اندیشکده راهبردی تبیین – نمی‌توان ادعا کرد که تمامی فرهنگ غرب ناشایست است و با موازین اخلاقی مطابقت ندارد. اما آنچه که غرب سعی در تزریق کشورهای دیگر می‌کند مربوط به آن بخش از فرهنگ غرب است که مطابقت با موازین اخلاقی به‌ویژه اعتقادات اسلامی ندارد و «بی‌بندوباری اخلاقی» و خوی «پرخاشگری» را ترویج می‌دهد. رهبری در این زمینه می‌فرمایند: «فرهنگ غرب، فرهنگی است که در عین برخورداری از نقاط مثبت، نقاط منفی هم دارد. ما معتقد به تبادل فرهنگ‌ها هستیم.» (1) تغییر ارزش‌ها و شکاف نسل پس از انقلاب اسلامی ایران توسط غربی‌ها ریشه‌یابی شده است. غرب از یک سو، تهاجم فرهنگی خود را توسط عوامل خارجی برای دور کردن نسل پس از انقلاب از فرهنگ باثبات نسل‌های قبلی آغاز نموده و از سوی دیگر، عوامل داخلی وابسته خود را برای بسترسازی مناسب در جهت نفوذ بیشتر ارزش‌های غربی بسیج کرده است. (2) بیشترین ضربه را کشورهایی می‌بینند که در برابر جنگ نرم دشمن هیچ اقداماتی انجام ندهند.
ترویج فرهنگ غربی بسترساز «سلطه‌ی غربی»
در هر کشوری قوانینی وجود دارد که سبب نظم و امنیت در آن کشور می‌شود. این قوانین برگرفته از ارزش‌ها و اصولی است که در کتب دینی و قانون اساسی آن وجود دارد. اگر به هر دلیلی این قوانین به چالش کشیده شوند و مورد پیروی قرار نگیرند، نظم و امنیت جامعه نیز به خطر می‌افتد و جامعه به‌مرورزمان تضعیف می‌گردد. غرب برای سلطه‌ی فرهنگی به ترویج فرهنگ خود در کشورها می‌پردازد. این ترویج فرهنگ از راه‌های مختلف صورت می‌گیرد که معمولاً اعتقادات و باورهای جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. اما به‌راحتی نمی‌توان فرهنگ غرب را جایگزین اعتقادات و باورهای مردم یک کشور کرد. بر همین اساس غرب برای ترویج فرهنگ خود در کشورها به سراغ راه‌های جامعه‌پذیری فرهنگ آن کشورها می‌رود. نفوذ فرهنگی دشمن می‌تواند از طرق و مسیرهای مختلفی صورت گیرد که بسیار خطرناک‌تر از نفوذ اقتصادی و سیاسی است. در همین زمینه رهبری می‌فرمایند: «… نفوذ اقتصادی و امنیتی البته خطرناک است و پیامدهای سنگینی دارد اما نفوذ سیاسی و فرهنگی دشمن، خطر بسیار بالاتری است که همه باید مراقب آن باشند…» (3)
ترویج فرهنگ غربی در کشور به‌مرورزمان سبب گرفتن روحیه‌ی خودباوری و اعتمادبه‌نفس در ملت می‌شود، به این صورت که ذهنیت افراد نسبت به باورها و اعتقادات کشور تغییر پیدا می‌کند و آن‌ها به دلیل نفوذ ظواهر و رنگ و لعابی که فرهنگ غرب در ارکان جامعه پیدا کرده، مجذوب آن می‌شوند و آن را می‌پذیرند. درنتیجه فرهنگ «تقلید و دنباله‌روی» پرورش می‌یابد و افراد جامعه دچار «خودکم‌بینی» می‌شوند. وقتی‌که جامعه به مرحله تسلیم در برابر غرب و تقلید و پیروی کورکورانه برسد، آنجاست که «غرب‌زدگی» اتفاق افتاده و درنتیجه غرب به‌صورت