* گفتگو با دکتر محمدعلی مهتدی، کارشناس مسائل منطقه
***
– به نظر بنده انتخابات کنونی مصر جدی است و میان آقای «عبدالفتاح السیسی» و «حمدین صباحی» هیچگونه تبانی صورت نگرفته است، زیرا که شخصیت آقای حمدین صباحی بهعنوان رهبر جریان ناصری در مصر و گذشته ایشان بهعنوان یک عضو پارلمان مصر که همیشه مخالف حسنی مبارک بوده است، به وی اجازه نمیدهد تا بهعنوان یک نامزد انتخاباتی دست به تبانی بزند تا چنین نشان دادهشود که رقابتی وجود دارد و در نهایت آقای السیسی رئیس جمهور شود. بنده معتقدم که آقای حمدین صباحی زمانی که خود را نامزد کرد کاملا جدی بود و اکنون نیز تبلیغات و رقابت انتخاباتی ایشان بسیار جدی است. همچنین بعضی از تحلیلها و خبرها حاکی از این است که در خیلی از مناطق احتمال دارد که آقای حمدین صباحی جلوتر از عبدالفتاح السیسی باشد.
– اگر شرایط به همین منوال باشد به نظر میرسد که در نهایت السیسی رئیس جمهور مصر خواهدشد، به نظر شما السیسی تا کجا میتواند حمله صباحی را تحمل کند؟
– احتمال اینکه آقای السیسی انتخابات را ببرد زیاد است، زیرا که دستگاههای امنیتی و ارتش از السیسی حمایت میکنند. وی این توانایی را دارد که بسیاری از مشکلات مصر از جمله مسئله امنیت را حل نماید، در حالی که آقای حمدین صباحی، اگرچه بین مردم بهخصوص اقشار تحصیل کرده محبوبیت دارد، اما در صورتی که برنده شود به نظر میرسد که کار برای او مشکل خواهدبود. همچنین آقای السیسی در تبلیغات انتخاباتی خود تاکید کرده است که ارتش در نظر ندارد که در سیاست دخالت کند و اگر ایشان خود را نامزد کردهاست، به این علت است که وضعیت کنونی مصر بسیار سخت بوده، و بحرانهای شدیدی وجود دارد. بنابراین ایشان به عنوان یک منجی و نجاتبخش به صحنه آمدهاست تا مصر را از وضعیت کنونی خارج نماید و به ساحل امن برساند. در هر صورت رقابت آقای صباحی و السیسی بسیار جدی است و اگر به فرض آقای الصباحی در انتخابات پیروز شود، بنده فکر نمیکنم که در فضایی که اکنون در مصر وجود دارد، آقای السیسی و ارتش بتوانند این پیروزی را نادیده بگیرند ودست به یک اقدام غیر دموکراتیک بزنند، چون آقای الصباحی کما فی السابق شخصیتی است که مورد احترام مصریهاست.
– با توجه به تشدید فضای امنیتی مصر، میتوان راجع به احزاب سیاسی مصر دست به یک تقسیمبندی زد. بهعنوان نمونه یک سری از احزاب حامی السیسی هستند و برخی دیگر از حمدین صباحی حمایت مینمایند. سؤالی که در این رابطه وجود دارد این است که تا چه میزان این موضعگیریها واقعی است و میتوان روی آن برای ارزیابی و تحلیل اوضاع مصر حساب کرد. اکنون فضای امنیتی مصر خیلی سنگین است. چنانچه که یکی از منابع تحلیل اوضاع کنونی مصر، مواضع احزاب در نظر گرفتهشود، آیا این مواضع واقعی است یا اینکه آنها میترسند که مبادا به سرنوشتی مانند اخوان مبتلا گردند؟ آیا میتوان گفت که مواضع احزاب واقعی است یا در اثر تشدید فضای امنیتی میباشد؟
– سؤال شما درست است و احزاب سیاسی مصر به ویژه احزاب سنتی و قدیمی همه از آقای عبدالفتاح السیسی حمایت میکنند، چون این احزاب تصور میکنند که قدرت در دست آقای السیسی است و برای اینکه آینده و حضور خود در صحنه سیاسی مصر را تضمین نمایند، همگی از آقای السیسی حمایت میکنند. تحلیل آنها این است که در نهایت آقای السیسی برنده است، اما واقعیت این است که این احزاب پایگاه مردمی گستردهای ندارند و امکانات فعالیت سیاسی آنها هم اندک است. هماکنون وضعیت اجتماعی مصر با وضعیت اجتماعی این کشور در سه سال پیش بسیار متفاوت میباشد و مردم این کشور دیگر منتظر نیستند که احزاب کاری انجام دهند؛ بهخصوص احزابی که در دوره حسنی مبارک فعال بودهاند، شرایط موجود در این رژیم را تحمل کردهاند و هیچ اقدامی در جهت اهداف مردمی به عمل نیاوردهاند. واقعیت این است که این احزاب پایگاه مردمی ندارند و حمایت آنها از آقای السیسی تاثیر زیادی در نتیجه رایگیری و خواست مردم نخواهد داشت. این درحالی است که آقای حمدین صباحی به عنوان رهبر جریان ناصری به هیچ عنوان متکی به حمایت احزاب نیست، بلکه متکی به حمایت قشرهای گسترده مردمی میباشد و ایشان الان دارد در تبلیغات انتخاباتی خویش از ابعاد مردمی حرکت جمال عبدالناصر استفاده میکند و تبلیغات خود را نیز از جنوب مصر؛ یعنی از بارگاه جمالعبدالناصر شروع کردهاست. نظرسنجیها و تحلیلها نیز نشان میدهند که بیشتر سخنرانیهای ایشان و اهدافی که اعلام کردهاند به شدت مورد پسند مردم و مخاطبین میباشند. لذا بنده معتقدم که حمایت احزاب سنتی مصر از آقای عبدالفتاح السیسی تاثیر زیادی بر روی نتیجه رایگیری نخواهد داشت.
