اندیشکده راهبردی تبیین- سال‌های دهه 1990 میلادی و روزهای پس از فروپاشی شوروی و ورود دنیا به نظام تک‌قطبی، شاید کمتر تحلیل‌گری تصور می‌کرد که نظم بین‌الملل لیبرال، صلح دموکراتیک و جهان آزاد، کمتر از سه دهه بعد چنین در معرض تهدیدات متنوع و گسترده ناراضیان و البته بی‌تفاوتی حامیان قرار گیرد. امروز در بسیاری از عرصه‌ها مفاهیم، معیارها و الگوهای رفتاری دهه 1990 تبدیل به کلماتی خالی از محتوا و اعتقاد گویندگان و شنوندگان شده است. ازجمله چندجانبه‌گرایی، سازوکارهای حقوق بین‌الملل، نقش مؤثر و میانجی‌گرانه سازمان ملل و احترام به مرزهای بین‌المللی.
آمریکا و چین خارج از سازوکارهای سازمان تجارت جهانی به رویارویی اقتصادی می‌پردازند و دعاوی خود را دوجانبه در معرض حل و فصل قرار می‌دهند. قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره بحران‌های مهمی چون سوریه و یمن به مرحله اجرا نمی‌رسند و تصمیم‌گیری شورا در بسیاری از بحران‌های جهانی عملاً قفل شده است. آمریکا بدون پذیرش هرگونه مسئولیت فراملی و حمایت‌گرانه از افغانستان خارج می‌شود و عرصه را به گروهی واگذار می‌کند که دو دهه پیش از آن برای نابودی‌اش به آن‌جا حمله کرده بود و در نمونه اخیر چنین وضعیتی نیز روسیه یک‌جانبه به خاک اوکراین لشکرکشی می‌کند تا مانع از گسترش ناتو به نزدیکی مرزهای خود شود.
اینها نمونه‌های روشنی از حرکت جهان در مسیر نظمی نوین و احتمالاً متفاوت از نظم برخاسته از سال‌های پس از فروپاشی شوروی است. اینکه سمت و سوی نظم آتی دنیا دقیقاً چگونه است البته چندان روشن نیست و ما هم‌اکنون با وضعیتی سیال و متغیر روبه‌رو هستیم.
آنچه اما تاکنون مشخص شده اینکه ژئوپلتیک به صحنه روابط بین‌الملل بازگشته است؛ دولت‌های ملی همچنان موجودیتی قدرتمند محسوب می‌شوند؛ قدرت سخت و اراده به‌کارگیری قدرت نظامی دوباره اهمیت یافته است؛ معمای امنیت پیچیده‌تر شده است و دولت‌ها بیش از گذشته به اصل خودیاری در نظام بین‌الملل توجه دارند؛ رقابت قدرت‌های بزرگ تشدید شده و عرصه سیاسی و اقتصادی درحال دوپاره شدن میان آمریکا و چین است.
اینها البته بخشی از روندهایی است که به نظر می‌رسد در سطوح کلان جهان امروز پیش می‌رود. اما پرسش اساسی این است که اگر جدا شدن دنیا از نظم تک‌قطبی پس از جنگ سرد و حرکت به سمت نظمی نوین مفروض دانسته شود، پیام‌ها و دلالت‌های این وضعیت برای ایران چیست؟ ایران به عنوان کشوری محصور در منطقه‌ای پرآشوب، باید چگونه سیاست‌ورزی کند؟ صورت‌بندی نظم منطقه‌ای در غرب آسیا در فضای جدید جهانی چگونه خواهد بود؟
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]روشن است که پاسخ به این پرسش‌ها چندان آسان نیست و اساساً مسیر آینده کشور از درون چنین پرسش و پاسخ‌هایی بیرون می‌آید. شاید گام نخست، شناخت وضعیت جدید و مؤلفه‌های آن باشد. بدون تردید نظم آتی دنیا مانند هر وضعیت دیگری، مجموعه‌ای از چالش‌ها و فرصت‌ها را برای ایران به همراه خواهد داشت. برای مثال یکی از روندهای فعلی که طی سال‌های اخیر پیش رفته است، کاهش مداخله آمریکا در تحولات غرب آسیاست. این مسئله از یک‌سو به دلیل رویکرد خصمانه واشنگتن در قبال تهران و همچنین اتکای بازیگران منطقه‌ای به حمایت آمریکا برای ایران نوعی فرصت محسوب می‌شود. در سوی مقابل اما به نظر می‌رسد شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید میان اسرائیل با برخی کشورهای عربی در چنین فضایی اتفاق افتاده که طبیعتاً می‌تواند برای تهران چالش‌زا باشد.
یکی دیگر از روندهایی که طی سال‌های اخیر مشاهده می‌شود، رویکرد تهاجمی دولت‌ها، کاهش سازوکارهای مسالمت‌آمیز حل و فصل منازعات و تشدید بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در سطح منطقه غرب آسیاست. در همین دو سال اخیر تقریباً تمام محیط امنیتی ایران، بحران‌زی بوده است. ازجمله: قفقاز، افغانستان، خلیج فارس، یمن، عراق و شامات. بنابراین سیر شکل‌گیری و تشدید منازعات در محیط امنیتی ایران فزاینده بوده است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]روابط قدرت‌های جهانی به نظر می‌رسد همچنان ترکیبی از منازعه و همکاری است. در پویش‌های امنیتی غرب آسیا، آمریکا همچنان مهم‌ترین بازیگر فرامنطقه‌ای محسوب می‌شود، اما نقش و جایگاه واشنگتن نسبت به دهه 1990 افول داشته است. روسیه در مقابل توانسته نقش ویژه‌تری برای خود تعریف کند. روابط مسکو با عربستان، امارات و لبنان در سال‌های اخیر فزاینده بوده است. چین اما همچنان در عرصه اقتصادی و سرمایه‌گذاری به غرب آسیا نزدیک می‌شود. روابط روبه گسترش پکن با عراق و برخی دولت‌های شورای همکاری خلیج فارس در این زمینه قابل اشاره است.
در این میان، آنچه باید نسبت به آن هوشیار بود، قرار نگرفتن در بازی این سه قدرت است. چین، آمریکا و روسیه عرصه‌های همکاری و منازعه بسیاری در نقاط مختلف دنیا با یکدیگر دارند. هر کشوری که به زمین بازی این بازیگران تبدیل شود، مسیر دشواری پیش رو خواهد داشت. مانند آنچه افغانستان یا حتی اوکراین تجربه کردند.
