اندیشکده راهبردی تبیین – تا سال 2013، تعداد ساكنين شهرك­هاي كرانه باختري (به‌استثنای قدس) 296600 هزار نفر بوده است. از اين تعداد 60% در سن اشتغال – بين 15 و 65 سال – می­باشند، كه بيش از 111 هزار نفر از این جمعیت، به‌صورت پاره‌وقت به فعاليت مي­پردازند و 7600 نفر نیز غیر شاغل مي­باشند (به جدول شماره 1 نگاه کنید)[1].

جدول 1: شاخص نیروی کار در شهرک­های صهیونیستی در سال 2013(هزار شخص)

آمار فوق نشان مي­دهد كه نسبت مشاركت – شاغلين / افراد در سن اشتغال- در كرانه باختري به 62/5% رسيده و در مقايسه با افراد شاغل در رژيم صهیونیستی، نسبت بالاتري داشته است؛ زيرا كه در همان سال- 2013- نسبت افراد شاغل در رژیم صهیونیستی 56/6% بوده است.

همچنين نسبت مشاركت زنان در شهرك­هاي يهودي قابل توجه است، اين مسئله بيشتر به كاهش فعاليت زنان مذهبي در ارتش بستگي دارد. از سويي ديگر، نرخ بيكاري شهرك­هاي يهودي در مقايسه با نرخ 7/6% رژیم صهیونیستی، 6/8% است. بدين ترتيب نرخ بيكاري در رژیم صهیونیستی 08% با شهرك­هاي يهودي نشين تفاوت دارد. امَا در خصوص توزيع جغرافيايي افراد شاغل شهرك­ها در بخش­هاي مختلف اقتصادی، جدول شماره 1 بيان مي­كند كه تنها 2% شاغلین، در بخش كشاورزي فعاليت مي­كنند. مهم­ترین دلیل این امر استفاده شهرك ­نشین­ها از كارگران خارجي است.

كارگران شهرك­ها در كرانه باختري و بخش­هاي ديگر كه در رژیم صهیونیستی به فعاليت مي­پردازند، تنها 1.1% از شاغلين را به خود اختصاص مي­دهند. يكي از دلايل كاهش شاغلين بخش كشاورزي به نسبت بخش­هاي ديگر، كاهش دستمزد ماهانه حدود 1.511 دلار حقوق اين افراد در مقايسه با دستمزد بخش­های دیگر به‌عنوان نمونه 1/800 دلار در بخش آموزش است. امَا در بخش‌های مختلف نسبت شاغلين به‌صورت ذيل بوده است: 22% در بخش آموزش در مقايسه با نسبت 13% در رژیم صهیونیستی، 9% در بخش مديريت عمومي در مقایسه با 4/7%، 8/8% در صنايع در مقابل 15% و 2/6% در ساخت و ساز در برابر 5/2% در رژیم صهیونیستی است (به جدول شماره 2 توجه کنید)[2].

جدول 2: توزیع کارگران شهرک‌های یهودی بر اساس فعالیت اقتصادی

نكته قابل توجه در خصوص افراد شاغل شهرک‌های يهودي اين است كه افراد، تنها براي اقامت در اين شهرك­ها ـ و نه براي اشتغال ـ به سر مي­برند. به‌عنوان نمونه تنها یک چهارم ساكنان قدس شرقي در اين شهر به فعاليت مي­پردازند؛ در حالي كه بيش از 50% آن­ها در داخل خط سبز مشغول به كار هستند. در واقع اگر فلسطيني­هاي مقيم قدس شرقي، 201 هزار نفر در منطقه جی 1 را استثنا قرار دهيم، نسبت شهرك­نشيناني كه در قدس شرقي ساكن و محل کار آن‌ها در داخل خط سبز است، به 100% خواهد رسيد (به جدول شماره 3 نگاه کنید)[3].

جدول 3: توزیع جغرافیایی محل اقامت و کار شهرک نشینان (%)

اما در خصوص شهرك­هاي كرانه باختري، اگر شهرک­های واقع در استان قدس را استثنا قرار دهیم، حدود یک سوم شاغلين، يعني 37/7% در محل اقامت خود- همان شهرك­ها- و بيش از 62% افراد در خارج از شهرك­ها مشغول به كار هستند. به عبارتي ديگر كمتر از 40000 نفر از شهرك­نشينان در خارج از شهرك­هاي كرانه باختري فعاليَت دارند (به جدول شماره 4 نگاه کنید)[4].

