اندیشکده راهبردی تبیین – نیروهای ائتلاف سعودی-اماراتی از روز 23 خرداد ماه فاز جدیدی از حملات به سوی بندر حدیده را آغاز کردند. این عملیات‌ها در ادامه طرح موسوم به «پیروزی طلایی» جهت اشغال فرودگاه حدیده و بنادر آن است. در یک ماه گذشته، میدان نبرد یمن شاهد تحولی بسیار مهم بود؛ هرچند ائتلاف عربی متشکل از سعودی‌ها و اماراتی‌ها ماه‌هاست برای تصرف بندر راهبردی حدیده تلاش می‌کنند، اما حضور مستقیم فرانسه و نماینده سازمان ملل در نبرد حدیده نشان دهنده وجود سناریویی بسیار جدی در بحران یمن از سوی بازیگران گوناگون است. حضور مارین گریفیس نماینده ویژه سازمان ملل در صنعا و پیشنهاد خلع سلاح به انصارالله درست در زمانی که رسانه‌های ائتلاف از سقوط فرودگاه حدیده خبر می‌دادند؛ نشانه‌ای دیگری مبنی بر اهمیت حملات اخیر به حدیده است.

حملات ائتلاف سعودی در هفته نخست بسیار شدید و همراه با بمباران وسیع مناطق مختلف شهر حدیده و فرودگاه این شهر بود. به‌گونه‌ای که استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل روز 28 خرداد ماه به خبرنگاران گفت که حدود ۵۲۰۰ خانواده یا حدود ۲۶ هزار نفر در نتیجه حملات عربستان و امارات متحده عربی به منطقه حدیده از محله‌های خود فرار کرده و آواره شده‌اند و انتظار می‌رود تعداد این آوارگان به خاطر تداوم درگیری‌ها افزایش یابد.[1]

 

 

حال باگذشت نزدیک به دو هفته از حملات ائتلاف سعودی، ابتکار عمل نیروهای انصارالله در شیوه محاصره نیروهای متجاوز موجب شده برخلاف روزهای نخست که حامیان سعودی پیشروی‌هایی داشتند؛ در بن‌بست قرار بگیرند و سخن از لزوم مذاکره سیاسی به میان بیاورند. انور قرقاش وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجی، از توقف تجاوز نظامی این کشور به غرب یمن خبر داد. قرقاش در صفحه توییتر خود نوشت که ائتلاف عربی عملیات نظامی علیه حدیده در غرب یمن را از یک هفته پیش معلق کرده است! قرقاش در 10 خرداد نوشت: ائتلاف (عربی) پیشرفت نظامی در شهر و بندر (حدیده) را از روز 23 ژوئن (3 تیر) متوقف کرده است. قرقاش بهانه این توقف را فرصت دادن به مذاکرات سیاسی عنوان کرد در حالی که اخیرا گفته بود که زمان مذاکره با انصارالله گذشته است و حوثی‌ها باید بندر و شهر حدیده را تسلیم سازمان ملل کنند.[2]

در این یادداشت ما به بررسی اهداف و سناریوهای بازیگران اصلی جنگ یمن در خصوص بندر حدیده خواهیم پرداخت و در پایان نیم‌نگاهی به آینده بر اساس شرایط کنونی بازگیران خواهیم داشت؛ اما پیش از بررسی اهداف بازیگران اهمیت بندر حدیده را مرور می‌کنیم.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

اهمیت بندر حدیده

بندر حدیده که به عروس دریای سرخ معروف است، در ۲۲۶ کیلومتری شهر صنعا پایتخت یمن قرار دارد. این شهر، دومین بندر تجاری بزرگ یمن بعد از بندر عدن است و به دلیل داشتن امکانات صادرات و واردات و نزدیکی به معابر بین‌المللی حمل و نقل کالا از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه بخش بسیار زیادی از مواد غذایی یمن از این بندر وارد یمن می‌شود و به نوعی می‌توان این بندر را شاه رگ اقتصادی و حیاتی صنعا دانست. لذا تصرف این بندر یا تکمیل محاصره‌ی آن، صنعا و دیگر استان‌هایی که اکنون در اختیار حامیان انصارالله و علی عبدالله صالح قرار دارد را از منظر اقتصادی و غذایی بسیار در وضعیت بغرنج‌تری قرار خواهد داد. اما آنچه در پرونده یمن به حدیده جایگاه ویژه می‌بخشد، نقش و اهمیت این منطقه در سناریوی فدرالی یمن است.[3] فدرالی شدن یمن، برونداد اصلی کنفرانس گفتگوی ملی یمن در اوایل سال ۲۰۱۴ میلادی نیز بود که تقسیم این کشور به شش منطقه‌ی فدرالی را پیشنهاد کرده بود. این شش منطقه‌ی فدرالی عبارت بودند از:

