اندیشکده راهبردی تبیین- در ماه های اخیر شاهد حمله هر روزه صهیونیست های افراطی به مسجدالاقصی و رویارویی هرروزه نمازگزاران با نیروهای امنیتی رژیم صهیونیستی هستیم که دسته‌هایی از یهودیان افراطی را همراهی می کنند. بزرگترین هجوم از این نوع در روز عید قربان رخ داد که بیش از 1700 یهودی افراطی به بهانه تشاء بئاو، که یهودیان در سوگ تخریب معبد سلیمان روزه می گیرند، به مسجدالاقصی وارد شدند. «گیلعاد اردان» وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرد که وضعیت موجود در مسجدالاقصی باید تغییر کند و یهودیان نیز بتوانند به صورت انفرادی یا گروهی در جایی که می خواهند، عبادت کنند. پیش از این در ماه رمضان نیز نمازگزاران در مسجد قبله و مسجد مروانی مورد حمله قرار گرفته بودند. نوشته حاضر به بررسی اهداف رژیم صهیونیستی از این اقدامات و چشم انداز آینده مسجدالاقصی می پردازد.
وضعیت تاریخی اداره مسجدالاقصی: از زمان تصرف این مکان توسط مسلمانان بجز دوره ای کوتاه در زمان صلیبیان اداره مسجدالاقصی همواره در دست مسلمانان بوده است. در واقع تا زمان قیمومیت انگلیس بر فلسطین، یهودیان هرگز در اداره مسجدالاقصی نقشی نداشتند. اما در سال 1929 برخی روحانیون یهودی خواستار گِرد هم آمدن یهودیان برای عبادت در پای دیوار ندبه که بخشی از دیوار مسجدالاقصی است شدند. برخی معتقدند هدف از این کار تصرف مسجدالاقصی و اعلام آن به عنوان مکان مقدس یهودیان بود. این اقدام منجر به قیام «ُبراق» شد و کشته شدن تعداد زیادی از فلسطینیان شد. کمیته حقیقت یابی که پس از این واقعه تشکیل شد مالکیت این مکان را از آن مسلمانان دانست اما اعلام داشت که یهودیان با محدودیت های خاصی می توانند به عبادت در این محل ادامه دهند.[1] اما از سال 1967 پس از تصرف این مکان، مقامات و طیف هایی از یهودیان با استناد به باورهای موعودگرایانه یهودی درصدد ساخت معبد سوم و نابودی مسجدالاقصی برآمدند. چنانچه به این مساله از این زاویه توجه کنیم حتی می توان تصرف بیت المقدس در آن زمان را اقدامی هدفمند از سوی این گروه ها دانست. زیرا ارتباط میان مدارس مذهبی مروج آموزه های افراطی یهودی با بخش هایی از ارتش، واقعیتی است که نمی توان آن را نادیده گرفت.
با این وجود تا سال 2000 میلادی همچنان هیچ کس اجازه ورود به مسجدالأقصی را نداشت مگر با اجازه مفتی مسلمانان و نگهبانان مسجد. همچنین بازدید یهودیان از این مکان در دهه سوم ماه رمضان ممنوع بود. از سال 2000 با ورود آریل شارون به مسجدالاقصی تلاش رژیم صهیونیستی برای تغییر وضعیت این مسجد وارد مرحله جدیدی شد و در سال های اخیر نیز این تحرکات تشدید شد.
