پیروزیهای پیدرپی عراقیها در برابر گروه تکفیری ـ تروریستی داعش همچنان ادامه دارد. چندی پیش تلویزیون عراق به نقل از حیدر العبادی اعلام کرد که شهر تکریت در استان صلاح الدین کاملا آزاد شد و پرچم عراق بر فراز ساختمان استانداری به اهتزاز درآمد. گزارش های منابع خبری حاکی از استقرار نیروهای مردمی موسوم به الحشد الشعبی و ارتش عراق در مناطق مختلف تکریت از جمله ساختمان های امنیتی، مجتمعهای دولتی و سیزده کاخ ریاست جمهوری، در این شهر است. عملیات پاکسازی تکریت در حالی انجام شد که گروه تروریستی داعش در بیشتر ساختمانهای تکریت مرکز استان صلاح الدین در شمال عراق، تله انفجاری و بمب نصب کرده بود.
عملیات آزاد سازی تکریت با تلاش پیگیر ارتش عراق و نیروهای مردمی طی عملیاتی در مدتی بیش از دو ماه آزاد شد. این عملیات جزئی از طرح بزرگتر آزاد سازی کامل استان صلاح الدین بود. در این عملیات گسترده و حساب شده بیش از 40 تن از عناصر داعش به هلاکت رسیدند که همه آنان تبعه کشورهای مختلف عربی هستند. گزارشها حاکی است مسئول نظامی گروه داعش در تکریت در این درگیریها به هلاکت رسیده و بسیاری از فرماندهان آن نیز از شهر تکریت به سمت موصل گریخته اند. این عملیات در حالی به مراحل پایان رسید که به گفته منابع خبری در عراق، برخی کشورهای منطقه برای جلوگیری از آزادی این شهر به دولت عراق فشار زیادی وارد می کردند.
به دنبال آزاد سازی تکریت، نیروهای عراقی با پیشروی در صلاح الدین و آزادسازی روستای «تل البوجراد»، برای سیطره کامل بر پالایشگاه بیجی و بیرون راندن عناصر داعش از آن آماده می شوند. نیروی پشتیبانی بیجی روستای تل البوجراد را آزاد کرده و به تونلی رسید که به پالایشگاه متصل میشود اما به خاطر شمار زیادی بمبهای دستی که داعش در تونلها کاشته، عملیات به طور موقت متوقف شده است.
ابعاد راهبردی آزادسازی تکریت
آزادسازی شهر تکریت از ابعاد مختلف دارای اهمیت راهبردی است. تکریت به عنوان زادگاه صدام حسین یک شهر مهم و نماد بعثیها بوده و آزادسازی آن در وهله اول شکست سختی برای بعثیهای هم پیمان با داعش قلمداد میشود. به لحاظ موقعیت جغرافیایی استان صلاح الدین بین شهرهای بغداد و موصل قرار دارد که مقر اصلی گروه بعثی – تکفیری داعش است. با آزادسازی تکریت از سویی کمربند ایمنی بغداد و سامرا گسترده و محکمتر می شود و از سوی دیگر راه پیشروی به سوی موصل و آزادسازی این شهر هموارتر خواهد شد. به عبارتی میتوان گفته آخرین حلقه داعش پس از موصل شکسته شده و آسیب پذیری و شکست نهایی داعش تسریع شده است.
| آزادسازی شهر تکریت از ابعاد مختلف دارای اهمیت راهبردی است. تکریت به عنوان زادگاه صدام حسین یک شهر مهم و نماد بعثیها بوده و آزادسازی آن در وهله اول شکست سختی برای بعثیهای هم پیمان با داعش قلمداد میشود. |
از آن جا که استان صلاحالدین در میان دو استان بزرگ سنی دیگر یعنی الانبار و نینوا واقع شده است، تأثیر زیادی روی وضعیت داعش در انبار و نینوا برجای میگذارد. بخش وسیعی از شمال و شرق انبار از طریق صلاح الدین به استانهای نینوا، کرکوک، بغداد و دیاله متصل میشود و از این رو عملیات آزادسازی تکریت نقش مهمی در تقویت امنیت استانهای مرکزی و شرقی عراق خواهد داشت و تا حد زیادی موقعیت امنیتی پایتخت را تثبیت می کند.
سقوط تکریت در واقع سقوط آخرین منطقه تحت سیطره بعث و داعش در استان صلاحالدین به حساب میآید. پیش از این نیروهای عراقی شهرهای الشرقاط و بیجی در شمال، توزخورماتو و الدور در غرب و بلد و الفریس در جنوب تکریت را آزاد کرده بودند. شهر بزرگ سامرا هم که از ابتدا از تعرض داعش دور ماند. بنابراین آزادی تکریت به معنای پایان عملیات ارتش و نیروهای مقاومت عراقی در استان صلاحالدین محسوب می شود.