۱- اقلیم حضرموت به مرکزیت المکلا؛ ۲- اقلیم سبا به مرکزیت سبا؛ ۳- اقلیم عدن به مرکزیت عدن ۴- اقلیم الجند به مرکزیت تعز ۵- اقلیم ازال به مرکزیت صنعاء ۶- اقلیم تهامه به مرکزیت حدیده

در واقع، از شش اقلیم یمن، دو اقلیم حضرموت و عدن در جنوب و چهار اقلیم سبا، الجند، ازال و تهامه در شمال هستند.[4]

نقشه بالا به خوبی اهمیت استان حدیده در شکل‌گیری فدرال تهامه به مرکزیت بندر حدیده را نشان می‌دهد. یکی از سناریوهای محتمل حول تحولات اخیر را می‌توان تلاش محور سعودی برای تکمیل اشغال تعز و سپس پیش روی در ساحل تا بندر حدیده و سپس تداوم نبرد در بندر میدی در شمال استان حجه که یکی دیگر از شهرهای فدرال تهامه است دانست؛ تا بدین منظور مقدمات شکل گیری طرح فدرال شش‌گانه را رقم بزنند.

 

بازیگران فعال در حمله به بندر حدیده

امارات متحده عربی

مهم‌ترین و اصلی‌ترین بازیگر نبرد حدیده امارات است. اهداف و طرح اماراتی‌ها موجب شده است فرماندهی عملیات نظامی شبه‌نظامیان ائتلاف سعودی در ساحل غربی یمن به عهده امارات باشد. امارات برای نبرد حدیده تمام نیروهای جنوبی وفادار به خود و عربستان را تحت مدیریت طارق صالح برادرزاده علی عبدالله صالح به میدان آورده است.[5] طارق صالح یکی از نیروهای علی عبدالله صالح بود که تا قبل از ترور رئیس‌جمهور پیشین یمن، در جبهه صنعا قرار داشت و از وی به‌عنوان مغز متفکر عملیات ارتش نام‌برده می‌شد؛ اما پس از خیانت صالح و کشته شدن وی، نام طارق صالح در میان کشته‌های تیم همراه فراری رئیس‌جمهور پیشین در مارب هم دیده می‌شد؛ اما چند روز بعد وی در میان جبهه عدن دیده شد. همان زمان فارن پالیسی در گزارشی نوشت امارات تلاش‌های خود را در جهت حمایت از طارق صالح متمرکز کرده است و هدایت عملیات نظامی برای گرفتن بندر حدیده را به وی سپرده است.[6]

سناریو اماراتی‌ها برای تصرف بندر حدیده این‌گونه به نظر می‌رسد که به دنبال آن هستند که با تنگ کردن عرصه سیاسی و اقتصادی و نظامی بر صنعا، آنان را وادار به مذاکره سیاسی نمایند تا بتوانند در روند سیاسی با همراهی جنوبی‌ها و حامیان آنان در شمال یمن به سرکردگی طارق صالح به هدف خود برسند. اولویت امارات در یمن نفوذ و سیطره بر جنوب و عدن است. در این راستا امارات سناریو فدرالی شدن یمن را دنبال می‌کند. همان‌گونه که در بالا گفته شد، استان حدیده نقش بسیار مهمی در شکل گیری سناریو فدرالی دارد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

عربستان سعودی

سعودی‌ها و بن سلمان بیش از سه سال در بحران یمن در حال تلاش برای دیکته کردن خواست خود هستند اما تحولات روز به روز برای آنان در حال پیچیده‌تر شدن است. به نظر می‌رسد سعودی برای رهایی از بحران (با خواست حداقلی) مجبور به تن دادن به منافع و سناریوهای امارات در جنوب خواهد بود. نقش، نفوذ و قدرت گروه‌های نزدیک به امارات در این مسئله بسیار تأثیرگذار بوده و شاید بن سلمان را مجبور کرده برای رهایی از بحران یمن به این مسئله تن دهد. سپردن مدیریت نظامی ائتلاف به مهره اماراتی‌ها و حضور پررنگ گروه‌های مورد اعتماد اماراتی‌ها در حمله به حدیده شاید ناشی از این مسئله است.

