اندیشکده راهبردی تبیین- نظم جهانی لیبرال به مجموعه‌ای از روابط جهانی و ساختاری در روابط بین‌الملل اطلاق می‌شود که پس از جنگ جهانی دوم بر پایه لیبرالیسم سیاسی و اقتصادی بنا نهاده شد. این نظم جهانی بیش از همه بر نهادهای بین‌المللی به خصوص سازمان ملل، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین‌المللی پول تکیه داشته و ایالات متحده آمریکا بازیگر اصلی آن بوده است. بازار آزاد، همکاری‌های امنیتی، اشاعه دموکراسی لیبرال و همکاری‌های پولی مبتنی بر تجارت آزاد از مفاهیم اصلی این نظم به شمار می‌آید.

در دهه‌های اخیر، نظم جهانی لیبرال در درون دموکراسی‌های لیبرال و همچنین در سطح بین‌المللی با چالش‌هایی روبرو شده است. دموکراسی‌های لیبرال با جریانات پوپولیستی، گرایشات حمایت‌گرایانه اقتصادی و بومی‌گرایی افراطی مواجه‌اند. در سطح جهانی نیز ظهور و قدرت‌گرفتن دولت‌هایی که در تضاد با اندیشه‌های لیبرالیستیِ مورد نظر غرب هستند مشروعیت نظم لیبرال با چالش مواجه است. برخی اندیشمندان غربی به این نتیجه رسیده‌اند که نظم جهانی لیبرال دارای ویژگیهای خود تخریب‌گر است و چالش‌های مذکور از ماهیت خود این نظم سر برآورده است.

ویتوریو امانوئله پارسی[2] از محققانی است که به ویژگیهای نظم جهانی لیبرال، دلایل زوال آن و راه‌های احیای این نظم پرداخته است. او در کتاب «فروپاشی نظم جهانی لیبرال» سعی کرده است به ریشه‌های زوال آن بپردازد. امانوئله پارسی کوشیده است برخلاف استدلالهای غالب که این زوال را ناشی از نیروهای مخالف داخلی و بازیگران چالشگر خارجی نشان دهند، نظریه‌ای جدید ارائه دهد. او دلیل اصلی را در انحراف از اصول اولیه نظم لیبرال معرفی می‌کند و مدعی است نظم جهانی لیبرال در دهه 1980 دزدیده و به جای آن نظم جهانی نئولیبرال جایگزین شد.

معرفی نویسنده

ویتوریو امانوئله پارسی در 28 سپتامبر 1961 در تورین ایتالیا متولد شد. او استاد تمام روابط بین‌الملل در دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی دانشگاه قلب مقدس میلان است و همچنین در دانشگاه لوگانو، مطالعات استراتژیک تدریس می‌کند. مطالعات وی بر حوزه‌های روابط فراآتلانتیک، سیاست‌های امنیتی در خاورمیانه و مدیترانه و رابطه سیاست و اقتصاد در نظام جهانی است. امانوئله پارسی سابقه تدریس در مراکز و کشورهای گوناگونی را در کارنامه دارد و در سمینارهای مختلفی حضور یافته است. دانشگاه‌های بولونیا، میلان، ماسراتا، پرینستون، جورج تاون، کورنل، کالج سنت آنتونی آکسفورد، دانشگاه سنت جوزف بیروت، دانشگاه فنوم پن کامبوج و آکادمی حقوق قزاقستان، از مراکزی است که وی سابقه تدریس و برگزاری سمینار در آنها را دارد.

او همچنین با روزنامه‌های عمدتاً ایتالیایی سابقه همکاری داشته و یادداشت‌هایی پیرامون فلسفه سیاسی و مسائل بین‌الملل را به رشته تحریر درآورده است. امانوئله پارسی در سال‌های 2015 و 2016 در مقر یونیفل در شهر ناقوره در جنوب لبنان به عنوان صلح‌بان حضور داشته و مدال صلح‌بانی سازمان ملل را دریافت کرده است. از مهمترین کتاب‌های وی می‌توان به «اتحاد گریزناپذیر» در سال 2003، «شرکا یا رقبا: روابط آمریکا و اروپا پس از جنگ عراق» در سال 2005، «چالش‌های کلیدی نظام جهانی» در سال 2007 و «ایتالیا در نظم پساجنگ سرد» در سال 2011  اشاره کرد.

محتوای کتاب

ویتوریو امانوئله پارسی در کتاب «فروپاشی نظم جهانی لیبرال» استدلال می‌کند شکل‌گیری نظم غربی پس از جنگ جهانی دوم یک اقدام مهم محسوب می‌شد که حاصل مصالحه رئالیسم سیاسی و آرزوهای لیبرالیسم بود. این نظم همچنین از توازن میان منافع کار و سرمایه به واسطه نهادهای دولت رفاه و اصل وابستگی متقابل اقتصادی به وجود آمد. به باور وی، در اوایل دهه 1980 این توازن و مصالحه رو به واگرایی نهاد. نظم لیبرال غربی به تدریج با نظم جهانی نئولیبرال جایگزین شد. در این راستا، تضعیف رهبری آمریکا -که در سیاست خارجی دولت ترامپ بازتاب یافت- با خیزش قدرت‌های تجدیدنظرطلب مانند روسیه و چین ترکیب شد. امانوئله پارسی معتقد است این قدرت‌های تجدیدنظرطلب به دنبال به عقب راندن مرزهای نظم بین‌المللی لیبرال هستند.