جدول 4: محل اشتغال کارگران ساکن در شهرک­های کرانه باختری

بنابراین، كاهش دستمزد در فعاليت­هاي اقتصادي سبب گشته تا شهرك­هاي صهيونيستي، نقش مهمي در تلقي مسكوني بودن شهرک‌های مزبور داشته باشند. همچنین از آنجا که نرخ حقوق كارگران شهرک­ها به‌ویژه در بخش­های ساختمان و كشاورزي در مقايسه با رژیم صهیونیستی پایین­تر است، در نتیجه مزایای اقتصادی گوناگون برای این رژیم به ارمغان می­آورد.

بایستی به این مطلب اشاره نمود که نیروی کار فلسطین، از مهم‌ترین عناصر توسعه اقتصادی در کرانه غربی به شمار می­رود، زیرا که بخش تولیدی فلسطین به‌ویژه در زمینه کشاورزی مبتنی بر نیروی کار است؛ این مسئله با توجه به کمبود ابزارهای نوین کشاورزی در کرانه باختری در مقایسه با امکانات شهرک­نشینان، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.

عليرغم دستور دادگاه عالي رژیم صهیونیستی در سال 2007 در خصوص قانون اشتغال در رژیم صهیونیستی، فلسطيني‌هاي شاغل در شهرك­هاي يهودي حقوق بسيار پاييني نسبت به حقوق شاغلین در رژیم صهیونیستی دريافت مي­كنند؛ به‌عنوان نمونه حقوق روزانه كارگر فلسطینی بخش كشاورزي بين 50 تا 60 شیکل، يعني برابر با یک سوم حداقل حقوق در رژیم صهیونیستی ـ 20/7 شكيل در ساعت ـ است. با اين وجود، جدول شماره 5 تفاوت نسبي حقوق كارگران در فلسطین و شهرک‌های صهيونيستي را بيان مي­كند. اين جدول نسبت تفاوت دستمزدها در سال­هاي گذشته را 50% نشان مي­دهد. این امر، منجر به افزایش جذابيَت اشتغال در شهرك­هاي صهيونيستي می­گردد. از سوي ديگر، حقوق پايين كارگران فلسطيني و امكان به‌کارگیری آن­ها در بخش­های غیرقانونی و خارج از قوانين اشتغال رژیم صهیونیستی، از انگيزه­هاي مهم سرمايه­گذاري صهیونیست­ها در شهرک‌ها و مناطق صنعتي واقع در اراضي كرانه باختري بوده است[5].

جدول 5: متوسط دستمزد روزانه در اراضی فلسطینی و مستعمرات صهیونیستی و % تفاوت آن

در مطالعه جديدي كه چكيده آن در روزنامه صهیونیستی یديعوت احرونوت منتشر شده بود، معلوم گشت که حدود 70 هزار كارگر خارجي از فيليپين، نپال و سريلانكا به خدمتکاری در منازل و مراقبت­های شخصي مشغول به کار هستند. ميانگين حقوق ماهيانه این افراد، 30578 شيكل است؛ اگر چه روزانه 11 ساعت فعاليت دارند اما ميانگين حقوق آن­ها حتي از حداقل حقوق ماهیانه رژیم صهیونیستی – 4/050 شيكل – پایین‌تر است. در بخش كشاورزي، متوسط حقوق كارگران تايلندي 4/657 شيکل و در بخش ساخت و ساز، كارگران چيني 7/888 شيکل دريافت مي­كنند. اين ميانگين بسيار كم­تر از متوسط دستمزدها در رژیم صهیونیستی بوده است (به جدول شماره 6 توجه کنید)[6].

