های مرسوم به کارزارهای رسانه‌ای در سطح نخبگان در فضای مجازی کشیده و شخصیت‌های هر دوکشور حملات تندی را علیه کشور مقابل انجام می‌دهند. در این چالش‌ها کاربران سعودی، امارات را به خیانت و تغییر رفتار متهم می‌کنند و کاربران اماراتی، منفعت‌گرایی را دلیل تغییر رفتار و عدم همراهی امارات با عربستان می‌دانند.
* این اختلافات به طور آشکار پیش‌زمینه دوران پسا‌نفت در منطقه است و بر این اساس است که سعودی چندین تصمیم اقتصادی مهم در زمینه فعال‌سازی شرکت‌های منطقه‌ای در داخل خاک عربستان اتخاذ نموده است.
* اگر اختلافات دوکشور کنترل نشود همانند گلوله برفی بر کل تحولات منطقه تأثیر منفی می‌گذارد. ولی شرایط هنوز به مرحله‌ای نرسیده که چنین تأثیراتی در منطقه رخ دهد. اگر کشورهای خلیج فارس از مشکلات و وسوسه‌های تکرار مدلهای تنوع‌بخشی اقتصادی که می‌تواند منجر به اشکال تهاجمی‌تر رقابت منجر شود خودداری کنند منطقه به آن مرحله نمی‌رسد.
* بحث دیگری که در حال اثرگذاری بر مسائل اقتصادی منطقه‌ای است، تغییر ادراک امارات از جایگاه خود به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است. این وضعیت جدید بیانگر این نکته است که به بازیگران دیگر از جمله عربستان اجازه نادیده گرفتن منافع خود را نمی‌دهد. اعتراض قاطع و یک‌تنه امارات به تصمیم اوپک پلاس دقیقاً نشانگر این تلقی جدید امارات از جایگاه خود در منطقه است که البته موجب آشکار شدن اختلافاتش با عربستان شد. این عیان شدن اختلافات در تضاد کامل با روش دوکشور در حل‌و‌فصل اختلافات در پشت صحنه است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
* علت آشکار شدن اختلافات عربستان و امارات تا حد زیادی، عدم موفقیت نهادهایی چون شورای هماهنگی دو کشور است که در سال ۲۰۱۶ تأسیس شده و همچنین شکست شورای همکاری خلیج فارس(GCC) محسوب می‌شود. البته علت ناکامی نهادهایی مانند شورای همکاری این است که کشورهای این حوزه تمایل به شخصی‌سازی روابط پیدا کرده‌اند. این عدم نهادسازی موجب گسترش اختلافات در این حوزه شده که در ماجرای قطع روابط چهار کشور عربی با قطر از سال ۲۰۱۷ به اوج خود رسید. این مسئله موجب فراگیرشدن فضای چالش و به تبع آن افزایش آگاهی شهروندان از مسائل جاری شده که بروز آن را می‌توان در رسانه‌های اجتماعی ملاحظه کرد.
* روابط عربستان با امارات از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۷۱ در جریان است و با توجه به گسترش روابط این دو در حوزه‌های مختلف موجب افزایش مخاطرات نیز شده است. هر دو دولت در حال تکامل و درک بهتر روابط با یکدیگر هستند و به طور فزاینده‌ای در چندین حوزه رقابت می‌کنند، اما در عین حال هنوز به یکدیگر احتیاج دارند.
* این مسئله به معنای مصونیت این رابطه از آسیب‌های بیشتر نیست، لذا برای کمک به تعیین مسیری مثبت باید سه متغیر را در نظر گرفت. اول این‌که امارات تا چه اندازه مانند مورد اوپک پلاس، بدون زیر سوال بردن نقش برادر بزرگتر عربستان، به دنبال کسب منافع خود خواهد بود؟ دوم این‌که تا چه اندازه هماهنگی در رقابت اقتصادی وجود خواهد داشت و دوکشور در موارد اختلافی به سمت حل اختلافات می‌روند یا تیرهشدن روابط؟ و سوم این‌که تغییر سریع تحولات داخلی، منطقه‌ای و جهانی چه تاثیری بر درک تهدید و موقعیت ژئوپلیتیکی آنها خواهد داشت؟ این عناصر بهم پیوسته خطوط روابط سعودی و اماراتی را شکل داده و سطوح قابل قبولی از هم ترازی و واگرایی را در آینده تعیین می‌کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
نتیجه‌گیری
گزارش حاضر سعی دارد ضمن بر‌شمردن زمینه‌های مختلف اختلافات بین دوکشور امارات و عربستان در نهایت این نکته را گوشزد نماید که این اختلاف به مرز فروپاشی روابط دوکشور نرسیده و در عین حال راهکارهایی نیز برای این منظور پیشنهاد داده است. نکته کلیدی این گزارش که ما را به فهم بهتری از علت بروز این اختلافات راهنمایی می‌کند این است که علت بروز اختلافات ریاض-ابوظبی را افزایش قدرت اقتصادی امارات و به تبع آن افزایش نقش این کشور در غرب آسیا و شمال آفریقا می‌داند که باعث شده امارات دیگر به سهم خود از کیک قدرت در منطقه قانع نباشد و درصدد افزایش نقش‌آفرینی در منطقه باشد که این مسئله در موارد بسیاری موجب بروز اختلاف با عربستان شده است. طبیعی است با ادامه روند موجود، دامنه اختلافات بین دوکشور نیز افزایش خواهد یافت و چشم‌انداز روابط آنها روشن نخواهد بود گرچه به سمت فرپاشی نیز سوق پیدا نخواهد کرد.
منبع
[۱] https://carnegie-mec.org/diwan/84902
