اندیشکده راهبردی تبیین- پس از چند ماه تلاش ناکام و سرانجام انصراف سعد‌حریری از نخست‌وزیری، پارلمان لبنان با ۷۲ رأی نجیب میقاتی را مأمور تشکیل کابینه کرد. این تاجر و سیاستمدار میلیاردر لبنانی که از اهل‌سنت لبنان و وابسته به جریان المستقبل است، پیش‌تر نیز نخست‌وزیر لبنان بوده و اعلام کرده که به دنبال تشکیل دولتی تکنوکرات بر اساس طرح فرانسه است. مجموعه شواهد و ارزیابی‌ها، بسیاری از ناظران را امیدوار کرده که او در نهایت موفق به تشکیل کابینه خواهد شد. این یادداشت بنا دارد سناریوهای پیش‌روی تشکیل دولت لبنان را بررسی نماید.
بررسی دلایل شکست حریری در تشکیل کابینه
در بیان دلایل تلاش ناکام چند‌ماهه سعدالحریری در تشکیل کابینه می‌توان دو دسته عوامل را ذکر کرد. دسته اول عوامل و دخالت‌های خارجی و دسته دوم اختلافات و تضاد منافع شخصیت‌ها و جریان‌ها.
در توضیح عوامل دسته اول گفتنی است که اساساً یکی از مشکلات جدی در فرآیند کلان سیاسی لبنان، دخالت‌های خارجی است. فرانسه به صورت سنتی دخالت در امور لبنان را حق خود می‌داند. از سویی عربستان که خود را حامی سنی‌ها می‌داند نیز به واسطه حضور اهل‌سنت در این کشور و وابستگی آن‌ها به ریاض، در امور داخلی لبنان دخالت می‌کند. نقش مداخله‌جویانه آمریکا هم به ویژه طی سه سال اخیر کاملاً آشکار شده و در همه حوزه‌ها از اقتصادی، سیاسی تا امنیتی مشهود است. بر این مبنا در مورد عدم موفقیت اخیر الحریری، ناظران بیشتر روی نقش منفی عربستان تأکید داشتند. عربستان با توجه به نفوذ جدی در جریان ۱۴ مارس و شخص الحریری مانع تشکیل دولت شد، زیرا به دلیل حل نشدن پرونده‌های منطقه‌ای این کشور از جمله یمن تمایلی به حل‌و‌فصل پرونده لبنان نداشت و می‌خواست از این طریق طرف‌هایی مانند ایران را برای کمک به گشایش در بحران مذکور زیر فشار قرار دهد.
در توضیح دسته دوم عوامل شکست سعدالحریری نیز می‌توان به اختلافات جدی او و میشل‌عون اشاره کرد. الحریری و عون به عنوان رهبر دو جریان اصلی ۱۴ و ۸ مارس به طور آشکاری در تقسیم کابینه و سهم‌خواهی بر سر آن دچار تضاد منافع شدند. اختلاف آن‌ها بر سر تعداد وزارتخانه‌ها و تصاحب برخی وزراتخانه‌های خاص مثل کشور موجب شد، به‌‌رغم ارائه چند‌باره فهرست پیشنهادی کابینه، در نهایت این دو به توافق نرسیده و الحریری شکست مذاکرات را اعلام نمود.
ارزیابی آرایش فراکسیون‌های حامی و مخالف میقاتی
در ارزیابی موافقان و مخالفان و به تعبیری حامیان و رقبای میقاتی می‌توان در دو سطح به این موضوع پرداخت. در سطح اول باید به ترکیب آرای پارلمان نگاهی انداخت. ناگفته پیداست که میقاتی گزینه پیشنهادی جریان المستقبل است و به این ترتیب حمایت اهل‌سنت لبنان را به همراه دارد. البته سعدالحریری از این قاعده مستثنی است زیرا نمی‌خواهد موفقیت گزینه‌ای دیگر موجب از دست رفتن جایگاه سنتی او در مسئولیت نخست‌وزیری شود. در طرف مقابل حزب‌الله نیز از انتخاب میقاتی حمایت کرده است. هم فراکسیون حزب‌الله در پارلمان به او رأی داده و هم جنبش حزب‌الله و سران آن به صورت علنی از انتخاب وی به عنوان مأمور تشکیل کابینه حمایت کرده‌اند. در سوی دیگر میشل‌عون به عنوان رهبر جریان ۸ مارس و برجسته‌ترین رهبر مسیحی لبنان هم از میقاتی حمایت کرده و به تشکیل دولت توسط او به طور جدی امیدوار است.