شکست سنگین میدانی و روانی داعش، از دیگر ابعاد عملیات پیروزمندانه تکریت بود. فرار دسته جمعی داعشیها حاکی از آن است که عناصر داعش برای مقابله با ارتش و نیروهای مردمی عراق اعتماد به نفس و مقبولیت عمومی خود را از دست داده و بر خلاف روزهای اول فاقد شهامت و مقاومت رزمی هستند. تکریت مدتها در اشغال داعش قرار داشت و آنان به اندازه کافی برای ایجاد استحکامات و موانع نظامی مرگبار فرصت داشتهاند که میتوانستند این شهر را به مکانی غیر قابل تصرف و دژی تسخیرناپذیر تبدیل کند. اما موانع تروریستها نتوانست مانع حمله رعد آسای ارتش و نیروهای مردمی به این موانع و پیشروی آنان گردد.
از جنبه نظامی، موفقیت تجربه نیروهای مردمی در عملیات آزادسازی تکریت موضوع قابل توجهی است. نیروهای مردمی آموزش دیده در کنار ارتش رسمی این کشور پس از فتوای مرجعیت مبنی بر وجوب کفایی مقابله با داعش، در کنار یکدیگر شرکت کردند. حضور توام نیروهای مردمی و ارتش در این عملیات بزرگ، برگی درخشان در تاریخ دفاعی و امنیتی عراق به شمار می رود.
| فرار دسته جمعی داعشیها حاکی از آن است که عناصر داعش برای مقابله با ارتش و نیروهای مردمی عراق اعتماد به نفس و مقبولیت عمومی خود را از دست داده و بر خلاف روزهای اول فاقد شهامت و مقاومت رزمی هستند. |
نکتهای که در مقایسه با عملیات های پیشین در عراق برجسته است، حضور جدی نیروهای هوایی و هوانیروز و پیاده نظام عراق در پشتیبانی از این عملیات است. تا قبل از این عملیات، ارتش حالت یکپارچگی و هماهنگی مناسبی نداشت، اما این عملیات قدرت نمایی ارتش عراق را در برابر گروه بعثی تکفیری داعش نمایان ساخت و امید مردم و دولت را در نابودی داعش تقویت نمود.
به حاشیه رفتن ائتلاف آمریکایی از دیگر ویژگی های این عملیات محسوب میشود. آزادسازی تکریت تنها عملیاتی است که توسط عراقیها اداره میشد و ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا به رغم ادعای مبارزه با داعش، در آن هیچگونه دخالتی نداشت. واقعیت آن است که ائتلاف ضد داعش تنها یک شعار تبلیغاتی جهت تبرئه حامیان اولیه داعش بوده و در عمل نه تنها جنگندههای این ائتلاف اقدام جدی علیه داعش انجام ندادند، بلکه در مواردی شاهد کمک هایی از جمله پرتاب مهمات و تدارکات برای داعش بودهایم.
نقش برجسته جمهوری اسلامی ایران از دیگر ابعاد مهم آزادسازی تکریت به شمار میآید. حمایتهای استشاری و میدانی سپاه با محوریت نیروی قدس و فرمانده مدبر و شجاع آن سردار قاسم سلیمانی، موضوعی است که از مدتها پیش در عراق مطرح شده و توجه رسانهها و محافل مختلف را به خود جلب کرده است. نکته قابل توجه آن است که بر خلاف تبلیغات غربی و عربی، حضور ایران در عراق به معنای دخالت و نفوذ در این کشور نیست، بلکه بر اساس خواست و توافق دولت عراق صورت گرفته و مقامات عراقی بارها کمکهای ایران را ستودهاند.
این حضور که در مقطعی آشکارا و رسانه ای شد، متضمن این پیام بود که اگر ائتلاف آمریکایی ضد داعش فقط شعار میدهد، اما ایران در برابر داعش اقدام واقعی میکند.
نبرد بعدی ارتش عراق
پس از فتح تکریت و آغاز عملیات پاکسازی این شهر، این سوال مطرح است که طرح بعدی دولت عراق، ارتش عراق و نیروهای مردمی برای پاکسازی و آزاد سازی در کدام منطقه پیگیری میشود؟
حیدر العبادی نخست وزیر عراق زمانی که به آمریکا سفر کرده بود اعلام کرد هدف بعدی ما پس از آزادسازی تکریت، آزادسازی شهر بیجی و استان الانبار است و پس از آن نیز عملیات آزادسازی شهر موصل آغاز خواهد شد. وی در گفت وگو با یک روزنامه آمریکایی تصریح کرد که عملیات آزادسازی موصل مرکز استان نینوا پس از ماه مبارک رمضان آغاز خواهد شد.
هادی العامری دبیر کل سازمان بدر نیز ضمن تاکید بر این که ما منتظر دستورات العبادی برای ورود به الانبار هستیم، بر ضرورت تلاش برای جلوگیری از سقوط شهر الرمادی مرکز استان الانبار تاکید کرد. وی در حاشیه دیدار با برخی شیوخ استان الانبار اظهار داشت: شهر الرمادی، امروز از یک زخم و جراحت حقیقی رنج میبرد و بر تمام عراقیها واجب است اختلافات را کنار گذارده و در کنار مردم الرمادی بایستند.