پیش از حمله حدیده، برخی رسانه‌های یمنی مدعی شده‌اند که امارات با عربستان توافق کرده است که اداره جزیره سقطری به مدت پنج سال به ریاض واگذار شود و پس از آن به امارات بازگردد. امارات برای خروج از بحران کنونی در سقطری به این توافق روی آورده و ضمن اینکه بر اساس این توافق دولت بن دغر (مورد حمایت عربستان) نیز منحل می‌شود و سیطره کامل استان‌های جنوبی به دولتی واگذار خواهد شد که کاملاً همسو با امارات و به دور از سیاست‌های حزب «الاصلاح» در جنوب است.[7] ادعاهایی که با این فرضیه که بن سلمان به دنبال حل بحران یمن با پذیرش خواست‌های اماراتی‌ها و عبور از منافع حداکثری ریاض که در تضاد با قدرت گیری جریان‌های جنوبی و نفوذ امارت در عدن است می‌باشد. حال باید دید با عدم موفقیت اماراتی‌ها در بندر حدیده سناریو بن سلمان برای رهایی از باتلاق یمن چه خواهد بود.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

فرانسه

یکی از نکات جالب جنگ حدیده، ورود فرانسوی‌ها به درخواست سعودی‌ها به معادلات یمن است. یک منبع یمنی آگاه اعلام کرد که قایق توقیف‌شده توسط نیروهای مقاومت یمن در سواحل حدیده حامل عناصری با تابعیت فرانسه بوده و مأموریت آن‌ها جاسوسی محسوب می‌شود. وی در ادامه افزود: توقیف این قایق بیانگر آن است که نیروهای فرانسوی در مدیریت جنگ در یمن به‌ویژه درگیری‌ها در ساحل غربی دست دارند. تمام کسانی که در این قایق بودند در حال حاضر در بازداشت بسر می‌برند. پیش از این هم نیروی دریایی ارتش یمن یک قایق وابسته به بیگانگان را در ساحل حدیده شناسایی و توقیف کرد.[8] برخی رسانه‌های عربی و یمنی هم از حضور ناوهای فرانسوی در ساحل حدیده خبر داده‌اند.

فرانسوی‌ها در جبهه سیاسی ‌هم‌زمان با نبرد حدیده فعالیت‌هایی را دنبال می‌کنند. در حالی که رئیس‌جمهور فرانسه گفته بود کنفرانس بین‌المللی یمن در پاریس و در سطح مقامات عالی‌رتبه کشورها برگزار خواهد شد اما 7 تیر شاهد برگزاری این نشست در سطح کارشناسی و پشت درهای بسته در محل وزارت خارجه فرانسه بودیم. لوفیگارو درباره این ناکامی نوشت: «یک کنفرانس بین‌المللی تحلیل رفته که قرار بود با محور مسائل انسانی برگزار گردد؛ مسئولان مربوطه پاسخگوی وضعیت اسفناک انسانی در یمن باشند.» شبکه تلویزیونی فرانس 24 دراین‌باره گفت: «شکست و ناکامی در برگزاری و حضور روسا و مسئولان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی مربوطه در این کنفرانس مهم بین‌المللی؛ مسئولان فرانسوی را واداشت تا این نشست تحلیل رفته و بی‌خاصیت را در پشت درهای بسته و به دور از چشم خبرنگاران برگزار کنند.»[9]

