مقدمه

در بررسی روابط ایران و مکزیک باید به این نکته کلی اشاره کرد که روابط جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آمریکای لاتین در سالهای اخیر از منطق «دشمنِ دشمن ما، دوست ماست» پیروی می کرد. بر همین اساس، ایران به دلیل مواضع عدالت طلبانه و ضد استکباری دولت های چپگرای روابط گرمتری با آنها داشت. با این حال در دولت یازدهم روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین از راهبرد کلی تمایل به غرب در سیاست خارجی آن متأثر گشت.

تمایل دولت یازدهم به کشورهای راست‌گرای آمریکای لاتین

در دولت یازدهم روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین از راهبرد کلی تمایل به غرب در سیاست خارجی آن متأثر گردیده است. تا جایی که منجر به تعطیل کردن دفاتر شرکت ملی نفت ایران در کشورهای چپ‌گرایی نظیر ونزوئلا و بولیوی و به «صفر» رساندن سطح مبادلات اقتصادی با کشورهای منطقه آمریکای لاتین شد. در مقابل، روابط ایران با مکزیک و کلمبیا به‌عنوان دولت‌های راست‌گرای افراطی در آمریکای لاتین پررنگ‌تر از گذشته شد.[1] حسن روحانی می‌گوید: «اراده راسخ در جمهوري اسلامي ايران براي گسترش روابط سياسي، اقتصادي، فرهنگي ايران و مکزيک وجود دارد و روابط نزديک و گسترده ايران و کشورهاي آمريکاي لاتين به‌ویژه روابط ما با مکزيک در راستاي منافع ملي دوجانبه توسعه خواهد يافت.»[2]

مکزیک جزو کشورهایی است که به خاطر تحریم‌های اعمال‌شده علیه جمهوری اسلامی ایران طی 10 سال گذشته، روابط اقتصادی خود را با ایران کاهش داد. سطح روابط تجاری دو کشور در این دوره کمتر از 10 میلیون دلار تخمین زده می‌شود.[3]

آغاز دور جدید روابط دوجانبه ایران و مکزیک؛ شناسایی ظرفیت ها

دور تازه روابط ایران و مکزیک با معرفی سفیر جدید این کشور و ارائه استوارنامه به روحانی، رئیس‌جمهور شروع شد. شناخت کم دو طرف از یکدیگر سبب شد نمایندگان کشور تمرکز خود را بر شناخت حوزه‌های همکاری قرار دهند. سفیر مکزیک که فردی آشنا به زبان فارسی به شمار می‌رود برای آشنایی با ظرفیت و پتانسیل موجود در ایران و آگاهی از فرهنگ ایرانی، سفر به استان‌های مختلف را در دستور کار خود قرار داده و جهت شناخت ایرانی‌ها از تاریخ و فرهنگ مکزیک اقدام به انتشار اولین کتاب ترجمه‌شده از زبان مکزیکی به فارسی با عنوان «تاریخ مختصر مکزیک» کرد. وی معتقد است که «باید دو طرف بیشتر یکدیگر را بشناسیم و با شناخت از یکدیگر، با شناخت از بازارهای یکدیگر، با شناخت از ابزارهای مالی یکدیگر فعالیت‌های اقتصادی مشترک داشته باشیم.»

