اندیشکده راهبردی تبیین- زمانی که هژمونی تجاری ایالات متحده در دهه ۱۹۷۰ رو به افول رفت، ایالات متحده تصمیم گرفت تا به جای چندجانبهگرایی در حوزه اقتصادی به عنوان تنها گزینه، به توافقات تجاری منطقهای روی بیاورد. این انگیزه سیاسی تجاری سبب شد تا در نهایت سه کشور ایالات متحده، کانادا و مکزیک در سال ۱۹۹۲ موافقتنامه نفتا(1) را امضا کنند. ایالات متحده از کانادا و مکزیک میخواست که نظارت خود بر سرمایهگذاری خارجی و منابع طبیعی را کاهش دهند و در عوض ایالات متحده بازار خود را بر روی کالاهای مکزیکی و کانادایی باز خواهد کرد. با وجود تلاشهای این سه دولت، بخش خصوصی در این سه کشور نقشی اساسی در شکلگیری نفتا ایفا کرد. سطح بالای تجارت درونصنعتی در کالاهای واسطهای بین این سه کشور و نیز سود حاصل از «صرفهجویی مقیاس[3]» تولیدکنندگان بخشهای کلیدی تولیدی نظیر کامپیوتر، اتومبیل، الکترونیک و ماشینآلات در این سه کشور را ترغیب کرد که پشتیبان شکلگیری این موافقتنامه تجاری منطقهای باشند[4].
موافقتنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) یک موافقتنامه تجارت آزاد بین ایالات متحده، کانادا و مکزیک بود. این موافقتنامه در بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ به مذاکره گذاشته شد و با تعمیم جابهجایی آزاد سرمایه، خدمات تجاری و مالی به مکزیک جایگزین موافقتنامه قدیمی بین ایالات متحده و کانادا شد. هدف از این موافقتنامه رفع موانع موجود در راه تجارت و خدمات از قبیل حذف تدریجی عوارض گمرکی در بسیاری از حوزه های تجاری است. نفتا در قیاس با اتحادیه اروپا نهادهای فراوان و گسترده ای نداشت. ویژگی بارز آن، شیوههای بین دولتی تصمیمگیری است به گونهای که اجرای توافقات همچنان در اختیار حکومتهای سه دولت عضو موافقتنامه و نمایندگان آنهاست. این نمایندگان ملی در کمیسیون تجارت آزاد، کمیته های تخصصی و کارگروهها با یکدیگر دیدار کرده و به مشورت می پرداختند. با این وجود، نفتا فاقد هرگونه مقرراتی در خصوص همکاری منطقهای در زمینههای غیر تجاری است. در واقع نفتا یک منطقهگرایی کاملا اقتصادی بود. اما در سال ۱۹۹۳ اعضای نفتا موافقتنامهای را برای همکاری در خصوص نیروی کار به امضا رساندند. این موافقتنامه بر روی تبادل اطلاعات تمرکز داشت ولی در عین حال مقرراتی را در زمینه نیروی کار برای اعضای نفتا مقرر نمیکرد. از دیگر مزایای نفتا ایجاد پیوند بین «شمال» و «جنوب» بود به طوری که کشوری توسعهیافته را با کشوری در حال توسعه متحد میساخت. اما این ویژگی پیامدهایی برای نفتا داشت به نحوی که گوناگونی اقتصادی آن به طور بالقوه میتوانست انسجام داخلی هر کدام از اعضای نفتا را با چالشی جدی روبرو سازد. به طور مثال، بحران مالی ۱۹۹۷ مکزیک فشار چشمگیری بر نفتا وارد ساخت هر چند اعضا توانستند بر این مشکل فائق آیند[5]. این عدم همسانی بین اقتصادهای عضو نفتا و تاثیر انکارناپذیر آن بر اقتصاد داخلی کشورهای عضو یکی از انتقادات اصلی مخالفان آن بود.