به باور وی مهم‌ترین خطر، اضمحلال بافت اجتماعی جوامع لیبرال غربی است. بی‌عدالتی‌های گسترده اقتصادی و اختلالات اجتماعی به واسطه تکنولوژی، سیاست ملی‌گرایانه و پوپولیستی را تقویت کرده است. امانوئله پارسی با رهیافتی بنیادگرایانه به دنبال بازگشت به ارزش‌هایی است که موجب ایجاد نظم بین‌المللی لیبرال شده بود. او امیدوار است که نسل جدید متفکران لیبرال با مجموعه‌ای از افکار اجتماعی جدید در راستای نظام دموکراتیک منصفانه‌تر و جامع‌تر، نظم لیبرال را بازسازی کنند.

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

کتاب مذکور از هشت فصل تشکیل شده است. در فصل اول با تشریح ویژگیهای نظم لیبرال، به واگرایی تدریجی دموکراسی و بازار در سالهای پس از جنگ اشاره شده است. در فصل دوم، نظم جهانی لیبرال به کشتی تایتانیک تشبیه شده است که علی‌رغم عظمتش سرنوشتی جز غرق شدن نسیبش نشد. در این فصل، ریشه‌ها، نحوه گسترش نظم لیبرال و سپس به تعبیر امانوئله پارسی خیانت‌ها به این نظم مابین سال‌های 1945 و 2000 مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به وعده‌هایی اختصاص دارد که به باور پارسی، موجب ربوده شدن نظم جهانی لیبرال در دهه 1980 شد؛ وعده‌هایی که ظاهراً یک جهان امن‌تر، منصفانه‌تر و ثروتمندتر را نوید می‌داد. در فصل چهارم به زوال رهبری آمریکا و خیزش روسیه و چین پرداخته شده است. پارسی در فصل پنجم مدعی است تروریسم جهادی، افراط‌گرایی اسلامی و موج مهاجرت از خاورمیانه، سه نتیجه جانبی پس از زوال نظم جهانی لیبرال است. فصل ششم به روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا پرداخته شده و ادعا شده است که آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ به سمت بی‌ارادگی حرکت کرده و از قدرتی که قواعد را تعیین می‌کرده به نوعی بازیگر تجدیدنظرطلب تبدیل شد. در فصل هفتم گفته شده است که نقش مردم در برخی دموکراسی‌ها کاهش یافته و در عوض، پوپولیسم حاکمیت‌گرا، بازیگران بی‌دولت و اولیگارش‌های فن‌سالار به مقابله با این دموکراسی‌ها شتافته‌اند. در نهایت در فصل هشتم توصیه‌هایی در جهت تغییر نحوه مدیریت دموکراسی‌ها ارائه شده و تأکید شده است که این تغییرات باید در چارچوب نظم لیبرال جهانی و در راستای ارزش‌های آن باشد.

نتیجه‌گیری

کتاب «فروپاشی نظم جهانی لیبرال» را می‌توان در راستای موجی از نوشته‌ها و نظریاتی دانست که پس از ریاست‌جمهوری ترامپ و متأثر از آن منتشر شد. بسیاری بر این باورند که سیاست‌هایی که در دهه 1980 اعمال شد و دولت‌های آمریکا و بریتانیا منادی آن بودند زمینه‌ساز ظهور پوپولیسم در دهه اخیر شده است. سیاست‌های مبتنی بر انگاره‌های کلاسیک بازار آزاد که اقتصاد کشورهای غربی را از اقتصادی کارمحور به اقتصادی پول‌محور تبدیل کرد و در این میان شرکت‌های بزرگ بیشترین سود را برده ولی کارگران به حاشیه رانده شده و سطح دستمزدهای آنها در سال‌های بعد ثابت ماند. کتاب مذکور نیز دهه 1980 را دهه نزول نظم لیبرال و برآمدن نظم نئولیبرال معرفی می‌کند.

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

در حقیقت ویتو امانوئله پارسی در کتاب خود ریشه مشکلات جوامع غربی را دور شدن از به اصطلاح اصول پایه‌ای لیبرالیسم معرفی می‌کند و راه‌حل مشکلات را بازگشت به آن اصول می‌داند. البته وی سعی کرده است نه فقط ابعاد اقتصادی بلکه مباحث مربوط به سیاست بین‌الملل را نیز در تحلیل خود لحاظ کند. نیازی به توضیح نیست که پارسی استدلال خود را از نگاه یک محقق غربی ارائه کرده است و کتاب وی بر پایه ارزیابی‌های ارزشی و هنجاری است. می‌توان گفت آنچه که در نهایت پارسی برای نیل به نظام مطلوب خود توصیه می‌کند نه نگاه به آینده که رو به گذشته دارد.

محتوای کتاب حاضر، دیدگاه نویسنده آن محسوب می‌شود و اندیشکده راهبردی تبیین صرفاً جهت اطلاع پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه به معرفی آن پرداخته است.

نام کتاب:فروپاشی نظم جهانی لیبرال[1]

 

[1] The Wrecking of the Liberal World Order, By Vittorio Emanuele Parsi. Translated by Malvina Parsi. Palgrave Macmillan, 2021, 325 pp

نویسنده:

 

[2] Vittorio Emanuele Parsi

مترجم:

علی نوری پور