اندیشکده راهبردی تبیین- در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس، قطر جزو اعضایی بوده که طی سال‌های گذشته همواره روابط سیاسی و دیپلماتیک خود با ایران را حفظ کرده و حتی در برهه‌ای نقش تبادل پیام میان تهران و واشنگتن را نیز بر عهده داشته است. بنابراین جایگاه این کشور در میان همسایگان جنوبی ایران، حائز اهمیت است و از این‌رو سفر رئیس‌جمهور ایران به قطر میتواند نتایج مهمی داشته باشد. طبیعتاً علاوه بر مسائل سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی، گسترش روابط اقتصادی تهران و دوحه از مهم‌ترین محورهای سفر رئیس‌جمهور به قطر خواهد بود.
براساس آمارهای گمرک، صادرات ایران به قطر در سال 1399 حدود 167 میلیون دلار و میزان واردات ایران از قطر در این سال حدود 8 میلیون دلار بوده است. همچنین صادرات ایران به قطر در ده ماهه نخست سال 1400 بالغ بر 117 میلیون دلار و واردات ایران از قطر در این بازه 7 میلیون دلار بود. فهرست اقلام صادراتی نشان می‌دهد دام زنده، میوه و سبزیجات، مواد غذایی و برخی مصالح ساختمانی ازجمله مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به قطر است. با توجه به برگزاری رویداد جام جهانی فوتبال در قطر نیز اخیراً تلاش‌هایی ازسوی ایران برای توسعه روابط اقتصادی با این کشور ازجمله در حوزه صادرات صنایع دستی صورت گرفته است.
با این وجود، روابط اقتصادی ایران و قطر در سطح مناسبی قرار ندارد. اگرچه صادرات ایران به قطر در سال‌های حصر این کشور بیش از گذشته بود و رشد خوبی داشت، اما اولا این روند در مقایسه با افزایش صادرات سایر کشورها ازجمله چین، آمریکا، ژاپن، هند و آلمان بسیار کمتر بود و ثانیاً به روابط پایدار تجاری میان طرفین منتهی نشد که علاوه بر نقش منفی تحریم‌های آمریکا علیه ایران به ناکارآمدی دیپلماسی اقتصادی در تهران نیز بازمی‌گردد. آمارها نشان می‌دهند از کل واردات حدوداً 30 میلیارد دلاری قطر در سال 2019، ایران با وجود امتیاز همسایگی، حتی از کشورهایی نظیر استرالیا، تایلند، مالزی، هلند و برزیل نیز جایگاه پایین‌تری دارد.
ایران و قطر ظرفیت‌های قابل توجهی برای توسعه روابط اقتصادی دارند. ازجمله این ظرفیت‌ها حوزه امنیت غذایی است. برخی از دولت‌های عربی خلیج فارس ازجمله قطر تمایل دارند تا از ظرفیت منابع کشاورزی ایران استفاده کنند و دسترسی مناسبی به مواد غذایی مورد نیاز داشته باشند. همچنین گردشگری سلامت و طبیعت ازجمله ظرفیت‌های قابل توسعه در روابط ایران با قطر است که پیشبرد آن‌ها نسبت به بسیاری از حوزه‌های دیگر روابط تجاری، با موانع سیاسی-اقتصادی کمتری روبه‌رو خواهد شد.
با توجه به محدودیت‌های مالی ایران برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلان، می‌توان از سرمایه‌گذاری قطری‌ها در ایران بهره برد. البته ایران برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیازمند برداشتن گام‌های مهمی است، اما موانع سیاسی سرمایه‌گذاری قطری‌ها در ایران نسبت به برخی از طرف‌های اروپایی یا آسیایی احتمالاً کمتر باشد. روند سرمایه‌گذاری قطری‌ها در ایران میتواند در قالب تولید مشترک نیز صورت گیرد. همچنین تهران میتواند از ظرفیت‌های قطر برای صادرات مجدد استفاده کند که البته نیاز به توافقات مسئولان دو کشور برای تسهیل تردد تجار ایرانی و همکاری قطری‌ها دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
قطر امروز یکی از بزرگترین صادرکنندگان LNG در دنیاست. این کشور در سال 2019 بالغ بر 107 میلیارد متر مکعب LNG صادر کرده است. براساس برخی آمارها، میزان سرمایه‌گذاری جهانی در حوزه LNG طی سال 2021 میلادی به 23 میلیارد دلار رسیده و قطر به پیشتازی خود در این زمینه ادامه می‌دهد. مزیت قطر در این حوزه، تولید LNG با آلایندگی پایین است. بخش عمده این صادرات از منابع میدان پارس جنوبی است. مزیتی که ایران به دلیل فقدان تکنولوژی LNG از آن بی‌بهره است. از این‌رو در صورت حل و فصل موانع سیاسی می‌توان در این حوزه نیز همکاری‌هایی با طرف قطری داشت. علاوه بر اینکه ایران، روسیه و قطر ازجمله مهم‌ترین کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز محسوب می‌شوند و نشست سران کشورهای صادرکننده گاز قرار است 22 فوریه در قطر برگزار شود که میتواند فرصت مناسبی برای توسعه همکاری‌های گازی باشد.
به هرروی ظرفیت‌های گسترش روابط اقتصادی ایران و قطر متعدد و پیش‌نیازهای آن نیز حائز اهمیت است. توسعه همکاری‌های بانکی، تسهیل تردد فعالان اقتصادی به قطر، مطالعات جامع برای شناسایی بازار قطر، بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی در حوزه بنادر و خط کشتیرانی مستقیم و اجرای موافقت‌نامه‌های تجاری در این زمینه قابل اشاره است.
قاعدتاً علاوه بر رفع موانع سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی، دیپلماسی اقتصادی کارآمد ازسوی تهران حائز اهمیت خواهد بود. آنچه میتواند سفرهای مقامات ارشد ایران به کشورهای همسایه را به دستاوردهای ملموس اقتصادی تبدیل کند، تدوین دستور کار مشخص با ابعاد روشن اقتصادی و پیگیری‌های پس از پایان سفر در سطوح مختلف است. گسترش روابط اقتصادی با همسایگان هدف‌گذاری قابل تحققی به نظر می‌رسد که البته یکی از شروط آن اتخاذ دیپلماسی اقتصادی کارآمد است.
منبع: روزنامه ایران
