25 خرداد 95 دانی دانون نماینده رژیم صهیونیستی به‌عنوان رئیس کمیته حقوقی سازمان ملل که به کمیته ششم مشهور است، برگزیده شد. اتفاقی که با واکنش بسیاری از کشورها و دیگر جنبش‌های اسلامی همراه بود. تکیه زدن رژیم صهیونیستی بر کرسی ریاست یکی از شش کمیته اصلی مجمع عمومی سازمان ملل اتفاقی است که نیاز به بررسی دقیق پیامدهای آن و فرصت‌های پیش روی رژیم صهیونیستی دارد.

ریاست حقوقی کمیته ششم حقوقی سازمان ملل به‌صورت گردشی از مناطق جغرافیایی تقسیم‌بندی شده انتخاب می‌شود. در این دوره ریاست باید از سوی نامزدهای کشورهای اروپای غربی انتخاب می‌گردید. کشورهای اروپای غربی برای انتخاب نامزد مورد نظر خود ابتدا در درون گروه کشورهای اروپای غربی با یک رای گیری، رژیم صهیونیستی را به لیست کشورهای اروپای غربی افزودند و سپس این رژیم را به‌عنوان تنها نامزد این گروه برای ریاست کمیته ششم معرفی نمودند.

تصمیم کشورهای اروپای غربی نشان‌دهنده اقدامی برنامه‌ریزی شده و هدفمند به‌منظور رساندن رژیم اشغالگر قدس بر کرسی یکی از کمیته‌های اصلی سازمان ملل است. با آنکه رژیم صهیونیستی بدون رقیب از سوی گروه کشورهای اروپای غربی به‌عنوان نامزد معرفی شده بود، اما با اصرار برخی کشورهای اسلامی، رای گیری برای انتخاب ریاست کمیته ششم انجام شد. رژیم صهیونیستی با 109 رای از 193 رای توانست برای نخستین بار ریاست یک کمیته اصلی در سازمان ملل را در اختیار بگیرد. در جلسه رای گیری سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه عرب، سوریه و جمهوری اسلامی ایران در مخالفت با نامزدی رژیم صهیونیستی سخنرانی کردند.[1] با آنکه رای گیری به‌صورت مخفی انجام شد اما روزنامه القدس العربی چاپ لندن فاش نمود دست‌کم 4 کشور عربی به ریاست رژیم صهیونیستی رای مثبت داده‌اند.[2] در این یادداشت نخست به بررسی جایگاه و اختیارات کمیته ششم پرداخته و سپس پیامدهای این اتفاق مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

1- کمیته ششم مجمع عمومی چیست؟

در سال 1949 مجمع عمومی سازمان ملل بر اساس قطعنامه 174 اساسنامه کمیته حقوقی سازمان ملل را تصویب نمود. این کمیته دارای 34 عضو است که از سوی مجمع عمومی انتخاب می‌شوند. طبق اساس‌نامه این کمیته، وظیفه اصلی آن توسعه و تدوین حقوق بین‌الملل است؛ اما آنچه باید نسبت به آن توجه نمود، ساختار پویای مجمع عمومی و کمیته‌های زیرمجموعه آن است. تمام اهداف و اختیارات مجمع عمومی، به‌طور ضمنی وظایف و اختیارات کمیته‌های دیگر از جمله کمیته ششم هم خواهد بود. همچنین کمیته ششم می‌تواند بر اساس رای گیری داخلی ساختار، آیین‌نامه اجرایی و… خود را تغییر دهد و این توانایی موجب پویایی این کمیته شده است.

اما آنچه به این کمیته اهمیتی بیش از تدوین و توسعه حقوق بین‌الملل می‌بخشد، رابطه آن با شورای حقوق بشر است. شورای حقوق بشر سازمان ملل در سازوکار خود با بررسی وضعیت انسانی و حقوقی در کشورها وظیفه جلوگیری از نقض حقوق بشر را بر عهده دارد. اگر کشور یا رژیم و یا حتی بازیگری غیردولتی به باور شورای حقوق بشر به نقض حقوق بشر اقدام نماید و پس از اخطار و بررسی از سوی شورای حقوق بشر نگرانی رفع نشود، این شورا یک گزارشگر ویژه برای آن موضوع به‌منظور بررسی و جلوگیری از تداوم نقض حقوق بشر انتخاب می‌نماید.