غیرمستقیم با نفوذ به فکر و باور مردم سلطه خود را بر مردم تحمیل می‌کند. در این زمینه دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، قابل‌توجه است. از نظر ایشان در «تهاجم فرهنگی» غرب یک مجموعه‌ی سیاسی یا اقتصادی، برای رسیدن به مقاصد خاص خود و اسارت یک ملت، به بنیان‌های فرهنگی آن ملت هجوم می‌برد. در این هجوم، باورهای تازه‌ای را به زور و به قصد جایگزینی بر فرهنگ و باورهای ملی آن ملت وارد کشور می‌کنند (4)
فرهنگ غرب را «فرهنگ مهاجم» نیز می‌نامند، چراکه فرهنگ غرب در هر جا که سرایت کند هویت و ذهن ملت‌ها را بر اساس باورهای غلط خود شست‌وشو می‌دهد. پایه‌های فرهنگ غربی بر مادی‌گرایی، لیبرالیسم، سکولاریسم، فردگرایی، پوچ‌گرایی و… بنا شده است. در جامعه‌ای که دین بر اساس انگاره‌های شخصی تعریف می‌شود، تنوع‌طلبی رواج پیدا می‌کند، سرانجام تنوع‌طلبی، انسان به پوچ‌گرایی می‌رسد و در مقابل توحید و خداشناسی از زندگی انسان رخت برمی‌بندد. با این شرایط انسان هیچ ثباتی در زندگی ندارد و این زمینه‌ساز بی‌بندوباری در جامعه می‌شود. پروژه‌ی نفوذ فرهنگی غرب در جهت زوال و یا انقراض فرهنگ‌های دیگر عمل می‌کند؛ اما در ابتدا غرب سعی بر این دارد تا فرهنگ غربی را با ظواهر فرهنگ‌های دیگر بیاراید تا به‌صورت ناخودآگاه موردپذیرش قرار گیرد تا در طی زمان فرهنگ بومی از درون استحاله گردد و آنچه که می‌ماند عناصر پلید فرهنگ غرب است. یکی از اهداف دشمن در جنگ نرم، تزلزل بنیان خانواده در جامعه ایرانی است. دشمنان فرهنگی تلاش دارند از طرق گوناگون، بنیان خانواده را متزلزل کنند؛ چراکه پرورش و تربیت دینی از خانواده شکل می‌گیرد. دین از طریق خانواده، آموخته و انتقال داده می‌شود و اساس تربیت دینی، خانواده است؛ لذا دشمن می‌خواهد مفهوم خانواده را ویران کند زیرا تضعیف عنصر خانواده در افراد و جامعه، سبب تضعیف رکن رکین هویت و شخصیت افراد و سرگرمی به امور کم‌اهمیت و مبتذل شده و این امر، نفوذ و رخنه فرهنگی و نهایتاً عملیات «تغییر» را میسر می‌سازد و این دقیقاً نقطه مقابل جایگاه مطلوب خانواده در جامعه اسلامی است. (5)
رسانه‌ها به‌ویژه ماهواره به‌صورت تدریجی و در درازمدت بر شکل‌گیری تصویر ذهنی مخاطبان از دنیای اطراف و مفهوم‌سازی آنان از واقعیت اجتماعی تأثیر به سزایی دارند. هرچقدر که مردم زمان بیشتری را صرف تماشای ماهواره کنند باورها و فرض‌های آنان در مورد زندگی و جامعه بیشتر با پیام‌های مکرر و ثابت در برنامه‌های هنری، تفریحی و سرگرمی ماهواره همخوان خواهد شد. (6) بنابراین، فرهنگ غرب به‌صورت تدریجی از طریق ماهواره و یا دیگر رسانه‌ها در ناخودآگاه ذهن مخاطب نفوذ کرده و مخاطب را از فرهنگ خودی بیگانه می‌سازد. رسانه‌ها فقط یکی از راه‌های ترویج فرهنگ غرب است. کتب و نشریات، دانشگاه، پوشش