شکست کنفرانسی که پیش از آغاز نبرد حدیده برای 7 تیرماه برنامه ریزی شده بود، نشان می‌دهد که فرانسوی‌ها از اشغال حدیده در زمانی کوتاه و تسلیم شدن انصارالله برای نشستن پای میز مذاکرات اطمینان کامل داشتند و سعی داشتند با کنفرانسی در سطح عالی، دستاورد نظامی را در عرصه سیاسی تثبیت نمایند؛ اما شکست ائتلاف در حدیده تنها یک شکست سیاسی دیگری را به فرانسوی‌ها تحمیل کرد. هرچند فرانسوی‌ها قطعاً از حضور در نبرد حدیده سود مالی خود را از جیب پادشاهان عربی برده‌اند.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

حراک جنوبی

حراک جنوبی به رهبری عیدروس الزبیدی هرچه بحران یمن به درازا کشیده می‌شود، به اماراتی‌ها برای تحقق استقلال جنوب نزدیک‌تر می‌شوند. حضور پررنگ برخی گروه‌های جنوبی در این عملیات یکی از موفقیت‌های امارات برای بسیج نیروهای حراک به‌منظور انجام عملیات در مناطق شمالی یمن بوده است. عیدروس الزبیدی در بازدیدی که شخصاً از جبهه‌های جنگ در ساحل غربی بازدید داشته است تأکید کرده بود: «از مقاومت ملی (استقلال جنوب) و مقاومت تهامی در شمال تا آزادی شمال از جماعت الحوثی حمایت می‌کنیم.[10]» جنوبی‌ها چشم به تداوم جنگ و تضعیف قبائل و جریان‌های شمال یمن دوخته‌اند. تضعیف و درگیری میان انصارالله و وفاداران به علی عبدالله صالح که به جبهه عدن پیوسته‌اند، رویای جنوبی‌ها برای انتقام از شمال و استقلال از آنان را دوچندان می‌کند. لذا حراک جنوبی روند کنونی را برای خود رضایت‌بخش می‌دانند و به تداوم آن به هر قیمتی تن خواهد داد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr6', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr6", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

سازمان ملل

یکی از دیگر ویژگی‌های نبرد حدیده، حضور و هماهنگی کامل نماینده سازمان ملل با ائتلاف عربی بود. سناریویی که البته بسیار زود ناکام ماند. مارتین گریفیتس فرستاده سازمان ملل در پرونده یمن روز 27 خرداد ماه به فاصله چند روز پس از آغاز حدیده و زمانی که هنوز ائتلاف دست برتر را در نبرد داشت، در سفری که به صنعا داشت به انصار الله داشته پیشنهاد داد تا شهر حدیده تحت نظارت سازمان ملل قرار بگیرد. فرستاده سازمان ملل که به صنعاء سفرکرده بود، این پیشنهاد را در راستای جلوگیری از ادامه حملات عربستان و ائتلاف تحت رهبری این کشور به شهر و بندر حدیده مطرح کرده است.[11]

اما تلاش‌های نماینده ویژه سازمان ملل در صنعا بسیار زود با عدم عقب‌نشینی انصارالله به شکست انجامید. وی پس از چند روز اقامت در صنعا بدون هیچ نگرانی امنیتی، روز 5 تیر زمانی که آغاز شکست‌های ائتلاف در حدیده نمایان شده بود به عدن سفری کمتر از نیم روز داشت و در گفتگو با عبدربه منصور هادی چند پیشنهاد صلح به‌ویژه برای توقف درگیری‌ها در حدیده ارائه کرد اما هادی توقف درگیری‌های نظامی در ساحل غربی را رد کرد و بر تداوم این درگیری‌ها در سایه فشارهای ائتلاف سعودی و امارات تأکید کرد و گفت که تنها راه توقف حمله به حدیده، عقب‌نشینی انصارالله از این شهر و تحویل آن به نیروهای هادی، جنوبی‌ها و طارق صالح است. سفر کوتاه‌مدت نماینده سازمان ملل گویا با ناراحتی به پایان رسیده که نشان دهنده شکست تلاش‌ها برای تحقق سناریوها است.[12]

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr7', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr7", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

