حضور نیروهای نظامی و مردمی شیعه و سنی در سنگری واحد در عملیات آزادسازی استان صلاح‌الدین امری آشکار و غیرقابل انکار است که نشان­ دهنده شکست داعش در سرزمین عراق است؛ چراکه مهم­ترین عامل قدرت­یابی و پیروزی­های داعش در عراق تفرقه­‌افکنی­‌های مذهبی در این کشور بوده است. اما پس از گذشت مدت‌زمانی کوتاه و آشکار شدن چهره زشت و بی­رحم داعش و حامیانش و خطر بزرگی که تمام ملت عراق و تمامیت ارضی این کشور را تهدید می­کند، مردم عراق اعم از سنی و شیعه خود را برای مبارزه با داعش آماده کردند و عملیات بزرگ آزادسازی استان صلاح‌الدین، درواقع اولین و بزرگ­ترین میدان بروز و ظهور این اتحاد ارزشمند در برابر دشمنی واحد است که به نمایش قدرت اتحاد ملت عراق تبدیل شده و پیشروی­‌های خیره کننده­‌ای را در پی داشته است.

 در این نوشتار به‌طور اجمالی با بررسی زوایای مختلف حضور داعش و سیر مبارزه با این گروه تروریستی در عراق تا عملیات آزادسازی استان صلاح‌الدین، به بررسی نقش این عملیات در ایجاد اتحاد میان شیعیان و اهل­ سنت عراق خواهیم پرداخت.

تفرقه و نزاع مذهبی عامل اصلی نفوذ و قدرت­‌یابی داعش و تکفیری­‌ها

نفوذ و قدرت­‌یابی داعش در عراق مرهون ایجاد تفرقه و نزاع مذهبی در این کشور بود که بذر آن پس از سقوط صدام به شیوه­‌های مختلف در میان مردم این کشور کاشته شد و ابومصعب زرقاوی، به­ عنوان پرچم‌دار این فتنه، با شعار حمایت از اهل­ سنت و مبارزه با شیعیان، به فعالیت در عراق پرداخت.

با شروع اعتراضات اهل­ سنت به دولت نوری المالکی در شهرهای سنی‌نشین عراق، عناصر فتنه­­‌انگیز سلفی و داعشی در پی برداشت محصول فتنه و تفرقه­‌ای که طی سال­های گذشته کاشته بودند، حمایت از اهل­ سنت عراق و به گفته خویش، ظلم دولت شیعیان به اهل­ سنت را بهانه پیشروی­‌های خود ساختند و شهرهای اهل­ سنت عراق را به محل تمرکز، جذب و فعالیت نیروهای خویش تبدیل کردند، غافل از اینکه اهل­ سنت نه در پی جدایی از کشور عراق و جنگ با شیعیان بودند و نه خواهان دولتی خون‌ریز بر پایه تفکر وهابی. آن‌ها تنها در پی به دست آوردن حقوق خویش و دست­یابی به خواسته­‌هایشان بودند.

فعالیت‌های عناصر داعش طی سال­ها در شهرهای محل نفوذشان، اعم از بغداد، الانبار، دیاله، صلاح‌الدین، نینوا و کرکوک توانست بذر فتنه و تفرقه را در عراق بیفشاند و دل­‌های اهل سنت را به وعده­‌های آنان خوش کند. اما با سیطره داعش بر این شهرها و شهر موصل ناگاه ورق برگشت و اهل­ سنت عراق دریافتند که فریبی بزرگ خورده­‌اند و اموال، جان­‌ها، نوامیس­ و مقدساتشان به خطر افتاده است.