– این نکته که آقای السیسی در اجتماعات مردمی حضور ندارد و از طریق ویدئو کنفرانس با مردم صحبت میکند، آیا واقعا از ترس ترور است یا اینکه میخواهد خودش را بهعنوان یک منجی نشان دهد؟ شما چه دلیلی برای این قضیه دارید؟
– ایشان الان دیگر فرمانده ارتش نیست و نمیتواند از امکانات ارتش و دستگاههای امنیتی بهطور آشکار استفاده نماید. از آنجایی که ایشان دشمن دارد و در عین حال نمیتواند از امکانات حفاظتی ارتش و دستگاههای امنیتی بهعنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری استفاده نماید، بنابراین حضور در محافل مردمی برای ایشان بسیار خطرناک است. این در حالی است که آقای حمدین صباحی چنین مشکلی را ندارد. همانطور که میدانیم وضع امنیتی مصر هماکنون مناسب نیست و هر از گاهی انفجارها و ترورهایی در شهرهای مختلف این کشور منجمله قاهره صورت میگیرد. بنابراین بنده تصور میکنم که عدم حضور السیسی در اجتماعات مردمی صرفا به دلیل خطرهای امنیتی است.
– اگر فرض را بر این بگذاریم که السیسی رئیسجمهور مصر میشود و حمدین صباحی نیز پایگاه اجتماعی خوبی دارد، جایگاه حرکتهای مردمی مانند 6 آوریل که انتخابات را تحریم کردهاند چگونه خواهد بود؟ در واقع سؤال اینجانب در اینجا عملا دو سؤال است. اولا تحریم انتخابات از سوی یک حرکت کاملا مردمی مانند 6 آوریل چه تاثیری در انتخابات دارد و ثانیا آیا احتمال دارد که در آینده با توجه به پشتوانه حمدین صباحی و تحریم انتخابات از سوی 6 آوریل، انقلابی از جنس انقلابهای رنگی علیه السیسی اتفاق بیفتد؟
– اکنون بسیاری از تحلیلگران مصری معتقد هستند که این تصمیم حرکت 6 آوریل، بهخصوص بعد از نامزدی آقای حمدین صباحی و فعالیت جدی ایشان در انتخابات، تصمیم اشتباهی بودهاست، زیرا اگر بهانه 6 آوریل این است که نظامیان و ارتش دارند حرکت سیاسی در مصر را کنترل میکند، قاعدتا اینها باید انتخابات را تحریم نمیکردند و از مردم میخواستند که به حمدین صباحی که یک فرد غیرنظامی است رای بدهند. لذا این تصمیم در واقع تصمیم درستی نبودهاست. البته تصور نمیشود که حرکت 6 آوریل بهعنوان یک حرکت جوان که امکانات زیادی نیز برای تبلیغ افکار خود در جامعه مصر و شهرها و روستاها ندارد، تاثیر چندانی روی انتخابات داشتهباشد. در مورد اینکه با فرض پیروزی آقای السیسی چه وضعیتی پیش خواهد آمد و آقای حمدین صباحی چه واکنشی خواهد داشت، به نظر بنده این گونه نیست که آقای السیسی بخواهد که یک دولت نظامی تشکیل دهد، بلکه یک دولت نوعا وحدت ملی تشکیل خواهد داد و احتمال دارد که خیلی از شخصیتهای سیاسی و حزبی از جمله حمدین صباحی را وارد دولت خود کند. این تحلیلی رایج در مصر است و تصور میشود که حتی اگر آقای حمدین صباحی انتخابات را ببازد، به احتمال زیاد آقای السیسی در حکومت آینده از ایشان استفاده خواهدکرد. یکی از دلایل این امر این است که کسانی که برای السیسی برنامهریزی میکنند، شخصیتهایی ملیگرا و اندیشمند همچون «حسنین هیکل» و «عمرو موسی» هستند و بنابراین احتمال اینکه آقای السیسی بخواهد یک حکومت گسترده داشتهباشد و بخش مهمی را هم به حمدین صباحی بدهد وجود دارد.
– اما خود حمدین صباحی اظهار داشتهاست که بنده پست اجرایی قبول نمیکنم، بنابراین وی اگر در آینده بخواهد که پست اجرایی قبول کند، آیا این امر به منزله تضعیف جایگاه ایشان نیست؟
– بستگی به نتایج انتخابات دارد و بنده فکر میکنم که آقای حمدین صباحی رقابت خیلی خوبی با کسانی که گرداننده حرکت سیاسی آقای السیسی هستند -به خصوص آقای محمدحسنین هیکل- دارد. بنده تصور میکنم که اگر تصمیم بر این باشد که یک حکومت وحدت ملی پدید بیاید، احتمالا آقای هیکل بتواند که آقای حمدین صباحی را قانع نماید که در این حکومت شرکت کند. همین که کابینه مصر نظامی نباشد و تعهداتی بدهد که روند دموکراتیک را در این کشور حفظ کند و اهداف انقلاب 25 ژانویه را مد نظر قرار دهد، باعث میشود که آقای حمدین صباحی خود را کنار نکشد.
