اندیشکده راهبردی تبیین- انتخابات پارلمانی لبنان یکشنبه 15 می 2022 برگزار و روز گذشته نتایج نهایی آن اعلام شد. نوشتار پیش رو ضمن مروری کوتاه بر نتایج اعلام‌شده، مهم‌ترین پیام‌ها و پیامدهای این انتخابات در عرصه داخلی و منطقه‌ای را مورد ارزیابی قرار می‌دهد:
1- براساس نتایج اعلام‌شده میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی لبنان 41 درصد بود که اگرچه کاهش حدود 8 درصدی نسبت به دوره پیشین را نشان می‌دهد، اما به چند دلیل این کاهش مشارکت کمتر از حد انتظار بود. وضعیت اقتصادی لبنان طی سال‌های اخیر بسیار شکننده بوده و کمبود نان، قطعی مداوم برق، افزایش قیمت‌ها، کاهش ارزش پول ملی و مهاجرت نخبگان شرایط پیچیده‌ای را رقم زده است. رویدادهایی مانند انفجار بندر بیروت و شیوع کرونا نیز اقتصاد لبنان را به شدت با بحران مواجه ساخت. مسئله دیگر کناره‌گیری سعد الحریری از انتخابات پارلمانی است که تأثیر منفی بر مشارکت اهل سنت داشت. به همین دلیل کاهش شدیدتر مشارکت مردم در انتخابات مورد انتظار بود. اما احتمالاً به دلیل قطبی شدن فضای سیاسی و قابلیت بسیج‌کنندگی احزاب سنتی به‌ویژه حزب‌الله و قوات (حزب نیروهای لبنانی)، گسست رادیکالی در مشارکت مردم ایجاد نشد.
2- در این دوره از انتخابات لبنان ۷۱۸ نفر در قالب ۱۰۳ فهرست برای کسب ۱۲۸ کرسی پارلمان با یکدیگر رقابت کردند و براساس تحلیل اولیه نتایج اعلام‌شده حزب‌الله 16، جنبش امل 15، جریان آزاد ملی 19، المرده 2، حزب طانشاق 3 و حزب اتجاه وطنی 13 کرسی پارلمان را به‌دست آورده‌اند. بنابراین اگر تفسیر رسانه‌های نزدیک به هشت مارس ملاک باشد، این جریان توانسته 68 کرسی از مجموع 128 کرسی پارلمان را کسب کند. در نقطه مقابل و در جریان 14 مارس، قواتی‌ها با کسب 20 کرسی پارلمان نتایج قابل توجهی را به‌دست آورده و به نظر می‌رسد 6 کرسی بیشتر نسبت به انتخابات پارلمانی 2018 کسب کرده‌اند. این درحالی است که 19 نامزد منتسب به جریان آزاد ملی توانستند به پارلمان لبنان راه یابند. همچنین حزب التقدمی الاشتراکی وابسته به ولید الجنبلاط ۹ کرسی و الکتائب اللبنانیه ۵ کرسی کسب کردند.
3- فارغ از اعداد و ارقام بالا آنچه غیر قابل خدشه به نظر می‌رسد اینکه 16 نماینده حزب‌الله به پارلمان راه یافته‌اند (13 نماینده مستقیم و 3 نماینده متحد حزب‌الله) و مجموع کرسی‌های حزب‌الله و جنبش امل به عدد 31 رسیده است. از سوی دیگر پیروزی دو نماینده حزب‌الله در مناطق عمدتاً مسیحی‌نشین یعنی رائد برو در جبیل و رامي ابوحمدان در زحله که عمدتا حامی قوات هستند، حائز اهمیت است.
4- اختلاف اصلی اما در مجموع آرای جریان‌های هشت و 14 مارس بروز یافته است. تا لحظه نگارش این سطور، هواداران هشت مارس معتقدند که جریان متبوع آن‌ها با کسب 68 کرسی حائز اکثریت پارلمانی اس. در مقابل اما هواداران 14 مارس تأکید دارند که مجموع کرسی‌های ائتلاف هشت مارس از 63 فراتر نرفته و این جریان 14 مارس است که فراکسیون بزرگتر را در پارلمان تشکیل خواهد داد.
5- بخشی از اختلافات درباره نتایج انتخابات پارلمانی به عدم قطعیتی بازمی‌گردد که درباره نمایندگان مستقل راه‌یافته به پارلمان وجود دارد. به همین دلیل از شامگاه گذشته دو قطب سیاسی لبنان یعنی جریان هشت و 14 مارس تلاش می‌کنند تا نمایندگان مستقل (افراد مستقل و نامزدهای جامعه مدنی) را به جریان خود نزدیک بدانند؛ ازجمله حسین رحال مسئول بخش رسانه‌های الکترونیک در جنبش حزب‌الله که گفت بسیاری از نامزدهای مستقل که در لیست‌های «التغییریه» پیروز شده‌اند با مقاومت دشمنی ندارند. بنابراین حداقل تا زمان برگزاری نخستین جلسه پارلمان، نمی‌توان درباره گرایش سیاسی نمایندگان خارج از دو جریان اصلی به قطعیت سخن گفت. با این حال بخش احتمالاً بخش مهمی از حدود 14 نامزد پیروز که به صورت مستقل در انتخابات شرکت کرده بودند به جریان هشت مارس و بخش مهمی از 15 نامزد پیروز که ذیل فهرست جامعه مدنی در انتخابات شرکت کرده بودند به جریان 14 مارس نزدیک‌تر هستند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
6- مسئله دیگری که به نظر می‌رسد داوری درباره فراکسیون بزرگتر را با دشواری‌هایی همراه می‌سازد این است که اساساً تعدادی از نمایندگان در برخی موضوعات به یک جریان و در برخی دیگر به جریان مقابل نزدیک هستند. به عنوان نمونه نمایندگان جریان آزاد ملی در پارلمان اخیر در مسئله حمایت از سلاح مقاومت به عنوان همپیمان همواره در کنار حزب‌الله بوده‌اند. اما همین نمایندگان در مسئله اعتراض حزب‌الله و جنبش امل به عملکرد قاضی پرونده انفجار بندر بیروت و سپس خروج وزرایشان از دولت و به دنبال آن تعطیلی جلسات دولت نجیب میقاتی، منتقد حزب‌الله بوده‌اند. این دوگانگی در میان نمایندگان مستقل و جامعه مدنی احتمالاً بیشتر خواهد بود.