اما چهره‌هایی مانند سمیر جعجع و ولید جنبلاط از سیاسیونی هستند که جریان‌های متبوع آن‌ها نه در پارلمان به میقاتی رأی داده و نه پس از جلسه پارلمان از او حمایت کرده‌اند که البته با توجه به وزن سیاسی و تعداد کرسی‌های آن‌ها در پارلمان، نمی‌توانند مانع از تشکیل کابینه توسط او شوند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بررسی سناریوهای محتمل پیش‌روی میقاتی برای تشکیل دولت
سناریوهای محتمل درباره سرنوشت تلاش میقاتی برای تشکیل کابینه از دو حالت کلی خارج نیست. یا او نیز به سرنوشت الحریری دچار خواهد شد و از نخست‌وزیری کناره‌گیری خواهد کرد و یا در نهایت موفق به تشکیل کابینه می‌شود. با نگاهی به مجموع تحولات و با در نظر‌داشتن عوامل و متغیرهای گوناگون به نظر می‌رسد شانس و احتمال تشکیل کابینه توسط میقاتی بسیار بالاست. میقاتی پس از کسب مأموریت برای تشکیل دولت گفت: «من با میشل عون بر لزوم تسریع تشکیل دولت توافق کردم و ضمانت‌های خارجی موردنظر برای خروج از بحران را دارم. اگر این تضمین‌های بین‌المللی را نگرفته بودم مأموریت تشکیل دولت را قبول نمی‌کردم». بحث حمایت فرانسه و برخی دیگر از کشورهای غربی و منطقه‌ای از نخست‌وزیری میقاتی امری است که به تکرار در رسانه‌ها و از زبان تحلیلگران دیده و شنیده شده است. این بدین مفهوم است که میقاتی چراغ سبز آمریکا و فرانسه را دریافت کرده و فرانسه نیز به وی اطمینان داده که رضایت و موافقت عربستان را نیز کسب خواهد کرد.
موضوع دیگر اینکه با شناختی که از میقاتی وجود دارد، بعید است وی بدون اخذ تضمین‌های داخلی و خارجی مسئولیت تشکیل کابینه را پذیرفته باشد. ظاهراً میقاتی موفق شده هم حمایت جریان‌هایی مانند حزب‌الله و اَمل را جلب کند و هم توانسته رضایت میشل عون و جریان متبوع او را به دست آورد. بخش قابل توجهی از اهل‌سنت هم که حامی و پیشنهاددهنده او برای این سمت بوده‌اند. حمایت‌های داخلی در کنار چراغ سبز کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی این نوید را می‌دهد که تشکیل دولت آتی لبنان از هر زمانی نزدیک‌تر است.
بر این اساس طی روزهای اخیر برخی منابع آگاه اظهار داشتند که میشل‌عون و میقاتی بر سر اکثر وزارتخانه‌های خدمات‌رسان و اساسی به توافق رسیده‌اند. به گفته منابع خبری توافق شده که وزرای وزراتخانه‌های کلیدی یعنی دارایی، کشور، خارجه و دفاع ابقا شوند. شاید به این دلیل بود که میشل‌عون روز شنبه در توئیتر خود ابراز امیدواری کرد «دود سفید» به زودی در رابطه با تشکیل دولت جدید ظاهر شود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
نتیجه‌گیری
با اینکه احتمال تحریم برخی شخصیت‌های عالی رتبه دولت لبنان از سوی اتحادیه اروپا مطرح است، ولی از یک سو تردید آمریکا و اروپا بابت ضربه نهایی به لبنان (که به تزلزل در توافق طائف می‌انجامد و از سوی دیگر عدم تمایل حزب الله به تسلط بر کل دولت که برخلاف ایده سیاسی مقاومت در لبنان است) مانع تحقق چنین احتمالی است. بنابراین با وجود سهم‌خواهی‌های جریان‌های سیاسی داخلی از کابینه و احتمال وقوع ناامنی‌های جدی در داخل و همچنین تنش‌آفرینی خارجی از سوی رژیم‌صهیونیستی، همچنان مرور مجموعه متغیرها بیانگر این واقعیت است که لبنان می‌تواند پس از ماه‌ها صاحب دولت شده و شاید بتواند به بخشی از مشکلات ناگوار این روزهای لبنان فائق آید.