فتوای جهاد آیت‌الله سیستانی نقطه آغاز وحدت میان شیعه و سنی در برابر داعش

اهل­ سنت در عراق، تحت سیطره داعش با بدترین ستم­‌ها روبه­‌رو شدند. مردان و زنان­ اهل­ سنت به دست نیروهای داعش، ربوده و یا به شیوه­‌های وحشیانه به قتل می­‌رسیدند و مقدساتشان نیز در معرض ویرانی قرار گرفت. به گزارش سی‌­ان­‌ان عربی، ضریح­‌ها و اماکن مقدس اهل­ سنت عراق به دست داعش تخریب و برای تبعیت از ابوبکر البغدادی، از آنان با اجبار بیعت گرفته شد.[1] کار به‌جایی رسید که مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، در گفتگو با الحیات گفت: عرب­‌های سنی عراق بزرگ­ترین بازنده در نبرد با داعش هستند و بیشترین خسارت را متحمل شده­‌اند. وی در این مصاحبه، اهل­ سنت عراق و سیاست­مداران و نخبگان آنان را به اتحاد با سایر مردم عراق و مقابله با پیشرفت داعش فراخواند و اظهار کرد که ما در عراق مورد خیانت واقع شدیم و بعضی از اعضای عشایر عراق که به عضویت داعش درآمده بودند از پشت به ما خنجر زدند.[2]

در این میان فتوای آیت‌الله سیستانی و به میدان آمدن مجاهدان شیعه برای دفاع از ملت عراق، اعم از اهل­ سنت و غیر آنان در مناطق سنی‌نشین، گامی مهم در برقراري وحدت و بازگشت برادری و یک‌پارچگی میان شهروندان شیعه و سنی عراق بود.

عهدنامه آیت‌الله سیستانی خطاب به مجاهدان عراقی و نهی کردن آنان از هرگونه انتقام‌جویی یا تعصب مذهبی، از جمله عواملی بود که اهل­ سنت عراق را برای پیوستن به این میدان جهاد بیش‌ازپیش برانگیخت.

گامی که در ابتدا با تبلیغات منفی برخی رسانه­‌های عربی به‌عنوان نقطه آغاز جنگ مذهبی در عراق توصیف شد و حتی کسانی مانند قرضاوی با صدور بیانیه­‌هایی این اقدام را محکوم کردند. اما با گذشت زمان اندکی از این فتوا و فداکاری­‌های مجاهدان شیعه در حمایت از سرزمین عراق و مبارزه با داعش، علمای اهل­ سنت و سران عشایر سنی نیز از اهل­ سنت خواستند که به صف­‌های جهاد علیه داعش بپیوندند.

جماعت علمای عراق که متعلق به علمای اهل­ سنت این کشور است، از اهل­ سنت عراق خواست تا با به دست گرفتن سلاح به صف‌­های جهاد علیه داعش بپیوندند.[3] اگرچه همراهی اهل­ سنت با شیعیان عراق در مبارزه با داعش، وحشی­گری این گروه تروریستی علیه اهل­ سنت را افزایش داد، اما عشایر اهل­ سنت عراق به‌طور روزافزون به صف­‌های جهاد علیه داعش ملحق شدند که این پیوند و صف واحد شیعه و سنی در عراق، در عملیات آزادسازی استان صلاح‌الدین به نمایش گذاشته شد.

پس از دعوت علما و رئیس‌جمهور عراق، حیدر العبادی، از عشایر اهل­ سنت برای پیوستن به صف جهاد علیه داعش، سران عشایر اهل­ سنت عراق در مقر انجمن فتوای اهل­ سنت عراق، گرد هم آمدند و شیخ ولید العزاوی، سخنگوی رسمی عشایر اهل­ سنت عراق، در این گردهمایی اظهار کرد: نیروهای امنیتی، نیروهای مردمی (شیعیان) و عشایر سنی عراق در صلاح‌الدین و تمام مناطق درگیری با داعش دست‌به‌دست یکدیگر در مقابل داعش به مبارزه و جهاد می­‌پردازند و امروز داعش از جانب تمام عشایر عراقی مورد طرد و نفرت قرار گرفته است.[4]