در صورت تداوم رفتار آن بازیگر و تایید نقض حقوق بشر از سوی گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر، این پرونده از شورای حقوق بشر به کمیته حقوقی یعنی کمیته ششم مجمع عمومی سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد تا کمیته ششم طبق تصمیم خود اقدام نماید. کمیته ششم می‌تواند ضمن تصویب قوانین حقوقی با ارجاع پرونده بازیگر متهم به نقض حقوق بشر به مجمع عمومی و شورای امنیت برای آن کشور یا بازیگر غیردولتی هزینه و مقدمات اجرای بند هفت شورای امنیت را ایجاد نماید.[3]

2- فرصت‌های پیش روی رژیم صهیونیستی در کمیته ششم مجمع عمومی:

1-2- تشدید فشار حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی:

یکی از اصلی‌ترین پیامدهای انتخاب رژیم صهیونیستی را می‌توان تشدید فشارهای حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی دانست. همان‌طور که گفته شد، ارجاع دادن پرونده‌های حقوق بشری از سوی شورای حقوق بشر به کمیته حقوقی مجمع عمومی سازمان ملل به‌منظور اتخاذ تصمیمات عملی و ارجاع به شورای امنیت یکی از اصلی‌ترین کارکردها و اهمیت‌های کمیته ششم است.

شورای حقوق بشر سازمان ملل طی سال‌های گذشته ضمن متهم نمودن جمهوری اسلامی به نقض حقوق بشر اقدام به معرفی گزارشگر ویژه برای ایران نموده است. احمد شهید و ارائه گزارش‌های او در مجمع عمومی همواره یکی از اهرم‌های مورد استفاده برای تصویب تحریم علیه ایران بوده است. انتخاب رژیم صهیونیستی به ریاست کمیته حقوقی، این فرصت را برای مخالفین جمهوری اسلامی ایجاد می‌نماید که پرونده جمهوری اسلامی را بالاخص در حیطه مسائل منطقه و حمایت از فلسطین با ارائه گزارش‌هایی جدید و شدیدتر به شورای امنیت ارجاع دهند. قرار گرفتن یکی از اصلی‌ترین دشمنان جمهوری اسلامی در جایگاهی که فرصت بسترسازی برای تحریم‌های جدید و خارج از چارچوب هسته‌ای را دارد، یکی از تهدیدات جدی پیش روی ایران است.

2-2-تداوم حساسیت‌زدایی در عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی:

یکی از تلاش‌های رژیم صهیونیستی طی سال‌های گذشته عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی است. این عادی‌سازی بیشتر حول شعارهای صلح و مبارزه با دشمن مشترک یعنی محور مقاومت انجام شده است. فرآیند عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و اعراب را می‌توان در قالب سه مرحله ساده‌سازی نمود. مرحله نخست، پذیرش و ایجاد روابط امنیتی و سیاسی پنهان، مرحله دوم پذیرش عادی‌سازی روابط در فضای نخبگانی و تبیین لزوم آن برای جامعه و در مرحله سوم که مهم‌ترین بخش فرآیند عادی‌سازی است، حساسیت‌زدایی اجتماعی است. مراحل اول و دوم از سال 2000 به این‌سو به دلیل به وجود آمدن منافع مشترک علیه محور مقاومت، تاکنون با فراز و نشیب‌های گوناگونی تداوم داشته است.

