اندیشکده راهبردی تبیین- در زمان مذاکرات منتهی به برجام رژیم صهیونیستی یکی از بازیگران مخالف آن بود و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر وقت این رژیم، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای به کار گرفت. با روی کار آمدن ترامپ نیز نتانیاهو از مشوقان اصلی او برای خروج از برجام بود. این در حالی که بود که مقامات رده بالای نظامی رژیم صهیونیستی برجام را یک دستاورد مناسب برای جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح از هستهای قلمداد میکردند. با تغییر دولت دولت در آمریکا و تلاش این کشور برای احیای برجام، مقامات دولت جدید رژیم صهیونیستی همچنان نگرانی و نارضایتی خود از سیاست آمریکا مبنی بر بازگشت به برجام را ابراز میکردند. اما اخیراً مواضع سران این رژیم نشان میدهند که سیاست این رژیم مبنی بر مخالفت با احیای برجام تغییر کرده است و مقامات این رژیم تلاش دارند برجام سریعتر احیا شود. این مقاله در چارچوب محورهای ذیل به دنبال بررسی دلایل این تغییر در موضعگیری رژیم صهیونیستی در قبال برجام است:
مواضع پیشین رژیم صهیونیستی در قبال برجام و مذاکرات هستهای
در زمان مذاکرات منتهی به برجام رژیم صهیونیستی یکی از بازیگران مخالف آن بود و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر وقت این رژیم، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای به کار گرفت. رویکردی که منجر به تیره شدن روابط وی با دموکراتها در آمریکا شد. با انعقاد توافق برجام انتقادات رژیم صهیونیستی از برجام ادامه داشت. با روی کار آمدن ترامپ نیز نتانیاهو از مشوقان اصلی او برای خروج از برجام بود و در این راستا تمام تلاش خود را از جمله در قضیه سرقت اسناد هستهای ایران در 31 ژانویه 2018، و فعالیتهای تبلیغی و رسانهای در رابطه با آن به کار گرفت. این در حالی که بود که مقامات رده بالای نظامی رژیم صهیونیستی برجام را یک دستاورد مناسب برای جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح از هستهای قلمداد میکردند.
با خروج آمریکا از برجام، رژیم صهیونیستی علاوه بر همراهی با سیاست فشار حداکثری به دنبال جلوتر رفتن آمریکا و کشاندن این کشور به سوی اقدام نظامی علیه ایران مخصوصاً پس از گامهای مهم کاهش تعهدات هستهای از سوی ایران و در واپسین روزهای دوران ریاستجمهوری ترامپ بود که موفق نبود. دلیل مخالفت رژیم صهیونیستی به رهبری نتانیاهو با برجام این بود که توافق هستهای با ایران خواسته این رژیم مبنی بر حمله نظامی و حذف توان هستهای ایران را از دسترس خارج میکرد. استدلال دیگر نتانیاهو در مخالفت با برجام این بود که با آزاد شدن پولهای ایران فعالیتهای منطقهای ایران گسترش مییابد. این رژیم اهداف دیگری مانند دامن زدن به ایرانهراسی به منظور نزدیک کردن کشورهای عربی به خود را نیز دنبال میکرد.
این رژیم با تشویق دولت ترامپ به اتخاذ رویکرد سخت در قبال ایران در زمانهایی که تنشها بین ایران و آمریکا افزایش مییافت با نگرانی از عملیات نظامی احتمالی، لفاظیهای خود را کاهش میداد. مقامات این رژیم به کرّات با مقامات آمریکایی درباره ایران بحث و گفتوگو کرده و کشورهای اروپایی را به پیوستن به تحریمهای آمریکا علیه ایران تشویق میکردند.
مواضع دولت جدید رژیم صهیونیستی
دولت جدید آمریکا تغییراتی در سیاست خارجی آمریکا شامل حمایت مجدد از راهحل دو دولتی در خصوص مسئله فلسطین و تلاش برای تجدید توافق هستهای با ایران اعمال کرد. از روی کار آمدن بایدن آمریکا تا زمان روی کار دولت جدید رژیم صهیونیستی مقامات این رژیم ادبیات گذشته را حفظ کرده بودند و از اقدام مستقل تلآویو علیه ایران سخن میگفتند.آویو کوخاوی رئیس ستاد ارتش رژیم صهیونیستی در خصوص قصد بایدن برای بازگشت به برجام با ذکر این که «هر چیزی شبیه توافق کنونی بد است و ما اجازه آن را نمیدهیم» اظهار داشت که ارتش این رژیم طرحهایی برای حمله احتمالی به ایران آماده کرده است. به گفته او بازگشت آمریکا به توافق هستهای یا حتی توافقی که تا حدودی بهبود یافته باشد یک اشتباه راهبردی و عملیاتی خواهد بود.