تلاش های صورت گرفته توسط رژیم صهیونیستی برای تغییر وضعیت آن
تلاش های صورت گرفته توسط رژیم صهیونیستی برای تغییر وضعیت این مسجد تنها از عید قربان شروع نشده بود. نگاهی به تحولات سال های اخیر نشان می دهد که تلاش برای تغییر وضعیت قدس به مراتب زودتر از این زمان شروع شده بود. در سال 2014 طرحی در کنست برای تقسیم زمانی و مکانی مسجدالاقصی بین مسلمانان و یهودیان مطرح شد که البته رأی نیاورد. همچنین از سه سال پیش که با ورود یهودیان به مسجدالاقصی میان فلسطینیان و نیروهای امنیتی رژیم صهیونیستی درگیری هایی رخ داده بود نمایندگان کنست از ورود به مسجد الاقصی منع شده بودند، اما در جولای سال 2018 با دستور نتانیاهو این ممنوعیت برداشته شد. در 2 اردیبهشت امسال نیز که مصادف با عید «پسح» یهودیان بود ظرف چند روز 2200 نفر از یهودیان وارد مسجدالاقصی شدند. برخی از این افراد فرماندهان پلیس و افسران عالی رتبه رژیم صهیونیستی و حتی «اوری آریل» وزیر کشاورزی این رژیم بودند.[2] همچنین در ماه جولای سال جاری یک جاده زیارتی به شکل تونل از شهرک سیلوان به سمت کوه معبد بازگشایی شد که از زیر مسجدالاقصی عبور می کرد. سفیر آمریکا در تل آویو نیز در مراسم افتتاح این تونل حضور داشت.[3] در ماه آگوست نیز همزمان با عید قربان جدیدترین و گسترده ترین هجوم به مسجدالاقصی رخ داد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
واکنش جامعه بین المللی
با تشدید تحرکات رژیم صهیونیستی بر ضد مسجدالاقصی بسیاری از کشورها و شخصیت ها به این اقدام تل آویو واکنش نشان دادند. دولت اردن به عنوان متولی بیت‌المقدس بارها خواستار توقف این اقدامات رژیم صهیونیستی شده است. در ژوئن سال جاری به دنبال هجوم تعدادی از شهرک نشینان به داخل مسجدالاقصی، وزارت خارجه اردن در بیانیه ای درباره نتایج خطرناک اقدامات تحریک آمیز رژیم صهیونیستی هشدار داد و خواستار توقف این اقدامات شد. در آگوست سال جاری نیز پس از هجوم صهیونیست ها در ایام عید قربان مقامات اردن نسبت به تلاش تل آویو برای تغییر وضعیت مسجدالاقصی هشدار دادند. همچنین در ماه جولای مقامات اردن با محکوم کردن حفر تونل در زیر مسجد الاقصی آن را تلاشی برای تغییر هویت این مکان مقدس دانستند. عربستان سعودی و قطر نیز پس از درگیری های عید قربان ورود نیروهای رژیم صهیونیستی به محوطه مسجدالاقصی و حمله به نمازگزاران را محکوم کردند. در روزهای اخیر اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد که هیچ‌گونه تغییر وضعیت درباره مسجدالاقصی را نمی پذیرد.[4]
همچنین به دنبال هجوم صهیونیست ها در عید قربان و سخنان گیلعاد اردان وزیر امنیت داخلی رژیم صهیونیستی، هم مقامات عالیرتبه حماس و هم مقامات جنبش جهاد اسلامی به محکومیت این اقدام پرداختند. در سطح منطقه ای نیز اتحادیه عرب خواستار تلاش جامعه بین المللی برای توقف این اقدامات از سوی رژیم صهیونیستی شد.
با این وجود تمامی این تلاش ها به دلیل نبود ضمانت اجرای کافی بی نتیجه به نظر می‌رسند. در حال حاضر بار اصلی مقابله با چنین اقداماتی تنها بر دوش مردم فلسطین است. دولت اردن به رغم محکومیت های مکرر رژیم صهیونیستی حاضر به اخراج سفیر این رژیم از امان نیست. مصر نیز به روابط خود با این رژیم ادامه می دهد. عربستان و بحرین نیز به رغم محکومیت لفظی در عمل به دنبال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی هستند. همچنین قطر سال هاست که با رژیم صهیونیستی روابط اقتصادی دارد. تحت چنین شرایطی مقامات تل آویو نه تنها حملات علیه مسجدالاقصی را متوقف نکردند بلکه در روزهای اخیر از انضمام کرانه باختری به این رژیم سخن گفتند.