به نظر می‌رسد طی دو سال گذشته اتاق فکرهای حامی عادی‌سازی روابط، مرحله جدیدی را به‌منظور حساسیت‌زدایی میان افکار عمومی در خصوص رژیم صهیونیستی آغاز نموده‌اند. علنی کردن روابط سیاسی و امنیتی، نشست‌های علمی و فرهنگی، پذیرش تیم‌های ورزشی صهیونیستی در سرزمین‌های عربی و جایگزینی ایران به‌جای رژیم صهیونیستی به‌عنوان منبع دشمنی و تهدید، از مجموعه اقدامات جدّی طی دو سال اخیر است.[4]

اقدام اخیر انتخاب رژیم صهیونیستی به‌عنوان رئیس کمیته‌ای که یکی از اصلی‌ترین وظایف آن حراست از حقوق بشر و قوانین حقوق بین‌المللی است، می‌تواند مقدمه‌ای برای حساسیت‌زدایی اجتماعی در جوامع منطقه‌ای باشد. امروزه جنگ رسانه‌ای شدیدی علیه جمهوری اسلامی در رسانه‌های عربی در حال انجام است و رسانه ها تلاش زیادی برای معرفی ایران به عنوان دشمن کشورهای عربی در پیش گرفته اند.

رژیم صهیونیستی می‌تواند با تشدید گزارش‌ها علیه جمهوری اسلامی، تصویب قوانین حقوقی جدید یا محکوم نمودن جمهوری اسلامی حول برخی ادعاهای کشورهای عربی علیه ایران، فشار بر ایران به بهانه حضور نظامی در کشورهای سوریه و عراق با استفاده از حقوق بین‌الملل و… انجام دهد.

اقدام رژیم صهیونیستی در چارچوب حقوق بشر و حقوق بین‌الملل علیه ایران و در راستای منافع کشورهای عربی می‌تواند حساسیت جوامع عربی نسبت به عادی‌سازی روابط را کاهش دهد و نفرت جوامع عربی را نسبت به رژیم صهیونیستی با توجه به جنگ روانی علیه ایران، بکاهد.

3-2- فراهم نمودن فرصت نقش‌آفرینی رژیم اشغالگر در نظم جدید منطقه‌ای و بحران سوریه:

یکی از اصلی‌ترین کار ویژه‌های کمیته حقوقی سازمان ملل، تدوین حقوق بین‌المللی بالاخص در بحران‌ها و اتفاقات ویژه جهانی است. امروزه تضعیف تروریسم و رسیدن بحران سوریه به مرحله اتخاذ راه حل سیاسی از سوی قدرت‌های بزرگ، حساسیت اتفاقات را برای رژیم صهیونیستی افزایش داده است. عاموس یادلین رئیس مرکز مطالعات امنیت ملی رژیم صهیونیستی در یادداشتی ضمن یادآوری اهمیت شرایط کنونی برای تل‌آویو، حقوق بشر را بهانه‌ای خوب برای نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در سوریه نام می‌برد. عاموس یادلین صراحتا اشاره می‌کند:

«اگر این رژیم می‌خواهد به شکل‌دهی نظم منطقه پیرامونی خود در سال‌های آتی کمک کند و جایگاه خود در منطقه را ارتقاء بخشد، نباید تأمل کند و اگر چنین کند بدین معنی است که فرصت نابودی مهم‌ترین دشمنان خود را از دست داده است. اسرائیل باید همراه با حمایت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مشوق تثبیت اوضاع انسانی در جنوب سوریه و قسمت‌های هم‌مرز با اسرائیل و اردن باشد. این امر نیازمند همکاری بیشتر با اردن در جنوب سوریه است. این همکاری به دلیل تقویت طرف‌هایی است که منافع مشترک خود را با اسرائیل و اردن تسهیم می‌کنند و هم‌چنین به‌منظور تقویت توسعه همزمان کمک‌های بشردوستانه اسرائیل به پناه‌جویان، افراد محاصره شده و زخمی‌ها است. »[5]

انتخاب رژیم صهیونیستی به ریاست کمیته حقوقی و ضد تروریسم در حالی که شاهد افزایش اخبار و پیش‌بینی‌ها حول جنگی جدید از سوی رژیم صهیونیستی علیه حزب‌الله یا غزه، طی ماه گذشته بوده‌ایم نشان‌دهنده صدور مجوزی تلویحی برای ماجراجویی جدید رژیم صهیونیستی است. کشورهای غربی به دنبال آن هستند که با انتخاب این رژیم در کمیته ششم، راه برخی مجادلات حقوقی از سوی کشورهای عربی و منطقه علیه رژیم صهیونیستی را ببندند.[6]

به‌طور خلاصه می‌توان این اقدام را تلاشی برای نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در حیطه حقوق بین‌الملل و حقوق بشری در فرآیند سیاسی حل بحران سوریه و عراق دانست.