این اظهارات کوخاوی در حالی بود که تحلیلگران و جامعه راهبردی این رژیم هشدار میدادند به منظور جلوگیری از تجربه اختلافات آمریکا و اسرائیل در دوران اوباما، اسرائیل نباید علیه تصمیم بازگشت بایدن به برجام موضع بگیرد و البته نتانیاهو نخستوزیر وقت و بنیگانتز وزیر دفاع این رژیم در این خصوص اعلام موضع نکرده و محتاط عمل میکردند.
با استقرار کابینه جدید رژیم صهیونیستی بر خلاف رویکرد تقابلی نتانیاهو در دوران ریاستجمهوری اوباما، گفتوگو با دولت آمریکا در خصوص مسئله هستهای ایران در دستور کار قرار گرفت. یئیر لاپید، وزیر خارجه جدید و نخستوزیر جایگزین، در این خصوص در 13 اکتبر با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، دیدار و گفتگو کرد و در پی این دیدار وزیر خارجه آمریکا اظهار داشت در صورتی که شیوههای دیپلماتیک جواب ندهد و «ایران مسیر خود را عوض نکند، آمریکا آماده است که به طرف گزینههای دیگر برود»؛ اظهاراتی که به نظر میرسد تحت تاثیر درخواستهای اسرائیل از آمریکا برای طرح نقشه جایگزین برای سناریوی شکست مذاکرات احیای برجام بیان شده است.
بنی گانتز که در دولت جدید رژیم صهیونیستی نیز وزیر دفاع مانده است در مصاحبهای با «فارن پالیسی» اعلام میکند که «اسرائیل مایل است بازگشت به توافق هستهای را بپذیرد». البته اضافه میکند که «اسرائیل میخواهد یک «پلن بی» (plan B) پایدار از سوی آمریکا ببیند که شامل فشار اقتصادی در صورت شکست مذاکرات با تهران باشد» و از «پلن سی» (plan C) اسرائیل سخن به میان آورد که شامل اقدام نظامی است. «نفتالی بنت» نخستوزیر این رژیم نیز با انتقاد از رویکرد نتانیاهو، در خصوص این موضوع، میگوید: «اسرائیل وضعیتی را به ارث برده که ایران در پیشرفتهترین نقطه تاکنون در حرکت خود به سوی بمب است. شکاف بین حرف (نتانیاهو) و عمل بسیار است». بنابراین مقامات رژیم صهیونیستی ضمن عدم مخالفت با مذاکرات احیای برجام بر آمریکا فشار وارد میکنند که باید برای یک نمایش قدرت در صورت شکست مذاکرات با تهران آماده باشد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
البته این رژیم همزمان فعالیتهای گسترده نظامی و اطلاعاتی خود علیه برنامه هستهای ایران را شامل خرابکاری در تاسیسات هستهای ایران ادامه داده است و برخلاف سیاست سنتی ابهام، اغلب به صورت صریحتری نیز مسئولیت اقداماتش را بر عهده گرفته که میتواند در چارچوب رویکرد دولت جدید آمریکا و ابزاری برای امتیازگیری در مذاکرات هستهای تحلیل شود.
تفاوتها و دلایل تغییر
در خصوص موضع جدید رژیم صهیونیستی میتوان گفت این رژیم خود را با شرایط تغییریافته پس از روی کار آمدن بایدن در آمریکا تطبیق داده و مبادرت به برقراری روابط کاری مناسب با حزب دموکرات و دولت بایدن به منظور کسب حمایت دوحزبی آمریکا (که با جانبگرایی نتانیاهو از جمهوریخواهان آسیب دیده بود) کرده است.
در موضوع مذاکرات هستهای، روشن است که مطلوب و ایدهآل رژیم صهیونیستی عدم توافق و نهایتاً اقدام نظامی آمریکا برای حذف توان هستهای ایران است اما با توجه به نتیجه منفی خروج آمریکا از برجام، شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ و فقدان گزینههای معتبر دیگر، کابینه جدید رژیم صهیونیستی از مخالفت با رویکرد دولت بایدن اجتناب کرده اما مقامات این رژیم طی دیدارهای متعدد خواهان نقشه جایگزین از سوی آمریکا برای سناریوی شکست مذاکرات شدهاند.
تلاش برای مطرح یا آماده کردن نقشه جایگزین با این پیشفرض انجام میشود که ممکن است مقامات ایران معتقد باشند که از سرگیری تعهدات برجامی نسبت به گزینههای بدیل مطلوبیت کمتری دارد. از نظر آنها این میتواند به چند دلیل باشد: توافق هستهای در نظر رئیسجمهور جدید ایران اهمیت کمی دارد و دولت جدید در ایران نسبت به دولت قبل درک روشنتری از گزینههای بدیل ایران دارد؛ رفع تحریمها مطابق برجام آن چیزی که تصور میشد نبود چون هم شرکتهای خارجی میل بازگشت به ایران نداشتند و هم آمریکا به راحتی توانست از توافق خارج شود. علاوهبراین ممکن است دولت جدید ایران روی روابط چین به عنوان وزنهای تعادلبخش در برابر آمریکا حساب کند. از این منظر آماده کردن «پلن بی» یا نقشه جایگزین، با افزایش هزینههای گسترش فعالیتهای هستهای و عدم توافق مجدد، میتواند این محاسبات ایران را عوض کند.