و البسه و… نیز از دیگر راه‌های ترویج فرهنگ غرب می‌باشد. فرهنگ غرب وقتی به‌صورت مختلف در جامعه نفوذ پیدا کند. تمام زندگی افراد جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. پوشش، نوع حرف زدن، غذا خوردن، ساخت خانه و کلاً سبک زندگی افراد را دگرگون می‌سازد. در شرایطی که فرهنگ و آداب زندگی و معاشرت مردم به شیوه‌ی غربی تغییر پیدا کند، آنجاست که غرب به‌راحتی می‌تواند در بخش‌های دیگر جامعه نیز نفوذ پیدا کند، چراکه جامعه، پذیرای غرب می‌شود و مردم جامعه به‌جای اطاعت از دستورات و فرامین نظام و مسئولین کشور، فرهنگ غربی را الگوی زندگی خویش قرار می‌دهند. با این شرایط اتحاد و انسجام ملی کشور به خطر می‌افتد و غرب به‌راحتی بر ذهن و باور مردم سلطه پیدا می‌کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
بررسی ترویج دو مؤلفه‌ی «پرخاشگری» و «بی‌بندوباری اخلاقی» در فرهنگ ایرانی
ساخت فیلم‌های مبتذل از سوی غرب سبب رواج بی‌بندوباری در بسیاری از خانواده‌ها شده به‌طوری‌که این مسئله آن‌قدر از سوی غرب عادی جلوه داده شده که بسیاری از افراد آن را امری طبیعی و به دور از گناه می‌پندارند. در همین زمینه رهبری می‌فرمایند: «یکی از خصوصیات فرهنگ غربی، عادی‌سازی گناه است؛ گناه‌های جنسی را عادی می‌کنند. امروز این وضعیت در خود غرب به فضاحت کشیده شده؛ اول در انگلیس، بعد هم در بعضی از کشورهای دیگر مثل آمریکا.» (7)
مؤلفه‌ی دیگر پرخاشگری است که غربیان سعی می‌کنند تا آن را به‌صورت افراطی در بین مردم به‌ویژه کشورهای اسلامی گسترش دهند. زدودن دین و خداباوری از عرصه‌ی زندگی سبب می‌شود انسان رو به‌سوی خشونت و افراط‌گرایی پیش رود. امروزه بیشترین خشونت و پرخاشگری را می‌توان در جوامع اروپایی به‌ویژه آمریکا مشاهده کرد. این اتفاق ناشی از فیلم‌های هالیوودی و آزادی‌های بی‌حدواندازه‌ای است که در این جوامع وجود دارد. برخی تعارضات در جامعه ما طبیعی است اما خشونت برای جامعه ما عادی نیست. به همین خاطر می‌بایست به‌دنبال ریشه خشونت در جامعه گشت. بخشی از آن به سرگشتگی برمی‌گردد که فرد در دوگانگی جامعه‌ی مدرن و سنتی قرار دارد و بین انگاره‌های مدرن و سنتی دچار تعارض شده است. اما بخشی از خشونت ناشی از آن است که فرد آن را از جایی کپی کرده و در زندگی خود آن را تقلید می‌کند. درواقع زندگی به‌مانند نمایشی می‌شود که فرد در آن بازیگر است. قرار گرفتن فرد در معرض بازی‌ها و فیلم‌های خشن که توسط غرب واردات می‌شوند، خشونت را در فرد ایجاد می‌کند. امروزه دشمن سعی می‌کند از راه‌های مختلف خشونت و افراط‌گرایی را در جوامع اسلامی گسترش دهد. هدف غرب از این کار پرورش تروریسم و اسلام‌هراسی در این جوامع است. درواقع، رسانه‌های عمده در کشورهای غربی سعی دارند اسلام را به خشونت مرتبط کنند.