جدول 6: نسبت کارگران خارجی به کارگران صهیونیستی و میانگین حقوق ماهانه آن­ها

همچنين صدها فلسطيني در منطقه صنعتي بركان واقع در منطقه سلويت مشغول به کار هستند. بدين ترتيب بيش از 30.000 فلسطيني در شهرك­هاي كرانه باختري به‌استثنای قدس فعاليت داشته و از این لحاظ، تفاوت اندكي با تعداد صهیونیست­هاي ساكن و شاغل در شهرك­ها دارد. كارگران فلسطيني شهرك­هاي يهودي در 5 بخش عمده توزيع شده­اند که اهم آن به شرح زیر است: بيش از یک سوم در بخش صنعتي، 31% در بخش ساخت و ساز و 19% در بخش كشاورزي فعاليت دارند (به جدول شماره 7 نگاه کنید)[7].

جدول 7: توزیع کارگران فلسطینی شاغل در شهرک‌ها، برحسب فعالیت اقتصادی

تراکم جمعیت و بیکاری نیز از مشوق­های دیگر ساکنین سرزمین­های اشغالی به اشتغال در شهرک­های صهیونیستی است. در برخی از اردوگاه­های فلسطینی مانند شعفاط در محدوده شهر قدس و یا اردوگاه قلندیا در منطقه «ج» تحت اداره کامل رژیم صهیونیستی قرار دارند. همچنین، تعدادی از اردوگاه­های منطقه «ب» تحت اداره مشترک فلسطین و رژیم صهیونیستی هستند که عبارت‌اند از اردوگاه­های «عمار»، «جلزون»، «فوار»، «عروب»، «فارعه» و «نورالشمس». دیگر اردوگاه­های منطقه «الف» نیز شامل 11 اردوگاه است و تحت اداره تشکیلات خودگردان فلسطینی قرار دارند. ساکنان این اردوگاه‌ها به دلیل سیاست­های رژیم و عدم وجود فرصت­های شغلی در کرانه باختری ناگزیر هستند درآمدهای معیشتی خود را از طریق کار در داخل شهرک­های صهیونیستی تأمین نمایند. اردوگاه-ها از تراکم جمعیتی بالایی برخوردار می­باشند. نرخ بیکاری در میان ساکنان کرانه باختری به‌ویژه اردوگاه­ها، بالا است؛ به‌گونه‌ای که در سه ماهه چهارم سال 2012 نرخ بیکاری در کرانه باختری 15.2% بوده است. همین امر موجب تشدید فقر در میان آنان گردیده و در نتیجه اشتغال در شهرک‌های یهودی را ترجیح دهند[8].

بر این اساس، کار در کرانه باختری مبتنی بر نیاز بازار است. با افزایش روزهای کاری، درآمد فلسطینی­ها نیز افزایش می­یابد. امَا در زمینه ارزان بودن دستمزدها، در بهترین وضعیت، آنان نمی­توانند بیش از 120 شیکل درآمد داشته باشند. در بدترین حالت نیز درآمد آنان از 40 شیکل تجاوز نمی­کند و در وضعیت عادی دستمزد آنان بیش از 70 شیکل نیست. در خصوص کار در داخل رژیم صهیونیستی نیز باید گفت، کسانی که بتوانند مجوزهای لازم را اخذ نمایند، از دستمزدهای بالایی برخوردار خواهند بود؛ ضمن این‌که کار در داخل شهرک­ها نیز به همین گونه است. این امر موجب شده تا نیروی کار فلسطینی­ها جهت کار در داخل شهرک­ها، انگیزه بالایی داشته باشند. از سوی دیگر، هر چند میانگین دستمزدها موجب افزایش درآمد فلسطینی­ها می­شود، اما هم­زمان بر اقتصاد فلسطین تأثیر منفی خواهد گذاشت؛ زیرا کمبود نیروی کار در کرانه باختری موجب افزایش دستمزدها گردیده و تولید کنندگان مجبور به پرداخت هزینه­های بالایی هستند. در حالی­که کالاها و محصولات نهایی آنان با قیمت­های ارزان به فروش می­رسد. ضمن این‌که دستمزدهای بالا در داخل رژیم موجب می­گردد تا فلسطینی­ها، اشتغال در بخش کشاورزی خود در کرانه را کنار بگذارند. این امر، منجر به ویرانی تدریجی زمین­های کشاورزی و مصادره آن توسط شهرک­نشینان شده است.

سید احمد موسوی/ عضو باشگاه نویسندگان افتخاری