۲- پیامدهای توافق نفتا
از دیدگاه منتقدین نفتا، این موافقتنامه برای اقتصاد ایالات متحده پنج پیامد منفی عمده به دنبال دارد. نخست آن که، به گزارش موسسه سیاستگذاری اقتصادی در سال ۲۰۱۱، نفتا موجب شده است تا ۶۸۲.۹۰۰ هزار شغل در ایالات متحده از دست برود. دیگر برآوردها این آمار را حدود ۵۰۰ هزار الی ۷۵۰ هزار شغل ارزیابی میکنند. بیشتر شغلهای از دست رفته مربوط به صنایع مستقر در ایالات کالیفرنیا، نیویورک، میشیگان و تگزاس میشد. اگرچه تعداد شغلهای ایجاد شده از تعداد شغلهای از دست رفته بیشتر است اما نفتا بر صنایع خاص نظیر کامپیوتر، صنایع تولیدی، اتومبیل، منسوجات و صنایع الکتریکی تاثیر منفی شدیدی برجای گذاشته است. دوم آنکه انتقال مشاغل از آمریکا به خارج باعث شده است تا دستمزدها افزایش پیدا نکند. به موجب نفتا، شرکتهای آمریکایی تهدید نمودند که به مکزیک نقلمکان خواهند کرد تا کارگران نتوانند به اتحادیههای کارگری بپیوندند چرا که بدون اتحادیهها، کارگران نمیتوانند برای افزایش دستمزد با شرکتها چانهزنی کنند. این استراتژی شرکتها چنان موفقیتآمیز بود که به یک «رویه عملیاتی معمول[6]» تبدیل شد. بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵، نیمی از شرکتها از این استراتژی بهره بردند. تا سال ۱۹۹۹، ۶۵ درصد از شرکتها از این شیوه برای ثابت نگهداشتن دستمزدها استفاده کردند. سوم آنکه، نفتا به دولت ایالات متحده اجازه می دهد تا به محصولات کشاورزی صادراتی به مکزیک یارانه بدهد. این سیاست سبب میشود تا کشاورزان مکزیکی بیکار شوند و در نتیجه برای کار و زندگی به صورت غیرقانونی وارد آمریکا شوند. طبق برآوردها، در سال ۲۰۱۴، حدود ۵.۸ میلیون کارگر مکزیکی در نتیجه این سیاست به طور غیرقانونی در آمریکا ساکن بودهاند. چهارم آنکه، نفتا موجب شد تا کشاورزان بیکار مکزیکی در شرایط غیراستاندارد در مناطق آمایش صادراتی در مرز بین ایالات متحده و مکزیک مشغول کار شده و محصولات مونتاژ شده را برای صدور به ایالات متحده تولید کنند. در سال ۲۰۰۶، حدود ۱.۲ میلیون مکزیکی در این مناطق کار میکردند. سرانجام آنکه، به موجب نفتا شرکتهای آمریکایی برای پایین نگهداشتن هزینههای خود محیط زیست مکزیک را تخریب کرده اند. شرکتهای کشاورزی در مکزیک از کود و دیگر مواد شیمیایی استفاده زیادی کردهاند که موجب آلودگی محیط زیست شده و این امر به نوبه خود باعث گرمایش زمین خواهد شد که برای ایالات متحده نیز پیامدهای جدی زیستمحیطی به دنبال خواهد داشت[7].