4-2- مشروعیت بخشی به رژیم صهیونیستی در جامعه بین‌المللی:

یکی از پیامدهای این اتفاق می‌تواند افزایش مشروعیت رژیم صهیونیستی باشد. رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر با توجه به محکوم شدن در مجامع بین‌المللی و حقوق بشری به دلیل جنایت‌های جنگی و انسانی متوالی، مشروعیت خود را بالاخص در جوامع اروپایی بیش از پیش از دست داده است.  در نشست سال ۲۰۱۵ هرتزلیا یکی از موضوعاتی که به آن پرداخته شد، نگرانی تل‌آویو از ناحیه گسترش تحریم‌ها و فضای افکار عمومی ضد این رژیم در غرب بود. پرفسور «اتفان کرانسر» رئیس سابق طرح‌ریزی سیاسی در وزارت خارجه آمریکا در این نشست هشدار داد: «اسرائیل در حال از دست دادن قدرت استدلال خود و حمایت دیگران در بسیاری از زمینه‌هاست و لذا باید چاره‌ای اندیشید.» در بخشی دیگر از این کنفرانس «گلعاد» مدیر امور سیاسی- نظامی وزارت جنگ رژیم صهیونیستی معتقد است: «تنها خطر یا تهدیدی که از ناحیه فلسطین متوجه ماست، افزایش تنش‌های بین‌المللی ما است که فلسطینی‌ها تلاش می‌کنند با استفاده از آن مشروعیت اسرائیل را زیر سؤال ببرند»[7] حضور رژیم صهیونیستی در راس یک کمیته حقوقی و تلاش برای ورود به مسائل حقوق بشری می‌تواند مشروعیت سیاسی و حقوقی به رژیم صهیونیستی ببخشد.

جمع‌بندی

گروه کشورهای اروپای غربی که باید نامزد ریاست کمیته حقوقی را از گروه خود معرفی می‌نمودند، در اقدامی نادر طی رای گیری داخلی، رژیم صهیونیستی را ضمن عضویت در گروه خود، آن را به‌عنوان تنها کاندید ریاست کمیته ششم سازمان ملل معرفی نمودند و پس از رای گیری این رژیم اشغالگر برای نخستین بار به ریاست یکی از کمیته‌های اصلی سازمان ملل دست‌یافت. این کمیته می‌تواند ضمن تصویب قوانین حقوقی با ارجاع پرونده بازیگر متهم به نقض حقوق بشر به مجمع عمومی و شورای امنیت برای آن کشور یا بازیگر ایجاد هزینه نماید.

به نظر می‌رسد انتخاب مهندسی شده رژیم صهیونیستی به ریاست کمیته ششم اهدافی خاص را پیگیری می‌نماید که عبارت‌اند از: تشدید فشار حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی، تداوم حساسیت‌زدایی در عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، فراهم نمودن نقش‌آفرینی رژیم صهیونیستی در بحران سوریه و شکل‌دهی به نظم جدید منطقه‌ای و مشروعیت‌بخشی به رژیم صهیونیستی در جامعه بین‌المللی.

[1] «ریاست کمیته حقوقی مجمع عمومی سازمان ملل به رژیم صهیونیستی رسید»، وب‌سایت خبرگزاری مهر، منتشرشده در تاریخ 25 خردادماه 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.mehrnews.com/news/3685487

محمدمحسن فایضی/ پژوهشگر مسائل فلسطین