بنا بر آنچه که گفته شد می‌توان گفت ترویج خشونت توسط غرب با دو نیت در بین جوامع مسلمان صورت می‌گیرد: یک، اسلام هراسی و ترسیم چهره‌ی تروریستی از مسلمانان؛ دوم؛ ترویج خشونت در بین جوانان.
جریان‌های نفوذ فرهنگ غربی
جریان‌های ترویج‌دهنده‌ی فرهنگ غربی در خارج از کشور را می‌توان به دو دسته‌ی کلی تقسیم کرد:
1- گروه‌هایی که از دل کشور سر برآوردند
این گروه‌ها کسانی هستند که از بدو پیروزی انقلاب اسلامی به دلایل مختلف سیاسی، فرهنگی، قومی و نژادی و … با نظام جمهوری اسلامی ایران مخالف هستند و به خارج از کشور رفتند و به دلیل مخالفت با ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب از طرق مختلف سعی در ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران را دارند. مانند سلطنت‌طلبان و گروه مخالف‌هایی که در زمان انقلاب و یا بعداً به جرگه‌ی مخالفین پیوستند؛ مثل سازمان مجاهدین خلق. سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی آمریکا هرساله با برخی از این افراد جلساتی را در کشورهای مختلف جهان ترتیب می‌دهد و در این اتاق‌های فکر به بحث و تبادل‌نظر پیرامون موضوعات مرتبط با ایران می‌پردازد. (8) این گروه‌ها که قادر به حمله‌ی نظامی به کشور نیستند، سعی می‌کنند به‌طور مستقیم یا به‌طور غیرمستقیم در کشور دسیسه ایجاد کنند؛ مانند نقش این گروه‌ها در کودتاهای اوایل انقلاب، فرافکنی و ایجاد آشوب و فتنه در سال 1388، ترور دانشمندان هسته‌ای و… یا از طریق نفوذ فرهنگی، مانند ایجاد شبکه‌ها و کانال‌های مختلف ماهواره‌ای سعی در ایجاد برنامه‌های فارسی‌زبان می‌کنند که سعی می‌کنند ارزش‌ها و مبانی اعتقادی ایرانیان را بد جلوه دهند و مخاطب از این طریق نه‌تنها از فرهنگ کشور خود بیگانه و مأیوس می‌شود بلکه فرهنگ غربی را جایگزین مناسبی برای فرهنگ کشور خود می‌پندارد. امروزه رسانه‌های جمعی مثل ماهواره، تلویزیون و اینترنت نقش بسیار گسترده در تغییر آرا و افکار مخاطبان خود دارد که نتیجه آن تزلزل خانواده، بی‌بندوباری اخلاقی، پرخاشگری، و… هستند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
2- فعالیت کشورهای معاند
کشورهایی مثل انگلیس، آمریکا، رژیم غاصب صهیونیستی سالانه هزینه‌های بسیاری را صرف نفوذ فرهنگی در کشورهای دیگر به‌ویژه کشورهایی مثل ایران می‌کنند. ایالات‌متحده آمریکا برای نفوذ در ایران سالانه پروژه‌های عظیمی را صرف می‌کند تا بتواند نظام جمهوری اسلامی را از درون تضعیف یا نابود سازد.