یکی از منتقدان اصلی این موافقتنامه دونالد ترامپ بود که بازنگری در آن را یکی از وعده های انتخاباتی خود قرار داده بود و پس از رسیدن به ریاست جمهوری برای تغییر آن تلاش بسیاری کرد. او این موافقتنامه را با عبارت «شاید بدترین توافق تجاری» توصیف کرده است. به باور او نفتا موجب کسری تجاری ایالات متحده و از دست رفتن میلیونها شغل شده است. در همین راستا او وعده داد که توافق جدیدی جایگزین نفتا خواهد شد و نام آن را «موافقتنامه کانادا- مکزیک- ایالات متحده[8]» یا «یو. اِس. اِم. سی. اِی»، گذاشت. البته توافق جدید همان منطقه تجارت آزاد قارهای نفتا را در برمیگیرد و مفاد اصلی نفتا را حفظ میکند. به طور مثال در موافقتنامه جدید، باید ۷۵ درصد قطعات یک اتومبیل در کانادا، مکزیک یا ایالات متحده ساخته شده باشد تا از تعرفه این سه کشور معاف شود، در حالی که این عدد در نفتا حدود ۶۲.۵ درصد بود[9].
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
۳- «موافقتنامه کانادا- مکزیک- ایالات متحده» یا «یو. اِس. اِم. سی. اِی»
موافقتنامه جدید با نفتا شش تفاوت اساسی دارد. نخست آنکه، این موافقتنامه تولید اتومبیل در ایالات متحده را افزایش می دهد چرا که بنا بر مفاد آن بیشتر قطعات اتومبیل باید توسط کارگرانی ساخته شود که در ساعت حدود ۱۶ دلار دریافت میکنند و از آنجایی که میزان دستمزدها در ایالات متحده بیشتر است، بیشترین قطعات اتومبیل باید در آمریکا تولید شوند. گزارش «کمیسیون تجارت بین الملل[10]» نشان می دهد که موافقتنامه جدید سبب افزایش ۲۸ هزار شغل در این صنعت در طول شش سال آینده میشود. البته این امر موجب میشود که قیمت اتومبیل اندکی افزایش پیدا بکند. اما شورای سیاستگذاری اتومبیلسازی آمریکا که سه شرکت بزرگ جنرالموتورز[11]، فورد[12] و فیاتکرایسلر[13] را نمایندگی میکند چنین استدلال میکند که گزارش کمیسیون فوق سرمایهگذاری بلندمدت شرکتهای اتومبیلسازی، که به موجب موافقتنامه جدید صورت میگیرد، را دست کم گرفته است. دوم آنکه، موافقتنامه جدید قوانین مربوط به کار و کارگران را تقویت میکند. همواره کارگران نفتا را متهم میکردند که شغلهای زیادی را از آمریکا به مکزیک منتقل کرده است چرا که دستمزدها در آنجا پایین تر است. در نتیجه برای سیاستمداران آمریکایی به خصوص دموکراتها تقویت قوانین کار در موافقتنامه جدید اولویت فراوانی داشت. در موافقتنامه جدید تشکیل یک کمیته پیشبینی شده است که بر اجرای اصلاحات مرتبط به قوانین کار و کارگری در مکزیک نظارت میکند. سوم آنکه، براساس موافقتنامه جدید دامداران دسترسی بیشتری به بازارهای این سه کشور دارند. در موافقتنامه جدید میزان تعرفه محصولات لبنی صفر باقی میماند اما کانادا بازار خود را در سطح گستردهتری برای محصولات لبنی، طیور و تخممرغ آمریکایی می گشاید. در عوض ایالات متحده اجازه خواهد داد که لبنیات، بادام زمینی و محصولات مرتبط با آن و همچنین مقداری محدود شکر از کانادا به این کشور وارد شود. چهارم آنکه، در موافقتنامه جدید مفادی مرتبط با فناوری اطلاعات گنجانده شده است که آن را برای عصر دیجیتال به روز میکند. به طور مثال، کانادا و مکزیک نمیتوانند از شرکتهای آمریکایی به دلیل محتوایی که در شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای خود منتشر میکنند شکایت کنند. پنجم آنکه، در موافقتنامه جدید مقرر شده است تا ۶۰۰ میلیون دلار برای رسیدگی به مشکلات زیستمحیطی در نظر گرفته شود. مفاد زیستمحیطی در موافقتنامه جدید رضایت دموکراتها را فراهم آورده است با این وجود گروههای طرفدار محیط زیست در آمریکا نظیر «سیرا کلاب[14]» از این موافقتنامه پشتیبانی نکرده اند. ششم آنکه، طبق موافقتنامه جدید کنگره کنترل خود بر داروهای بیولوژیک را حفظ میکند به گونهای که میتواند قوانین مرتبط با قیمتگذاری داروها را تصویب کند. مادهای در این موافقتنامه گنجانده شده بود که طبق آن سه کشور فوق ملزم شده بودند تا انحصار تولید داروهای بیولوژیک را که تولید آنها پیچیده و گران است حداقل به مدت ۱۰ سال نگه دارند. اما با تلاش دموکراتها این ماده از موافقتنامه حذف شد. در حال حاضر ایالات متحده به مدت ۱۲ سال، کانادا هشت سال و مکزیک پنج سال میتوانند این انحصار دارویی را حفظ کنند[15].
