یکی از پیچیده ترین و ابهام آمیز ترین روابط دیپلماتیک در منطقه، بحث روابط فی مابین اسرائیل و ترکیه می باشد. روابطی که از دیدگاه برخی از کارشناسان در چند ساله گذشته رو به تیرگی نهاده است و برخی دیگر بر این نظرند که این تیرگی ها و بد اخلاقی های سیاسی نوعی دعوای زرگری محسوب می شود که دو کشور را به منافع کوتاه مدت خود نزدیک می کند. به نظر می رسد که برای درک و فهم دقیق و رسیدن به یک دید سالم و درست نسبت به روابط بین رژیم صهیونیستی و ترکیه لازم باشد در ابتدا بررسی کوتاهی بر روند ارتباطات و محور های اتصال این دو انجام گیرد.
حلقه های اتصال ترکیه و اسرائیل
ترکیه را می توان پناهگاه یهودیان از 1492 که یهودیان اخراج شده از اسپانیا با آسودگی خاطر توانستند در حکومت عثمانی زندگی کنند و فعالیت های اقتصادی و روز مره خود را به راحتی دنبال کنند تا جنگ جهانی دوم و ورود یهودیان فراری از آلمان به این کشور متصور شد.
ریشه پیوند اسرائیل و ترکیه را نه در زمانه حال بلکه باید در گذشته ی دور جستجو کرد پیوندی که با گذشت زمان روز به روز به قوت آن افزوده شده است.
پس اولین حلقه اتصال ترکیه و اسرائیل را باید پیوندهای قومی و اجتماعی آنها دانست به نحوی که هم اکنون اسرائیل حدود صد هزار یهودی ترک دارد و همچنین در ترکیه 26هزار یهودی زندگی می کند. این عامل خود به خود سایر فاکتور ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. قوم یهود در طول تاریخ به قومی معامله گر و اقتصاد دان شهرت یافته است پس نباید جای تعجب داشته باشد که بگوییم قسمت عمده ای از بخش تولیدی اقتصاد ترکیه از آن یهودیان ثروتمند این کشور است یهودیانی که در ابتدا خود را اسرائیلی مقید و بعد یهودی ترک می شناسند و حمایت آنها از دولت ترکیه ناشی شده از الگوی حسنه روابط ترکیه با صهیونیسم در تاریخ محدود تشکیل آن بوده است به طوری که اسحاق هاله خاخام اعظم کنیسه استانبول در مصاحبه‌اى که با روزنامه «ترکیش تایمز» به تاریخ اول مى ۲۰۰۱ انجام داد در خصوص رابطه یهودیان ترکیه با اسرائیل مى‌گوید: «یهودیان ترکیه از گذشته‌هاى دور داراى پیوندها و علقه‌هاى عمیق دینى و اعتقادى با اسرائیل بوده‌اند، و ترکیه در این میان می‌تواند براى تحکیم روابط خود با اسرائیل در زمینه‌هاى متعدد فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى، بر وجود چنین پیوندهایى تکیه کند». وى در جاى دیگرى از مصاحبه‌اش با ترکیش تایمز با اشاره به رابطه حسنه یهودیان و مسلمانان در داخل ترکیه از همسایگان عرب ترکیه می‌خواهد تا الگوى ترکیه را جهت برقرارى رابطه با یهودیان و کشور اسرائیل برگزینند.
اقتصاد عاملی است که دو طرف به هیچ وجه حاضر به کوتاه آمدن در آن نیستند به طوری که حتی بعد از درگیری ها و اختلافات پیش آمده در جریان کشتی آزادی غزه این ارتباطات نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه در طی سالهای 2010 تا 2011 مبادلات اقتصادی این دو کشور به میزان 307 درصد رشد داشته است.
در چند دهه گذشته خاورمیانه به منطقه مبارزه ی کشورهای قدرتمند و استعمارگر جهان برای تصاحب منابع انرژی و کنترل منابع قدرت زا به خصوص اسلام تبدیل شده است. این شرایط به کشورهای حاضر در منطقه نیز این درس را آموخته و آنها را دچار توهمی کرده که برای بقا باید قوی بود و برای قوی بودن نیز چند راهکار وجود دارد یا وابسته به یکی از کشور های قدرتمند غایب در منطقه باشند و یا انرژی در اختیار داشته باشند.
ترکیه کشوری است که فاقد منابع کافی و مورد نیاز انرژی های فسیلی می باشد ولی جایگاه و موقعیت جغرافیایی آن شرایطی را فراهم کرده که چشم طمع بسیاری از ابر قدرت های جهان را برای برقراری ارتباط و استفاده از ظرفیت های امنیتی اطلاعاتی این کشور برانگیخته است. ترکیه از سویی با عراق همسایه و از طرف دیگر با سوریه و از سوی دیگر با ایران یعنی با تمامی کشور های عضو محور مقاومت مرز مشترک دارد. علاوه بر این مردم ترکیه با تمامی کشور های همسایه نیز پیوند های عمیق داشته و به عبارت دیگر در این کشور ها جای پای خوبی دارند. این عوامل باعث شد که هیچ گاه تبادلات اطلاعاتی دو کشور ترکیه و اسرائیل قطع نشود و بلکه با به وجود آمدن شرایط جدید در منطقه به خصوص شرایط فعلی سوریه رو به افزایش نیز باشد.