در جریان نفوذ آمریکا، رئیس‌جمهور آمریکا نقش بسیار مهمی دارد که سیاست‌گذاری در این حوزه را بر عهده دارد و شورای امنیت ملی آمریکا به او کمک می‌کند. در مرحله بعدی تصمیم‌سازان هستند که متشکل از دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکا و 21 لابی صهیونیستی است. لایه بعدی رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها هستند و پس از آن‌ها 1813 اتاق فکر علیه جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند. (9) شبکه‌های فارسی‌زبان پرخرج‌ترین پروژه‌های دیپلماسی عمومی آمریکا علیه ایران محسوب می‌شود. هم‌اکنون بیش از 166 شبکه ماهواره‌ای با صدها ساعت برنامه فارسی اعم از فیلم، سریال و مباحث دیگر با حمایت آمریکا و غرب علیه جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کنند. (10) شبکه‌هایی مانند من‌وتو 1 و 2، فارسی‌وان، پی.ام.سی، جِم و… نمونه‌هایی از شبکه‌هایی هستند که با اهداف خاصی ایجاد شده‌اند که بیشتر جوانان و کانون خانواده را مورد هدف قرار داده است.
به‌عنوان‌مثال، «گروه مشورتی دیپلماسی عمومی» آمریکا سالانه گزارش برنامه‌های پروژه نفوذ در دیگر کشورها را ارائه می‌دهد. این گزارش‌ها توسط «هیأت رئیسه پخش برنامه» زیر نظر گروه مشورتی ارائه می‌شود. «هیأت رئیسه پخش برنامه» یکی از آژانس‌های مستقل دولت آمریکاست که وظیفه دارد اهداف تبلیغاتی واشینگتن را در سراسر دنیا پیاده کند. «صدای آمریکا»، «رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی»، «رادیو آسیای آزاد» و بسیاری از شبکه‌های دیگر رادیویی یا ماهواره‌ای، مستقیم یا دست‌کم غیرمستقیم، تحت نظارت و حمایت این آژانس دولتی آمریکایی فعالیت می‌کنند. (11)
ایالات متحده‌ی آمریکا برای سلطه فرهنگی خود بر ایران در قالب جنگ نرم سعی می‌کند سبک زندگی مردم را تغییر دهد که این عمل به‌مرورزمان سبب تغییر ارزش‌ها و باورهای آن‌ها می‌شود که این عمل را با کمک برخی از جریان‌های زیر عملی می‌سازد:
– هالیوود و صنعت سینما: می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین ابزارهای فرهنگی آمریکا استفاده از سینمای هالیوودی است که بخش قابل‌توجهی از درآمدهای آمریکا در این صنعت خرج می‌شود. هالیوود امروزه بر صنعت سینمای جهان تسلط پیدا کرده است. این صنعت نه‌تنها در نشر فرهنگ مردم آمریکا بلکه نقش مهمی در توجه و جلب حمایت از سیاست خارجی آمریکا دارد. این صنعت نه‌تنها مروج خشونت و بی‌بندوباری است بلکه با ساخت فیلم‌هایی علیه ایران سعی کرده ذهنیت مردم جهان را نسبت به ایران تغییر دهد و فرهنگ و سیاست ایران را با پخش فیلم‌های ضد ایرانی به سخره کشیده و یا ایران هراسی را در قالب نمایش به جهانیان نشان داده است. یا این‌که با ساخت فیلم‌های ایرانی بی‌بندوباری، خشونت، هم‌جنس‌گرایی و… را ترویج می‌دهد، چیزی که عملاً در جامعه