در متن بیانیه وین2 دو مسأله اساسی مطرح شده است: آتشبس و انتقالسیاسی. باقی موارد در ذیل این دو قابل تعریف است. البته برخی موارد در خصوص بازگشت پناهجویان و آوارگان، توقف تجارت غیرقانونی نفت، عتیقهجات و موارد مشابه هم در بیانیه ذکر شده است، اما آنچه در ادامه میآید، تشریح ترتیب اجرایی و مسائل محتوایی دو فرایند اصلی یعنی آتشبس و انتقال سیاسی است. این فرایندها به صورت پراکنده و بدون احتساب ترتیب اجرایی در بیانیه ذکر شده که در ادامه، سعی شده تا نوعی نظم در میان این موارد برقرار شود و شیوه طراحی چارچوب آتشبس و مراحل انتقال سیاسی ذکر شود. گفتنی است بر اساس متن بیانیه وین2، آتشبس ملی همزمان با آغاز فرایند انتقال سیاسی خواهد بود: «گروه بر حمایت و تلاش برای اجرای یک آتشبس ملی در سوریه که به محض آغاز گامهای ابتدایی در راستای انتقال (سیاسی) تحت نظارت سازمان ملل و بر مبنای بیانیه ژنو، اجرایی میشود، توافق کردند.»
لازم به ذکر است که آنچه در ادامه میآید، صرفاً سادهسازی و تفکیک فرایندهای ذکر شده در بیانیه وین2 بوده و خالی از هر گونه ارزیابی میباشد.
1. فرایند آتشبس
در ذیل این فرایند، دو اقدام اساسی باید صورت گیرد:
1-1. جداسازی گروههای معارض از گروههای تروریستی
از آنجایی که گروههای تروریستی در فرایند آتشبس و انتقال سیاسی جایی ندارند، ابتدا باید این گروهها از گروههای معارض تمییز داده شوند. این امر را میتوان از این بخش از بیانیه وین2 فهم کرد: «آتشبس شامل حمله یا دفاع در برابر اقدامات داعش، جبهه النصره یا هر گروه دیگری که گروه بینالمللی حمایت از سوریه آنها را تروریست خوانده، نخواهد شد.» لذا سازوکار تهیه لیست تروریستها یک مسأله مهم است که به صورت منطقی باید پیش از آغاز آتشبس صورت گیرد. اما این سازوکار چگونه محقق میشود؟ در قسمت پایانی بیانیه این مساله تشریح شده است: «در ارتباط با مبارزه با تروریسم و بر اساس بند 6 از بیانیه وین، گروه «بینالمللی حمایت از سوریه» تأکید کرد که داعش، جبهه النصره و دیگر گروههای تروریستی که توسط شورای امنیت سازمان ملل شناسایی شدهاند و (لیست آنها) مورد توافق شرکتکنندگان است و از سوی شورای امنیت نیز تائید شده، باید شکست داده شوند. پادشاهی هاشمی اردن موافقت کرد که کمک کند نمایندگان جامعه اطلاعاتی و نظامی تفاهمی مشترک از گروهها و افرادی که احتمالا باید به عنوان تروریست معرفی شوند، تهیه کنند و به این منظور تاریخ هدف برای تکمیل آن، زمان آغاز فرآیند سیاسی تحت نظارت سازمان ملل، مقرر شد.» در بند 6 بیانیه وین1 که در بیانیه وین2 مورد استناد واقع شده، آمده است: «بایستی «داعش» و سایر گروههای تروریستی، شامل گروههای قرار گرفته در فهرست شورای امنیت سازمان ملل، و علاوه بر آن، گروههای مورد توافق شرکتکنندگان را شکست داد.»