انصارالله؛ دست برتر میدان حدیده و تعیین‌کننده آینده تحولات

زمانی که نبرد حدیده شروع شده بود ائتلاف عربی با استفاده از توان رسانه‌ای، فضاسازی عجیبی علیه جبهه صنعا ایجاد نمود. البته ناگفته نماند ائتلاف عربی با حضور گروه‌ها و قبائل زیادی از جنوب در کنار مزدوران کشورهای عربی و آفریقایی در کنار حمایت جنگنده‌ها، پیشروی‌هایی هم در بخش‌هایی از شهر حدیده و فرودگاه آن داشتند؛ اما انصارالله وهله اول با رد پیشنهاد سازمان ملل و مشروط نمودن هر مذاکراتی به پایان نبرد و محاصره یمن و در وهله دوم با سازمان‌دهی نیروهایش در حدیده و در دست گرفتن ابتکار عمل با وارد نمودن ضربات شدید به نیروهای ائتلاف توانست تا نبرد حدیده را هم در جبهه سیاسی و هم در جبهه نظامی به سود خود مدیریت نماید. انصارالله با درک صحیح از برنامه آمریکا و سعودی‌ها در منطقه و یمن، تاکنون با تمام وجود از انقلاب سال 2011 خود دفاع کرده‌اند و با هوشیاری تاکنون سعودی‌ها را در خواسته‌های خود ناکام گذاشته‌اند.

آینده تحولات یمن بسیار به اراده سیاسی امارات و بن سلمان وابسته است؛ اما شکست آنان در نبرد حدیده قطعاً یک نقطه عطف در فرآیند آتی یمن خواهد بود به‌گونه‌ای که شاید امارات و سعودی را مجبور به پذیرش انصارالله در ساختار سیاسی یمن نماید.

---

منابع:

 

[1] «۲۶ هزار یمنی بعد از حمله ائتلاف سعودی به الحدیده آواره شده‌اند»، خبرگزاری مهر، منتشرشده در تاریخ 29 خرداد 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://www.mehrnews.com/news/4324303

[2] «امارات از «توقف موقت» جنگ علیه الحدیده یمن خبر داد»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ 10 تیر 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.farsnews.com/news/13970410000609

[3] برای مطالعه بیشتر ر.ک: محمد محسن فایضی، «چرایی تلاش ائتلاف سعودی برای اشغال بندر الحدیده در یمن»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 12 اردیبهشت 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/18977

[4] «صوره موضحه بالالوان لکل أقلیم جدید فی خریطه دوله الیمن الاتحادیه»، یمن فویس، منتشرشده درفبریه 2014، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.voice-yemen.com/news75874.html

[5] برای مطالعه بیشتر ر.ک: عماد اصلانی، «طارق صالح در یمن؛ محوریت جدید در صف مخالفان انصارالله؟»، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشرشده در تاریخ 13 اسفند 1396، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://tabyincenter.ir/24755

[6] «نقش امارات در ترور شهید صالح الصماد»، خبرگزاری مشرق، منتشرشده در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر

https://www.mashreghnews.ir/news/851452

[7] «جزئیات توافق عربستان و امارات درباره جنوب یمن»، خبرگزاری فارس، منتشرشده در تاریخ 26 اردیبهشت 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.farsnews.com/news/13970223000676

[8] «مأموریت قایق فرانسوی در ساحل الحدیده جاسوسی بود»، خبرگزاری مهر، منتشرشده در تاریخ 28 خرداد 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mehrnews.com/news/4323368

[9] «ناکامی فرانسه در برگزاری کنفرانس یمن»، خبرگزاری صداوسیما، منتشرشده در تاریخ 7 تیر 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.iribnews.ir/fa/news/2163572

[10] «الرئيس الزُبيدي يزور جبهات الساحل الغربي ويلتقي بالقيادات العسكرية للتحالف العربي والمقاومة الجنوبية والقوات المشتركة»، وبسایت الامنا نت، منتشر شده در تاریخ 20 ژوئن 2018، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://alomanaa.net/news76521.html

[11] «پیشنهاد سازمان ملل برای اداره الحدیده توسط کمیته‌ای بین‌المللی»، خبرگزاری مهر، منتشر شده در تاریخ 27 خرداد 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mehrnews.com/news/4322932

[12] «عصبانیت فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن از عبدربه منصور هادی»، خبرگزاری فارس، منتشر شده در تاریخ 9 تیر 1397، قابل بازیابی در پیوند زیر:

 https://www.farsnews.com/news/13970409000710