ایران پذیرفته نیست، آن را مشروع نشان می‌دهد و یا ذهنیت مخاطب را به پذیرش آن در جامعه ایرانی دعوت می‌کند. ساخت فیلم‌هایی چون سیصد، آرگو، فرستاده، بدون دخترم هرگز، سی دقیقه نیمه‌شب و… در راستای جنگ نرم دشمن علیه ایران ساخته شده است. این صنعت در سیاست‌های آمریکا این‌قدر کاربرد دارد که سازمانی همچون پنتاگون که یک سازمانی نظامی است از این صنعت در جهت اهداف خود استفاده می‌کند. یکی از نهادهای اصلی ایالات‌متحده که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در این صنعت دخالت دارد و علاوه بر سانسور برخی فیلم‌ها یا حمایت‌های لجستیکی، به خط دهی موضوعی آثار نیز می‌پردازد، پنتاگون یعنی مرکز و مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات‌متحده آمریکا است. این نهاد از بدو تولد سینما، به‌طور محسوس یا نامحسوس دخالت‌هایی در این مقوله داشت که از پرمخاطب‌ترین اقدامات آن می‌توان به پخش فیلم در پشت جبهه‌های نبرد جنگ جهانی اول اشاره کرد. (12) فیلم آرگو را یک فیلم ضد ایرانی است که در کنار هالیوود، نقش سازمان سیا در آن آشکار است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
– سازمان «سی.آی.ای»: این سازمان نقش مهمی در تولید محصولاتی در حوزه سرگرمی دارد. این سازمان از طریق «دفتر امور عمومی» مسئولیت ارتباط با خبرنگاران و نمایندگی سازمان «سی. آی.ای» در صنعت سرگرمی را به عهده دارد. این سازمان نقش مهمی در ساخت سرگرمی و فیلم‌هایی چون «آرگو، سی دقیقه پس از نیمه شب» داشته است. (13)
– مرکز یهودی- آمریکایی «سیمون ویزنتال»: این مرکز یهودی که در زمینه بررسی گروه‌ها و رویدادهای یهودستیز و مخالف با رژیم صهیونیستی فعالیت کرده و هر ساله فهرست «بدترین یهودستیزان» در جهان را منتشر می‌کند که نام ایران در فهرست 10 یهودی‌ستیز اصلی جای دارد. بر همین اساس این مرکز نقش مهمی در جنگ نرم علیه ایران دارد. (14)
و مراکز دیگر…
نتیجه‌گیری
در این نوشتار آنچه که موردبررسی قرار گرفت اهمیت جریان نفوذ فرهنگ غرب و چگونگی ترویج آن توسط غرب بود. این نکات عبارت‌اند از:
– تغییر سبک زندگی توسط غرب و درنهایت تغییر باورها و ارزش‌های جامعه؛
– ترویج «خشونت» و «بی‌بندوباری اخلاقی» توسط غرب با زدودن دین‌باوری در بین مردم به‌ویژه نسل جوان؛
– گرفتن روحیه‌ی خودباوری و اعتمادبه‌نفس از افراد جامعه با ترویج سبک زندگی غلط؛
– ترویج بی‌اعتمادی بین ملت و مسئولین با ترویج فرهنگ ضد ایرانی؛
– جریان‌هایی خارج از کشور به ترویج و نفوذ فرهنگ غربی در ایران می‌پردازند که بخشی از آن‌ها ایرانی هستند که با کمک کشورهای دیگر علیه ایران فعالیت می‌کنند و بخشی دیگر کشورهای معاندی چون آمریکا، انگلیس و صهیونیسم هستند که از طرق مختلفی چون سینما و سازمان‌های مختلفی چون پنتاگون، سیا و… به ایران هراسی و سلطه‌ی فرهنگی در ایران می‌پردازند.