بر اساس موارد فوقالذکر از متن بیانیه، شورای امنیت لیستی از گروههای تروریستی شامل داعش و جبهه النصره را شناسایی کرده و این لیست مورد توافق حاضران قرار گرفته و در نهایت از سوی شورای امنیت به عنوان مرجع بالادستی مورد تائید نهایی قرار گرفته است. اما این لیست بسته نشده و امکان افزودن گروهها و افراد به عنوان تروریست در آن وجود دارد. بر اساس بیانیه، اردن مأموریت فراهمکردن شرایط را برای معرفی گروههای تروریستی جدید و افزودن نام آنها به لیست بر اساس نظر نمایندگان جامعه اطلاعاتی و نظامی (کیفیت این نمایندگان در بیانیه ذکر نشده)، برعهده گرفته است. طبیعی است که با توجه به ذکر «تفاهمی مشترک» در قسمت مذکور در بیانیه، اعضای وین2 باید گروهها و افراد تروریستی جدیدی که از سوی اردن معرفی میشوند را تأیید کنند تا در لیست تررویستها لحاظ شوند.
1-2. طراحی چارچوب و ملزومات آتشبس از سوی سازمان ملل
منطقاً از بیانیه وین2 اینگونه برداشت میشود که پس از تمییز گروههای معارض از گروههای تروریستی، باید ملزومات و چارچوبهای آتشبس از سوی سازمان ملل و با مشورت طرفهای ذینفع طراحی شود: «شرکتکنندگان از بیانیه بان کی مون دبیر کل سازمان ملل که دستور داد سازمان ملل برنامهریزی برای حمایت از اجرای آتشبس سرتاسری را تسریع کند، استقبال کردند. گروه توافق کرد که سازمان ملل باید این تلاش را با مشورت با طرفهای ذینفع و برای مشخص کردن ملزومات و چارچوبهای آتشبس، رهبری کند.»
بر اساس بیانیه وین2 و پس از طراحی چارچوب و ملزومات آتشبس، «تمام اعضای گروه حمایت بینالمللی از سوریه همچنین متعهد شدند که به عنوان کشورهای مجزا و به عنوان حامیان طرفهای مختلف درگیر، تمام گامهای ممکن را بردارند که گروهها یا افرادی را که از آنها حمایت و پشتیبانی کرده یا بر آنها نفوذ دارند، بر آتشبس پایبند کنند.» منطقا یکی از «گامهای مهم ممکن»، عدم حمایت تسلیحاتی از این گروهها است.
پس از این مراحل، یک هئیت نظارت بر آتشبس مورد تائید سازمان ملل آغاز به کار میکند. « 5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متعهد شدند که از قطعنامهای در شورای امنیت سازمان ملل برای تقویت یک هیئت نظارت بر آتشبس مورد تائید سازمان ملل که در نقاطی از کشور مستقر میشوند که در معرض تهدید حملات تروریستها قرار نداشته باشند، و همچنین از یک روند انتقال سیاسی بر اساس بیانیه ژنو، حمایت کنند.»
2. فرایند انتقال سیاسی
در این فرایند، موارد متعددی از جمله اصول بنیادینی که همه طرفها باید به آن پایبند باشند، آغاز مذاکرات در زمان مشخص شده میان طرفین، ایجاد حاکمیتی فراگیر (دولت انتقالی)، تدوین قانون اساسی و نهایتاً انتخابات ذکر شده است.
موارد زیر از متن بیانیه وین2 است و سعی شده تا یک ترتیب منطقی و اجرایی در آنها در نظر گرفته شود:
اصول بنیادین فرایند سیاسی
گروه حمایت بینالمللی از سوریه با بیان «تعهد خود بر کسب اطمینان از یک انتقال سیاسی تحت رهبری سوریها و تحت مالکیت سوریها بر اساس کلیت بیانیه ژنو»، تعهداتی را برای تمامی گروههای حاضر در فرایند سیاسی برشمردهاند: «تمام گروهها در فرآیند سیاسی باید بر مبانی راهنما که در نشست 30 اکتر مشخص شد، از جمله تعهد بر اتحاد، استقلال، تمامیت ارضی، نداشتن شاخصه قومیتی، اطمینان از دست نخورده ماندن نهادهای دولتی و حفاظت از حقوق تمام سوریها، فارغ از قومیت یا مذهب آنها، پایبند باشند. گروه «بینالمللی حمایت از سوریه» توافق کردند که اینها اصول بنیادین هستند.»