ترکیه و اسرائیل در سال 1996پیمان نامه ای استراتژیک در زمینه مسائل اطلاعاتی جاسوسی را به امضا رساندند. پیمان نامه ای که به موجب آن سالانه تعداد زیادی از افسران ارتش و همچنین نیرو های امنیتی ترکیه در اسرائیل و یا زیر نظر مربیان صهیونیسم آموزش می بینند.
باید گفت یکی از بزرگترین مشکلات ترکیه تجددطلب، آرزوی عضویت در اتحادیه اروپاست که برای بدست آوردنش هزینه ها بسیاری کرده و حاضر است برای رسیدن به آن دست به هر کاری بزند و به هرکسی باج دهد. ترکیه خوب می داند که لازمه پذیرش او در مجامع بین المللی غرب و بخصوص آمریکا حمایت از رژیم صهیو نیستی در منطقه است.
موارد اشاره شده و موضوعات دیگری از این دست، نشان می دهد که ترکیه و رژیم اشغالگر صهیونیستی دارای پیوندهای قوی می باشند که گذر از آنها و نادیده گرفتنشان برای دو طرف غیر ممکن است و بعید به نظر می رسد در آینده نزدیک قطع ارتباطات کامل این دو از یکدیگر را شاهد باشیم اما نکته اصلی مدل روابط ترکیه و اسرائیل است مدلی که به طور قطع خطی که یک طرف آن ترکیه و طرف دیگرش اسرائیل باشد نخواهد بود بلکه مثلثی است که در ضلع دیگر آن آمریکا حضور دارد و هماهنگ کننده و برنامه ریز اصلی آن خواهد بود.
ترکیه کشوری جایگزین ایران در منطقه
ترکیه در یک دهه گذشته در منطقه دو نوع نقش را بر حسب شرایط بازی کرد. نقش اول پیروی از طرح به صفر رسانی مشکلات با کشور های منطقه بود. این طرح که در ظاهر نشات گرفته از تفکرات داود اغلو وزیر امور خارجه ترکیه بود، ترکیه را به سمتی سوق می داد که بتواند خود را به منطقه امن در خاورمیانه و به خصوص در میان مسلمانان تبدیل کند.
نباید فراموش کنیم که تمام نگرانی استکبار و هم پیمانانش بر سر این موضوع است که ایران به عنوان رهبر جریانات اسلامی در جهان معرفی نشود. ایرانی که با تعریف جدید از اسلام ناب محمدی و ترویج تفکرات استکبار ستیزی توانسته بود در طی عمر سه دهه ای خود تمامی معادلات را برای آنها بر هم بزند و حال این خطر احساس می شد که با گسترش دامنه نفوذ ایران در میان کشور های مسلمان منطقه این تفکرات منتقل شود و در آینده نه چندان دور وحدت و یک پارچه گی اسلامی نشات گرفته از تفکرات ناب اسلام محمدی شکل گیرد.
در همین راستا نیاز بود که کشوری به جز ایران این نقش را در میان کشور های مسلمان منطقه بر عهده بگیرد و چه کشوری بهتر از ترکیه که خود نیز هنوز آرزوی احیای امپراطوری عظیم عثمانی را در سر می پروراند. اما باید اعتماد مردم منطقه نیز بدست می آمد. تنفر از اسرائیل عامل مشترکی در میان تمامی مسلمانان است، پس لازم بود برای جلب توجه و نظر آنها ترکیه خود را به نحوی جلوه دهد که اصلی ترین مخالف اسرائیل در منطقه می باشد و در راستای مبارزه با آن هزینه نیز پرداخت می کند (کشته های کشتی مرمره).
اگر با این دید به ترکیه چند سال پیش بنگریم دیگر برایمان اجلاس داووس و داستان کشتی آزادی غزه و دعوای زرگری ترکیه و اسرائیل قابل فهم خواهد بود.
جالب اینجاست که در تمامی اختلافات و مجادلات شکل گرفته از سال 1387 تاکنون هیچ گاه از سوی دو طرف اعلام نشد که ما روابط اقتصادی و امنیتی خود را کاهش می دهیم و تنها خواسته های ترکیه از اسرائیل به سه مورد معطوف می شد: 1. عذرخواهی اسرائیل 2. پرداخت غرامت و 3. تجدید نظر در فشار به غزه.
همین اقدامات ترکیه و سران حزب عدالت و توسعه باعث شد که خود را عاملی تاثیر گذار و مثبت در منطقه جلوه دهند. به طوری که بعد از بازگشت اردوغان از اجلاس داووس پنج هزار نفر برای استقبال و تشکر از او به فرودگاه آمده بودند و جالب اینجاست که تاثیر این اقدامات ترکیه را می توان حتی در حال حاضر و بعد از اتفاقات سوریه در کشور های مسلمان دید. به طوری که در کنگره حزب عدالت و توسعه، سران حماس اردوغان را رهبر جهان اسلام معرفی می کنند.
اما با این سیاست، ترکیه با چالشی جدید و جدی رو به رو شد چالشی که او را مجبور به تغییر بسیاری از راهبردها و کنار گذشتن سیاست های قبلی خود کرد.