بدون شک پدافند عامل می‌تواند ابزار بسیار مناسب و مطلوبی در تقابل با جنگ نرم دشمن باشد که در این راستا آماده‌سازی پناهگاه‌های پدافند غیرعامل در جنگ نرم از اولویت‌های اساسی محسوب می‌شود. مهم‌ترین پناهگاه‌ها عبارت‌اند از: روزنامه‌ها (شفاف‌سازی اوضاع غبارآلود و اطلاع‌رسانی)، فضای سایبر و مجازی (شفاف‌سازی و ارسال کمک‌های مردمی از طریق مجازی)، بسیج (نیروی کمک‌رسان به مجروحین فرهنگی)، مساجد (محل تمرین ایمان و اخلاص و تقویت اجتماع مردم)، صداوسیما (کمک‌رسانی فرهنگی وسیع و همه‌جانبه)، حوزه و دانشگاه (تولید فکر و کشف روش‌های مبارزه با فتنه و تبیین شرایط)، مدرسه (آماده‌سازی فکری جوانان) و احزاب (سازمان‌دهی رسمی مردم حول دیدگاهی خاص برای هماهنگ‌سازی افکار همسو). (15)
در روش آفندی مقابله با جنگ نرم نیز ایران می‌تواند مقابله به مثل کند، مثلاً با ساختن فیلم و بازی‌های رایانه‌ای مناسب با استانداردهای هویت اسلامی- ایرانی که در این زمینه به موفقیت‌هایی نیز دست یافته‌ایم. در زمینه البسه نیز با برگزاری نمایشگاه و مزون‌های مد و لباس ایرانی توانسته‌ایم بهترین کیفیت‌ها را ارائه دهیم. در زمینه فضای مجازی نیز توانسته‌ایم علاوه بر کنترل به ساخت شبکه‌های فارسی اقدام کنیم که تاکنون کاربران بسیاری نیز دارد. اما در حوزه‌ی آموزش، دانشگاه و مدرسه هنوز ضعف‌هایی هست که باید شناسایی و یا اصلاح گردد.
منابع
(1). بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در خطبه‌های نماز جمعه در چهارمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)، 14/03/1372.
(2). سید میر صالح حسینی جبلی، «تعامل غرب‌زدگی و انحرافات اجتماعی»، مجله معرفت، شماره 80، 1383، ص 76.
(3). بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با هزاران نفر از فرماندهان سپاه، 25/06/1394.
(4). سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، فرهنگ و تهاجم فرهنگی، برگرفته از سخنان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، 1373؛ چاپ اول، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی. ص 3.
(5). سید محمدعلی شریعت زاده، «اهداف و راهبردهای دشمن فرهنگی در جنگ نرم علیه خانواده»، اندیشکده راهبردی تبیین، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tabyincenter.ir/13177/
(6). Miller, K. (2005). Communications theories: Perspectives, processes, and contexts. New York: McGraw-Hill
(7). بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با جوانان استان خراسان شمالی، 23/07/1391.
(8). JAMES RISEN. «How a Shady Iranian Deal Maker Kept the Pentagon’s Ear, 2003, New York Times
(9). «رصد فعالیت‌های ۱۵۰ اتاق فکر آمریکا توسط سپاه پاسداران»، خبرگزاری تسنیم، شناسه خبر: 1314785، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/11/13/1314785/
(10). «فعالیت 166 شبکه ماهواره‌ای با حمایت آمریکا علیه ایران»، باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر: 4883043، 2 تیر 1393، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.yjc.ir/fa/news/4883043/
(11). «بودجه آمریکا برای نفوذ فرهنگی در ایران +سند»، پایگاه خبری تحلیلی صراط، کد خبر: ۳۲۹۵۴۶، 2 آبان 1395، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.seratnews.ir/fa/news/329546/
(12). نرگس ضامنی، «بررسی و تحلیل «دفتر مشترک پنتاگون و هالیوود» از منظر جنگ رسانه‌ای«وب‌سایت اندیشکده راهبردی تبیین، 1 مرداد 1396. قابل بازبینی در پیوند زیر:
http://tabyincenter.ir/20182/
(13). «افشای نقش سازمان «سیا» در ساخت فیلم ضد ایرانی «آرگو»»، وب‌سایت خبرگزاری کیهان، کد خبر:72474، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://kayhan.ir/fa/news/72474
(14). «مرکز یهودی آمریکایی انتخاب کرد: ایران در جایگاه دوم «بدترین یهودستیزان» جهان در سال 2012»، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.shafaqna.com/persian/look/item/32022
(15). عباس ملکی، زکریا کاظم‌پور، «پدافند غیرعامل در مقابله با جنگ نرم»، همایش سراسری پدافند غیرعامل در علوم و مهندسی با تأکید بر استتار، اختفا و فریب»، 30 بهمن 1392، ص 8.