تمهیدات اعمادساز برای تحقق فرایند سیاسی
«گروه «بینالمللی حمایت از سوریه» اراده خود برای برداشتن گامهای فوری برای تشویق تمهیدات اعتمادساز که به ممکن شدن فرآیند سیاسی کمک کرده و راه را برای برقراری آتشبس سرتاسری هموار میکند، را ابراز کرد.» در خصوص چیستی و کیفیت این «تمهیدات اعتمادساز» اشارهای در بیانیه نشده است. در بخشی دیگر از بیانیه آمده: «5 عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متعهد شدند که از قطعنامهای در شورای امنیت سازمان ملل برای … یک روند انتقال سیاسی بر اساس بیانیه ژنو، حمایت کنند.»
تعیین تاریخ هدف برای مذاکره رسمی دولت سوریه و معارضان
«مطنبق با بیانیه 2012 ژنو و عطف به بیانیه 30 اکتبر وین و قطعنامه 2118 شورای امنیت سازمان ملل، گروه «بینالمللی حمایت از سوریه» بر لزوم برگزاری مذاکرات رسمی میان دولت سوریه و نمایندگان معارضین تحت نظارت سازمان ملل و در سریعترین زمان ممکن، با تاریخ هدف 1 ژانویه، تأکید کردند.»
ساماندهی فراگیرترین گروه از طیفهای مختلف معارضین توسط نماینده سازمان ملل و آغاز مذاکرات
«گروه [بینالمللی حمایت از سوریه] از تلاشهای استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل استقبال کرده و با وی برای گردهم آوردن فراگیرترین گروه ممکن از طیفهای مختلف معارضین از سوی سوریها که در مورد نمایندگانشان در مذاکرات تصمیمگیری کرده و موضعشان در مذاکرات را تعیین میکنند، انتخاب شدهاند، همکاری میکند تا بتوان امکان آغاز فرآیند سیاسی را ایجاد کرد.» طبیعی است گروههایی که تروریستی شناخته شدهاند، در این گروه فراگیر حضور نخواهند داشت.
تدوین نقشه راه سیاسی در شش ماه
«اعضای گروه «بینالمللی حمایت از سوریه» بر حمایت خود از روند انتقالی مصرح در بیانیه 2012 ژنو، تأکید کردند. در این راستا، آنها بر حمایت خود از آتشبس به صورت فوق الذکر و همچنین روند تحت رهبری سوریها که در یک دوره هدف 6 ماهه، حاکمیتی معتبر، فراگیر و غیرقومیتی ایجاد کرده و زمانبندی و روندی برای نگارش یک قانون اساسی جدید را ایجاد میکند، تاکید کردند.» در بیانیه ژنو1 در سال 2012 بر برخی موارد همچون ضرورت تشکیل دولت انتقالی دارای همه صلاحیتهای اجرایی، حضور دولت فعلی و مخالفینش در دولت انتقالی، حضور قطعی زنان در این دولت و همچنین فراهمسازی زمینه اجرای نقشه تشکیل دولت موقت توسط دولت کنونی تصریح شده بود. طی شش ماه یک نقشه راه روند سیاسی در سوریه تدوین خواهد شد. طبیعی است که در تمام این مدت، آتشبس باید حاکم باشد و مبتنی بر موارد ذکر شده در فرایند آتشبس، حمله یا دفاع در مقابل گروههای شناسایی شده به عنوان تروریست ادامه خواهد یافت.
اجرایی کردن نقشه راه در 18 ماه؛ انتخابات بر اساس قانون اساسی جدید
«ظرف 18 ماه، انتخاباتهایی آزاد و عادلانه بر اساس قانون اساسی جدید، برگزار میشود. این انتخاباتها باید تحت نظارت سازمان ملل بر اساس رضایت حاکمیت و بر اساس بالاترین استانداردهای بینالمللی شفافیت و پاسخگویی برگزار شود و تمام سوریها از جمله آنهایی که خارج از کشور هستند، امکان شرکت در آن را داشته باشند.» در بیانیه مشخص نشده که منظور از انتخابات، انتخابات پارلمانی است یا ریاست جمهوری. طبیعی است که این مساله بر اساس قانون اساسی جدید تعیین خواهد شد.