از طرفی دولت عراق پیش از این اعلام کرده بود که آزاد سازی تکریت، مقدمه آزاد سازی موصل به عنوان پایگاه اصلی داعش خواهد بود. وزیر دفاع عراق در گفتگو با شبکه سی ان ان گفت: پس از آزاد کردن تکریت گام بعدی در عملیات ضد گروه تروریستی داعش آزاد کردن موصل مرکز استان نینوا است. خالد العبیدی تاکید کرد آزادی تکریت موجب شد که ما وارد مرحله بعدی شویم تا به سمت شمال و منطقه نینوا و به غرب به سمت استان انبار حرکت کنیم . برنامه ریزیها به صورت تئوریک صورت گرفته است و ما بیشتر تجهیزات و امکاناتی که نیاز داریم را در اختیار داریم. وزیر دفاع عراق گفت این مساله تنها محدود به داشتن توان نظامی نیست. موصل دومین شهر بزرگ عراق با حدود دو میلیون نفر جمعیت است و ما باید این مسئله را مد نظر قرار دهیم.
صرف نظر از اهمیت استان الانبار، می توان گفت موصل هم برای عراق و هم داعش اهمیت کلیدی دارد. داعش موصل را پایتخت خلافت مورد ادعای خود توصیف کرده و برای حفظ این شهر به شدت خواهد جنگید. براساس گزارشهای اطلاعاتی آنها تونلهایی در زیر زمین حفر کرده و همه تلاششان را برای حفاظت از شهر به کار خواهند بست.
یگانهای نظامی عراق بنا بر تدبیر وزارت دفاع آموزش ها وتمرینهای سخت و فشرده ای را پشت سر گذارده اند. اما مشکل ارتش عراق آن است که ساختاری کلاسیک دارد و به گونهای ایجاد نشده که بتواند با چالشهای امنیتی و تروریستی روبهرو شود. جبران این خلا از طریق نیروهای آموزش دیده مردمی صورت گرفته است که کارآمدی خود را در عملیاتهای گذشته به ویژه آزادسازی تکریت به نمایش گذاردند.
در هر حال عملیات در استان نینوا و آزادسازی موصل به مراتب دشوارتر بوده و نیاز به زمان زیادی خواهد داشت. پهناوری استانهای نینوا و الانبار و بافت سنی و عشیرهای در این مناطق از جمله چالشهایی است که عملیات در این دو استان را با مشکلاتی مواجه میسازد. تزریق نیروهای جدید و ایجاد استحکامات در این مناطق نیز به لحاظ میدانی کار نیروهای عراقی را دشوار میسازد. برای نمونه منابع عشایری استان الانبار از ورود بیش از یک هزار و پانصد تروریست داعش به الانبار طی روزهای گذشته خبر دادند و این در حالی است که ائتلاف ضد داعش نتوانسته و یا نخواسته است مانع ورود این تعداد قابل توجه تروریستها به الانبار و پیوستن آنها به داعش شود.
هر چند در میان نیروهای الحشد الشعبی عناصر اهل سنت وجود دارند، اما غالب آنان شیعه هستند، لذا نگرانی از برانگیخته شدن تنشهای مذهبی در عراق وجود دارد. نکته بسیار مهم به لحاظ تبلیغاتی و افکار عمومی آن است که تاکید اصلی باید معطوف به مبارزه ملی با داعش و تروریسم و جریان تکفیر و بعثیها- به دور از انگیزه های قبیلهای و انتقامجوییهای طائفهای- باشد، در حالی که رسانههای معاند به ویژه رسانههای وابسته به سعودی سعی دارند جنگ عراق را جنگ شیعه و سنی قلمداد کرده و به دولت منتخب عراق و نیز حمایت جمهوری اسلامی ایران، صبغه مذهبی می بخشند.
سخن پایانی
در پایان باید گفت روند میدانی در عراق به نفع نظام پیش می رود و داعش طی ماههای اخیر متحمل شکستهای سختی شده است. اگر زمانی داعش بیمحابا با ایجاد رعب و وحشت و ارتکاب جنایات جنگی، حمله و پیشروی میکرد؛ اما اکنون ناچار به دفاع از خود و بلکه فرار و عقب نشینی شده است. بیتردید دستاوردهای بزرگ میدانی مرهون عزم دولت و ارتش و نیروهای امنیتی و پلیس در کنار حضور فعال نیروهای داوطلب مردمی در عرصه کارزار میباشد که با فتوای مرجعیت و بر اساس وظیفه دینی و ملی، به صفوف مبارزه پیوستهاند.
ادامه این روند به ویژه در استان نینوا و آزادسازی شهر موصل از اشغال داعش، آخرین حلقه پیروزیهای عراقیها خواهد بود که به رغم دشواری و پیچیدگیهای مربوطه، تحقق آن قطعی خواهد بود.