7- درمجموع با توجه به معضلات اقتصادی شدید در لبنان طی سال‌های اخیر و حملات رسانه‌ای علیه حزب‌الله و با ارزیابی منصفانه نتایج انتخابات، سخن گفتن از شکست حزب‌الله چندان دقیق به نظر نمی‌رسد. اما در حالت حداقلی دو نکته حائز اهمیت است: نخست اینکه جریان آزاد ملی به عنوان همپیمان مسیحی حزب‌الله انتخابات را تاحدودی به قوات به عنوان مهم‌ترین دشمن حزب‌الله واگذار کرده است و دوم اینکه اکثریتی که جریان هشت مارس در پارلمان پیشین داشت، در این دوره به صورت جدی با چالش مواجه خواهد شد.
8- از مهم‌ترین پیامدهای انتخابات پارلمانی 2022 لبنان تشدید دوقطبی و تنش است. سمیر جعجع حداقل از آغاز اعتراضات سال 2019 مسیر رادیکالی را در قبال حزب‌الله پیش گرفت. ابتدا از فرآیند سیاسی کناره‌گیری و اعلام کرد در هیچ دولتی مشارکت نمی‌کند. سپس با حمایت عربستان، نقش مهمی در کنار زدن سعد الحریری از صحنه سیاسی لبنان ایفا کرد و درنهایت ضمن تشدید فضای دوقطبی توانست تعداد نمایندگان خود در پارلمان را افزایش دهد. بنابراین جمع‌بندی جعجع و حامیان خارجی‌اش پس از انتخابات اخیر این خواهد بود که مسیر طی‌شده نتیجه داده است. برای جعجع هرچه فضای سیاسی رادیکال‌تر باشد، جذب حمایت‌های خارجی و بدنه داخلی بیشتر خواهد بود. برای حامیان خارجی‌اش نیز فضای دوقطبی در لبنان به معنای افزایش درگیری‌های داخلی حزب‌الله و طبیعتاً کاهش تمرکز بر مسائل منطقه‌ای است.
9- نتایج انتخابات دوقطبی را هم در پارلمان و هم در خیابان تشدید خواهد کرد. در پارلمان، علاوه بر تشکیل فراکسیون بزرگتر، روند انتخاب رئیس‌جمهور که باید از میان مسیحیان باشد، دشوارتر می‌شود. اکنون قوات به مدعی اصلی این منصب تبدیل شده است. همچنین احتمالا تشدید تنش‌ها و درگیری‌های خیابانی وجود دارد. در وضعیتی که در آن قوات به دنبال ریاست‌جمهوری فرد خاصی باشد و هشت مارس با آن گزینه موافقت نکند، بروز درگیری‌های خیابانی دور از ذهن نیست؛ به‌ویژه با پیشینه‌ای که قوات در لبنان دارد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
10- بن‌بست سیاسی لبنان که پیامدهای مخرب اقتصادی آن طی سال‌های اخیر بروز یافته با نتایج انتخابات پارلمانی 2022 احتمالاً تشدید خواهد شد. اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین فاکتور در بهبود وضعیت اقتصادی این کشور، جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌ویژه از کشورهای عربی است. سرمایه اعراب شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند تاحدودی بحران اقتصادی کشور کوچک لبنان را تسکین دهد. این سرمایه‌گذاری البته شروطی دارد که به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت عملیاتی نیست. اگرچه احیای برجام و عادی‌سازی روابط تهران و ریاض می‌تواند به بهبود شرایط در لبنان کمک کند، اما نظام سیاسی در لبنان با بن‌بستی مواجه شده که برون‌رفت از آن چندان آسان نخواهد بود.
نتیجه‌گیری
نتایج انتخابات پارلمانی لبنان حاکی از تداوم وضعیت بی‌ثباتی سیاسی و تشدید فضای دوقطبی در این کشور است. در پارلمان تشکیل فراکسیون بزرگتر و انتخاب رئیس‌جمهور دشوار خواهد بود. در خیابان نیز احتمال بروز رویارویی‌های پراکنده دور از ذهن نیست. اگرچه هشت مارس برتری مطلق خود در انتخابات پارلمانی 2018 را اکنون ازدست داده اما به نظر می‌رسد طرح‌های مخالفان برای مشروعیت‌زدایی از سلاح حزب‌الله چندان با موفقیت همراه نبوده است. درمجموع احتمالاٌ نمی‌توان به انتظار بهبود وضعیت اقتصادی و سیاسی در لبنان نشست.