موضعگیریهای اخیر مقامات رژیم صهیونیستی در واقع آماده شدن برای سناریوهای مختلف مربوط به نتیجه مذاکرات برجامی با توجه به روند فعلی است. عدم مخالفت با رویکرد بایدن و موضعگیریهای برخی مقامات این رژیم مبنی بر این که «اسرائیل میتواند با توافق هستهای کنار بیاید» نشان میدهد سناریوی بازگشت به برجام به شکل قبلی آن یا برجامپلاس که برخی اصلاحات مطلوب طرفین را در بر بگیرد مناسبترین گزینه در دسترس برای رژیم صهیونیستی است؛ چرا که دو سناریوی دیگر یعنی شکست مذاکرات و در نتیجه انحلال برجام یا تداوم وضعیت فعلی تا منقضی شدن مکانیزم ماشه در سال 2025، خطرات مهم و قابلتوجهی را متوجه صهیونیستها خواهد کرد؛ چون ریسک تنشهای اقتصادی، نظامی و هستهای را برای طرفین و متحدانشان افزایش میدهد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
اقدامات احتمالی رژیم صهیونیستی در رابطه با موضوع هستهای ایران
مشاهده میشود که رژیم صهیونیستی تحت تاثیر شکست سیاست فشار حداکثری دوران ترامپ، گسترش فعالیتهای هستهای ایران در نتیجه خروج آمریکا و فقدان گزینههای معتبر دیگر برای کنترل برنامه هستهای ایران فعلاً تصمیم گرفته از مخالفت جدی و آشکار با مذاکرات احیای برجام پرهیز کند ولی خواهان طرح نقشه جایگزین از سوی آمریکا (فشار گسترده اقتصادی و در نهایت اقدام نظامی) برای سناریوی شکست مذاکرات است. بنابراین اقدامات رژیم صهیونیستی وابسته به مسیر مذاکرات خواهد بود. بر این اساس انتظار میرود ایالات متحده مانع از انجام اقدامی از سوی رژیم صهیونیستی شود که ممکن است در مسیر مذاکرات مانع ایجاد کند یا آمریکا را مقصر شکست مذاکرات جلوه دهد. با این حال در صورت گره خوردن مذاکرات ممکن است آمریکا به منظور تقویت موضع خود، دست رژیم صهیونیستی را در انجام اقدام خرابکارانه علیه برنامه هستهای ایران باز گذارد. اقداماتی که رژیم میتواند علیه برنامه هستهای انجام دهد شامل خرابکاری در برخی تاسیسات جانبی هستهای یا ترور دانشمندان هستهای با استفاده از عوامل نفوذی در ایران است که صرفاً میتواند یک تاخیر زمانی محدود در پیشرفت برنامهای هستهای داشته باشد؛ اقداماتی که با درس گرفتن ایران از حوادث گذشته و اجرای درست پروتکلهای امنیتی میتواند خنثی شود. در صورت موفقیت مذاکرات نیز میتوان انتظار داشت این رژیم تلاشهای خود را برای افزایش فشار آمریکا و کشورهای غربی بر ایران به منظور تغییر رفتار خود در منطقه و کنترل برنامه موشکی و توان پهپادی ایران افزایش دهد.
نتیجهگیری
رژیم صهیونیستی خود را با شرایط تغییریافته پس از روی کار آمدن بایدن در آمریکا تطبیق داده است. مقامات این رژیم طی دیدارهای متعدد خواهان نقشه جایگزین از سوی آمریکا برای سناریوی شکست مذاکرات شدهاند اما با توجه به نتیجه منفی خروج آمریکا از برجام، شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ و فقدان گزینههای معتبر دیگر، از مخالفت با رویکرد دولت بایدن اجتناب کردهاند. شکست مذاکرات خطر تنشهای اقتصادی، نظامی و هستهای را برای طرفین و متحدانشان افزایش میدهد و بنابراین خطرات مهم و قابلتوجهی را متوجه رژیم صهیونیستی خواهد کرد؛ از این رو تلاش رژیم صهیونیستی برای آماده کردن نقشه جایگزین از سوی آمریکا به منظور تغییر محاسبات ایران و تسریع در روند احیای برجام، برای اجتناب از چنین خطراتی قابل تحلیل است.