در همین راستا دور جدیدی از دیدارهای مقامات رسمی و هیئت‌های اقتصادی آغاز شد. این در حالی است که آخرین دیدار یک مقام بلندپایه مکزیکی از ایران به سال 1992 برمی‌گردد.[4] رایزنی‌های طرفین در این دیدارها عموماً درباره زمینه‌های مشترک همکاری و تبادل نظرات در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی بوده و هنوز منجر به توافق رسمی تجاری یا اقتصادی نشده است. به‌عنوان‌مثال تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزیر امور خارجه در سفر خود به مکزیک عنوان کرد که این کشور دارای ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی است و ما از گسترش همکاری‌های اقتصادی با مکزیک استقبال می‌کنیم. حوزه انرژی می‌تواند یکی از حوزه‌های همکاری میان دو کشور باشد. ایران در بخش‌های مختلف نفت و گاز مثل اکتشاف، بهره‌برداری و همچنین انجام پروژه‌های ساخت و به‌روزرسانی پالایشگاه‌ها و نیز انجام خدمات فنی و مهندسی دارای تجربه زیادی است و در این زمینه‌ها می‌تواند با شرکت‌های مکزیکی همکاری داشته باشد. وزیر انرژی مکزیک نیز از این پیشنهاد استقبال کرده و آمادگی کشور خود را در چارچوب اصلاح بهره‌برداری از انرژی، سرمایه‌گذاری و حضور شرکت‌های خصوصی در حوزه انرژی اعلام می‌کند.[5] (مکزیک دهمین تولیدکننده بزرگ نفت دنیا به شمار می‌رود.[6]) در همین چارچوب ظریف در دیدار خانم گابریلا بارون، رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس سنای مکزیک با اشاره به مشکل مشترک ایران و مکزیک در مبارزه با قاچاق مواد مخدر خواستار همکاری، مشورت و تبادل اطلاعات در مبارزه با قاچاق مواد مخدر، تروریسم و جنایات سازمان‌یافته بین دو کشور گردید.[7]

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکزیک هم در دیدار با همتای ایرانی خود به نقل از رئیس‌جمهور کشورش درباره امکان‌سنجی توسعه روابط در حوزه‌های مختلف گفت:

 توصیه ایشان این است که پس از تحریم‌ها بر اساس ظرفیت‌ها روابط با ایران در زمینه‌های سرمایه‌گذاری، اقتصادی، آموزش پرسنل و کارگران و آموزش افراد معلول و کمک به صندوق‌های بازنشستگی گسترش یابد.[8]

پس از نشست‌های اولیه مقامات رسمی کشورها، فعالیت هیئت‌های تجاری آغاز شد. سفیر مکزیک می‌گوید:

در طول 22 یا 23 ماه گذشته برنامه‌هایی را در زمینه گسترش روابط تجاری و بازرگانی با ایران آغاز کرده‌ایم و حدود 7 هیئت تجاری مکزیکی به ایران آمده‌اند. حتی اتاق مشترک اقتصادی ایران-مکزیک را سال گذشته به راه انداختیم و به‌سختی سعی داریم تا چهارچوب روابط دوجانبه را تحکیم ببخشیم.

کانچولا، سفیر مکزیک از برجام به‌عنوان یکی از مسائل اثرگذار در شکل‌گیری روابط جدید یاد می‌کند و می‌گوید:

[توافق هسته‌ای] موفقیت و دستاورد خوبی بود. مکزیک ازجمله کشورهایی بود که فوراً عکس‌العمل نشان داد و تبریک گفت. ما از طریق رسانه‌ها، رویه دیپلماتیکی که برای حل مسئله استفاده شد را تبریک گفتیم. نتیجه این توافق برای منطقه اطمینان و امنیت می‌آورد و در عرصه بین‌الملل هم فرآیند به‌کارگیری این توافق اهمیت دارد.[9]

میرقاسم مؤمنی، مدیرعامل موسسه مطالعات بین‌المللی چشم‌انداز ابرار نوین معتقد است مکزیک می‌تواند پل اقتصادی وتجاری بین ایران و آمریکا در شرایط کنونی باشد.مکزیک به‌عنوان شریک اصلی آمریکا در منطقه است و شرکت‌های آمریکایی بیشترین سرمایه‌گذاری خود را در بخش صنعتی و کشاورزی این کشور داشته‌اند. شرکت‌های مکزیکی برای حضور بلندمدت در ایران در حال برنامه‌ریزی هستند و با توجه به اینکه در شرایط فعلی شاید شرکت‌هایی آمریکایی نتوانند در ایران حضورداشته باشند، شرکت‌های مکزیکی که با آمریکا همکاری دارند، می‌توانند در ایران حضور داشته باشند که این موضوع به‌طور غیرمستقیم بر روابط تجاری ایران و آمریکا اثرگذار است.[10]

گروه فرامنطقه