این وحدت میان اهل­ سنت و شیعیان عراق به‌منزله شکست بزرگ داعش و نقطه آغاز افول و اخراج این گروه تروریستی از کشور عراق بود. ازاین‌رو این اتحاد دشمن‌شکن برای داعش سنگین آمد و درصدد انتقام از اهل­ سنت برآمد. به گزارش فایننشال تایمز، ده­‌ها تن از اهل­ سنت عراق به دست نیروهای داعش سوزانده شدند و هر روز بر اقدامات وحشیانه این گروه بر اهل­ سنت عراق افزوده می­‌شود. در همین راستا داعش صد نفر از مردان قبایل سنی عراق را در مناطق نزدیک تکریت ربوده است.[5]

بالاگرفتن خشونت­‌های داعش، بیش‌از‌پیش، شیعه و سنی را به لزوم اتحاد در برابر این دشمن مشترک واقف می­‌ساخت. تا جایی که رئیس مجلس استانداری استان صلاح‌الدین از تشکیل اولین هنگ نظامی اهل­ سنت در استان صلاح‌الدین خبر داد که تحت فرماندهی دولت عراق عمل می­‌کند و از فرزندان مهم­ترین و بزرگ­ترین عشایر اهل سنت در استان صلاح‌الدین، اعم از الجبور، العبيد، البوصالح، البو بخيت، البوعجيل، القيسيين، البوباز و البوفراج تشکیل شده است.[6]

نمایش بزرگ اتحاد شیعه و سنی در عملیات آزادسازی استان صلاح‌الدین

از ابتدای کار نیز یکی از مهم­ترین اهداف عملیات آزادسازی استان صلاح‌الدین به نمایش گذاشتن اتحاد شیعه و سنی در عراق و تقویت این اتحاد بود. ازاین­رو چنان‌که وزارت کشور عراق اعلام کرد، این عملیات با عبارت “لبیک یا رسول‌الله” نام­گذاری شد تا نشان دهنده اتحاد شیعه و سنی در عراق باشد.[7]

شیخ محمد الجباره، رئیس یکی از مهم­ترین عشایر سنی استان صلاح‌الدین نیز با اشاره به مشارکت پنج هزار مجاهد سنی عراقی در عملیات “لبیک یا رسول‌الله”، داعش را دشمن شیعه و سنی دانست. وی افزود: حضور عراقی­‌ها از دو مذهب شیعه و سنی در یک سنگر واحد، مهم­ترین علامت پیروزی و عبور عراق از مشکلات این کشور است.[8]

بهاء الاعرجی، یکی از نمایندگان مجلس عراق نیز مشارکت جوانان سنی دوشادوش مجاهدان شیعه در برابر داعش را در تکریت، اولین قدم در راستای دست‌یابی به آشتی ملی و کنار زدن شبح فرقه­‌گرایی و فتنه­‌های اجتماعی در عراق دانست.[9]

درواقع پیشروی نیروهای امنیتی عراق و مجاهدان مردمی در استان صلاح‌الدین و آزادسازی این استان مهم­ترین گام در ایجاد وحدت میان اهل­ سنت و شیعیان در عراق است؛ چراکه مجاهدان شیعه و سنی در یک سنگر واحد قسمتی از کشور خود را که ساکنین آن سنی هستند از سیطره داعش آزاد می­‌سازند و تحقق پیروزی در این عملیات به تقویت این اتحاد خواهد انجامید که این اتحاد بزرگ در آزادسازی استان الانبار و شهر موصل، بروز و ظهور بیشتری خواهد یافت و عراقی یک‌پارچه را رقم خواهد زد.

گفتنی است که دشمنان ملت و دولت عراق نیز بیکار ننشسته­‌اند و به شکل دائم درصدد ایجاد اختلاف میان ملت عراق هستند و با استفاده از رسانه­‌ها و انتشار شایعات و فتنه‌انگیزی‌هایشان تلاش می­‌کنند تا در میان این صف به‌هم‌پیوسته شکاف ایجاد کنند که این مسئله لزوم دقت و هوشیاری مردم و نخبگان عراقی را بیش‌ازپیش آشکار می­‌سازد.

احمد ربیعی فر/کارشناس مسائل منطقه