اهداف رژیم صهیونیستی
اگر این حملات را به صورت مقطعی و تنها در بازه زمانی کوتاهِ ماه های اخیر در نظر بگیریم آن‌گاه می توان هدف از این حملات را تلاش نتانیاهو برای منحرف کردن افکار عمومی از پرونده های فساد وی و پیروزی در انتخابات زودهنگام دانست. سخنان اخیر وی در خصوص انضمام کرانه باختری به رام الله را نیز در همین چارچوب می توان ارزیابی کرد. اما چنانچه این رویدادها در چارچوبی بزرگتر بررسی شود در آن صورت اهداف این حملات را نمی توان تنها اهداف یک شخص خاص یعنی نتانیاهو دانست.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
به این ترتیب اگرچه غالبا گفته می شود که احزاب راستگرا خصوصا لیکود برای جلب نظر گروه های تندروی یهودی اقدامات برضد اماکن مقدس اسلامی را سازماندهی می‌کنند اما می توان به این مساله چنین نیز نگریست که گروه های افراطی متشکل از جوانان تندروی یهودی در واقع بازوی اجرایی نهادهای رسمی رژیم صهیونیستی برای پیشبرد اهداف خود هستند.
برای مثال یکی از مهم ترین گروه های حامی نابودی مسجدالاقصی جنبش معبد است که عقبه آن ها به گروه های تروریستی از جمله ایرگون میرسد. بسیاری از مقامات لیکود نیز به طور مشابهی از اعضای همین گروه ترریستی و گروه های مشابه هستند. همچنین یازده عضو از بیست عضو کابینه فعلی نتانیاهو با شدت و ضعف متفاوت از ساخت معبد سوم، تخریب مسجدالاقصی و حاکمیت کامل رژیم صهیونیستی بر کوه معبد حمایت کرده اند. از سوی دیگر حامیان مالی یهودی نتانیاهو در آمریکا هم زمان از فعالان جنبش معبد و رسانه های حامی آن ها نیز حمایت مالی گسترده ای می کنند. برای مثال یکی از حامیان مالی نتانیاهو درآمریکا شلدون آدلسون است که حامی مالی روزنامه اسراییل هیوم نیز هست. این روزنامه مقالات متعددی در حمایت از گروه فعالان معبد و تخریب مسجدالاقصی منتشر می کند. [5]
نمونه‌ی بعدی، دریافت کمک مستقیم جنبش معبد از دولت رژیم صهیونیستی حداقل از سال 2008 است. برای مثال این گروه سالانه بیش از صد هزار دلار از وزارت فرهنگ رژیم صهیونیستی دریافت کرده است و میدراشا که وظیفه تحقق اهداف آموزشی این گروه را بر عهده دارد در سال 2012 بیش از پنجاه هزار دلار از وزارت آموزش رژیم صهیونیستی دریافت کرد. همچنین وزارت آموزش رژیم صهیونیستی به موجب قراردادی این گروه را مسئول آموزش های اجتماعی به کودکان در سطح کودکستان و بالاتر کرد که نتیجه آن چاپ کتاب هایی برای مدارس بود که در آن ساخت معبد سوم تبلیغ شده است. در آن زمان منتقدان این اقدام اظهار داشتند که این آموزش ها می‌تواند موجب سوق دادن دانش آموزان به سمت اقدامات خشونت‌آمیز برای پیشبرد ساخت معبد سوم شود.[6]
تلاش برای نابودی مسجدالاقصی تنها به این قبیل اقدامات محدود نمی شود. سال گذشته برخی از سیاست‌مداران رژیم صهیونیستی این بحث را مطرح کردند که تولیت محوطه مسجدالاقصی و قبة الصخره به عربستان سعودی واگذار شود. این بحث‌ها موجب ایجاد این نگرانی شد که رژیم صهیونیستی به دنبال تحقق طرحی است که برخی از فعالان گروه معبد سوم ارائه داده بودند و به موجب آن مسجدالاقصی به صورت قطعه قطعه به مکه منتقل می شود و در آنجا سرهم‌بندی می شود.[7] این طرح ها در کنار بازداشت های گاه و بیگاه اعضای کمیته بازسازی مسجد الاقصی و ممانعت پلیس از فعالیت این کمیته برای بازسازی بخش های تخریب شده این مسجد و همچنین تلاش برای جداسازی قدس از بخش های عربی فلسطین با استفاده از دیوار حائل و شهرک‌های یهودی‌نشین، تنها نشان‌دهنده تلاشی همه جانبه و گسترده برای یهودی‌سازی بیت‌المقدس، جداسازی آن از سایر بخش‌های فلسطین و در نهایت نابودی آن است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
چشم انداز موفقیت این رژیم
اگرچه در کوتاه مدت مقامات تل آویو به دنبال نابودی مسجدالاقصی نیستند و آن هم تنها به این دلیل است که بنابر محاسبات سیاسی، شرایط هنوز برای این کار فراهم نیست، اما اگر کشورهای اسلامی در این مرحله واکنش شدیدی نشان ندهند احتمال برداشتن گام‌های بعدی هست. تمامی این تحرکات در چارچوب تلاش رژیم صهیونیستی برای ایجاد واقعیت‌های جدید و تقسیم مسجدالاقصی به دو بخش است، نظیر آنچه در سال 1994 درباره مسجد ابراهیمی الخلیل رخ داد. در واقع هدف این رژیم قراردادن جامعه بین المللی در مقابل عمل انجام شده است و در صورتی که اقدام موثری از سوی مسلمانان و اعراب و جامعه جهانی صورت نگیرد در مرحله بعد تمامی بیت المقدس شرقی و بخش قدیمی آن شامل تمامی کلیساها و مساجد به کنترل رژیم صهیونیستی درخواهد آمد.
