“اگر بتوانیم فرهنگ کتابخوانی را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولیدات کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌ای از وظایف فرهنگی دولت جمهوری اسلامی، بدین وسیله انجام خواهد گرفت.”[1]

در آستانه برگزاری بیست و ششمین دوره نمایشگاه کتاب تهران که با کوله باری بیست و پنج ساله با عنوان “کتاب ، چشمه جوشان دانایی” پا به عرصه حضور خواهد گذاشت روبرو هستیم. در اهمیت برگزاری چنین نمایشگاهی، اشاره به  استقبال گسترده نشریات داخلی و خارجی بس که به اهمیت نشر و تضارب آثار و افکار پی برده باشیم. در این میان آن چه که به نظر اهمیت بسزایی دارد، لزوم توجه به کیفیت سیاست گذاری چنین نمایشگاه عظیمی است که بتواند در امتداد بسط فرهنگ کتابخوانی – برای کشوری که سردمدار معرفت و حکمت شرق بوده – گام عظیمی برداشته باشد به جهت تعمیق و گسترش اندیشه انقلابی اسلامی – ایرانی، که هویت بخش انقلاب اسلامی ایران می‌باشد. از سویی قلمداد فضای فرهنگی یک جامعه به سان یک فضای تنفسی از سوی رهبر معظم انقلاب توجه به این مطلب را پدیدار خواهد ساخت که فعالیت فرهنگی – هرچند ثمرات آن شاید چندان به عینه نباشد – در واقع تامین‌کننده دست‌مایه‌های زندگی فردی است که در کنار تمام افراد دیگر تشکیل جامعه‌ای را خواهد داد که آن جامعه داعیه‌دار جامعه‌ای اسلامی است؛ و تاریخ این مرز و بوم پر است از داعیه‌دارانی که هرکدام از آنها هویت بخش به این سرزمین بوده و هستند. همچنین ورود مستقیم مقام معظم رهبری به خرده مسائل فرهنگی در قالب سبک زندگی و سایر بیانات ایشان، شاید نشان از غفلت مسئولان فرهنگی باشد که تکلیفمان با خودمان چندان مشخص نیست و شاید خواسته‌ایم ایضاً این چنین نمایشگاهی را هم‌چون نمایشگاه‌های غربی و خلیجی برگزار کنیم؛ در حالی که می‌تواند بستر مناسبی باشد به جهت ارائه و بسط هویت فکری، حکمت و معرفت اسلام انقلابی.

اشاره به نکاتی که رهبر معظم انقلاب در این باره فرموده باشند قابل تامل است:[2]

– باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که فضای کتابخوانی در کشور توسعه و تعمیق پیدا کند.

– باید با یک برنامه‌ریزی دقیق و تعیین اهداف مرحله‌ای در هر سال، همگام با برگزاری نمایشگاه کتاب و افزایش جمعیت بازدیدکننده، در فضای کتابخوانی کشور نیز پیشرفت چشم‌گیری به وجود آید. این ارزیابی نشان خواهد داد که آیا هر دوره نمایشگاه کتاب از نظر محتوا، نسبت به دوره‌ قبل، تغییر و رشد داشته است یا خیر.

– وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید با کمک دولت، این موانع، به‌ویژه موضوع گرانی کاغذ را برطرف کند. مهم‌ترین تولید ملی، تولید امتداددار است و با برطرف شدن مشکلات کارخانه‌های کاغذ، قطعاً راه برای کتابخوانیِ بیشتر و ارزان شدن قیمت کتاب باز می‌شود.

– دولت باید زمینه‌ای فراهم کند تا تولیدات خوب کتاب در کشور از جمله در بخش‌های مذهبی، تاریخی، ادبیات و علوم، به زبان‌های مختلف ترجمه و در معرض دید جهانیان قرار گیرند.

– یکی از کارهای ضروری در چرخه‌ تولید و عرضه‌ی کتاب، ساماندهی توزیع و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب است.

نگاه اِشرافی ایشان به مساله کتاب و کتابخوانی و تاکیدات پیاپی ایشان در این زمینه، هشداری است به مسئولان فرهنگی جامعه که شناخت خلأهای فرهنگی جامعه و ارائه محتویات مطلوب از اولویت‌ها و نیازمندی‌های یک جامعه است چرا که در حقیقت «غذای فکر و روح باید سالم و مقوی عرضه شود و آن‌کس که جز این عمل کند، خطا یا جنایتی بزرگتر از عرضه‌کننده مواد غذایی ناسالم یا بیمایه مرتکب شده است [3]»

کتاب و کتابخوانی  نیز در همین راستاست چرا که در حقیقت کتاب تجلی تفکر است و انسانی که تفکر نهادینه نداشته باشد، هویت و وجود با ثبات و پایدار نخواهد داشت و نداشتن وجود بی‌ثبات عبارت است از بی‌هویتی و گرفتار شدن در منجلاب بی‌هویتی و یا هویتی که انسان را به مسیر سعادت رهنمون نخواهد ساخت. و شناخت مسیر سعادت در ارائه و شناخت هر چه بهتر انواع آرا و نظریات میسور است. “ما نمی خواهیم به مردم بگوییم شما حتماً این کتاب را بخوانید آن کتاب را نخوانید، نه. انواع سلایق انواع فکرها انواع ذهنها انواع استعدادها باید در مقابل خودشان میدان بازی داشته باشند”[4] اما از سویی دیگر باید این نکته را مد نظر داشت که این انقلاب به آسانی به دست نیامده است و طرف اصلی این انقلاب مردم هستند لذا بنا بر اقتضای زمانه و پدیدار شدن نسل‌های جدید انفلاب باید نمایشگاه کتاب، ظرفیتی را فراهم آورد که آبشخور فکری مناسبی باشد که به روح جامعه دمیده شود و فرصتی است مغتنم که خود می‌تواند در کنار سایر افکار و سلیقه‌ها محل عرضه افکار ناب و حکمت بالغه اسلامی باشد.

“البته از هرزه‌گردى در محيط كتاب هم بايد پرهيز كرد، منتها اين مسئله‌ى بعدى است؛ مسئله‌ى اول اين است كه ياد بگيرند، عادت كنند به اين كه اصلاً به كتاب مراجعه كنند، كتاب نگاه كنند. البته بايد دستگاه‌ها مراقب باشند، اشخاص مواظب باشند، هدايت كنند به كتاب خوب؛ كه با كتاب بد، عمر ضايع نشود.”[5]

اندیشکده راهبردی تبیین