هفتاد سال پس از تاسیس رژیم صهیونیستی با روی کار آمدن دولت ترامپ و آسودگی خیال تلآویو از حمایت های دولت آمریکا، این رژیم به دنبال تثبیت جایگاه خود در منطقه و حل و فصل تمامی مشکلات با استفاده از اهرم‌های مالی و ابزار زور است. شرایط منطقه نیز برای مقامات تلآویو امیدوار‌کننده است. شاید بی جهت نبود که تلاش این رژیم برای تغییر وضعیت مسجدالاقصی، از عید پسح یهودیان یعنی اندکی پیش از برگزاری کنفرانس اقتصادی منامه برای معامله قرن تشدید شد. در این دوره مقامات تل آویو دریافتند که هیچ مخالفت جدی در جهان عرب با اقدامات آن ها نخواهد شد و برخی دولت های عربی مانند عربستان و بحرین حتی بیش از مقامات تلآویو علاقمند به فیصله دادن مسئله فلسطین و هموار شدن راه برای برقراری روابط با رژیم صهیونیستی هستند. به طور خلاصه می توان گفت که با انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس و به رسمیت شناخته شدن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان از سوی دولت آمریکا، این رژیم مانع چندانی بر سر راه انضمام بخش هایی از کرانه باختری و تغییر وضعیت مسجدالاقصی نمی بیند. بنابراین موفقیت رژیم صهیونیستی در تغییر وضعیت مسجدالاقصی تنها به میزان مقاومت جامعه بین المللی و کشورهای اسلامی بستگی دارد.
منابع
[1] . As’ad Abdul Rahman, “Israel’s plan for Al Aqsa Mosque an affront to its Identity”, Gulf News, Aug 30, 2019, Available at: https://gulfnews.com/opinion/op-eds/israels-plan-for-al-aqsa-mosque-an-affront-to-its-identity-1.66103382
[2] .ورود غیر قانونی 2000 شهرک نشین صهیونیست به مسجدالاقصی در عید “پسح”، العالم، 8 اردیبهشت 1398، قابل دسترسی در:
https://fa.alalamtv.net/news/4190826/
[3] . “مالزی حفر تونل در مسجدالاقصی را محکوم کرد”، العالم، 13 تیر 1398، قابل دسترسی در:
https://fa.alalamtv.net/news/4304851/
[4] . “EU will not recognize any changes regarding Jerusalem”, Middle East Monitor, Sep 11, 2019, Available at: https://www.middleeastmonitor.com/20190911-eu-will-not-recognize-any-changes-regarding-jerusalem/
[5] Whitney Webb, “How the Third Temple Movement in Israel Rebranded Theocracy as “Civil Rights””, Mintpress news, July 3, 2019, Available at: https://www.mintpressnews.com/third-temple-activist-movement-israel-theocracy-civil-rights/260142/
[6] Ibid.
[7] . Whitney Webb, “In Israel the Push to Destroy Jerusalem’s Iconic Al-Aqsa Mosque goes Mainstream”, Mintpress news, June 24, 2019, available at: https://www.mintpressnews.com/israel-jerusalem-al-aqsa-third-temple/259926/