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
از آنجایی که پس از تصویب این پیمان تجاری، مجلس نمایندگان آمریکا این موافقتنامه را برای ایالات متحده سودمندتر از نفتا ارزیابی کرد، میتوان گفت که حداقل دو حزب بزرگ آمریکا و شرکتهای بزرگ از این موافقتنامه پشتیبانی کردهاند. با این وجود «نانسی پلوسی[16]» رئیس مجلس نمایندگان پس از تصویب این پیمان، نسخه تصویب شده را متفاوتتر و بهتر از نسخهای دانست که دولت ترامپ برای تایید به مجلس نمایندگان فرستاده بود[17]. دموکراتها نیز مانند جمهوریخواهان درباره این مسئله توافق داشتند که نفتا قدیمی شده و نیاز به اصلاح و تغییر دارد. در نهایت این پیمان با ۳۵۸ رای موافق در برابر ۴۱ رای مخالف در مجلس نمایندگان به تصویب رسید و راه را برای تصویب آن در سنا در سال بعد هموار ساخت. دموکراتها و جمهوریخواهان به صورت یک صدا موافقتنامه جدید را مورد تحسین قرار دادند و آن را یک پیروزی برای کشاورزان و کارگران آمریکایی توصیف کردند. آنها این پیمان را مدلی برای توافقات تجاری ایالات متحده با دیگر کشورها به حساب آوردهاند. با این حال «نانسی پلوسی»، اصرار ورزید که ترامپ این تصویب را به حساب خود نگذارد بلکه این موافقتنامه به نفع کارگران آمریکایی تصویب شده است. جمهوری خواهان از پلوسی به دلیل تاخیر ۱۴ ماهه در تصویب این موافقتنامه به شدت انتقاد کردند در حالیکه دموکراتها قصد داشتند تا در نسخه دریافتی از دولت ترامپ تغییراتی ایجاد کنند. «کوین مککارتی[18]»، نماینده جمهوریخواه کالیفرنیا و رهبر اقلیت در مجلس نمایندگان، بر این موضوع تاکید کرد که این تاخیر ۱۴ ماهه، موضع دولت ترامپ در مذاکراتش با دولت چین را تضعیف خواهد کرد[19].
۴- پیامدهای اقتصادی و زیستمحیطی موافقتنامه جدید نفتا
با وجود پشتیبانی دموکراتها، جمهوریخواهان و شرکتهای بزرگ از این موافقتنامه، انتقادات فروانی از سوی گروههای مختلف به این پیمان جدید وارد شده است. بسیاری از فعالان و طرفداران محیط زیست این پیمان را یک پیروزی برای شرکتهای بزرگ و آلودهکنندگان محیطزیست و یک شکست برای کارگران و سیاره زمین توصیف میکنند. به باور این دسته از فعالان، در واقع این پیمان جدید شرکتهای بزرگ نفتی را بهرهمند میسازد و کارگران آمریکایی و غیرآمریکایی را متضرر میکند. به طور مثال، «مایک سُمِرز[20]»، «رئیس موسسه نفتی آمریکا[21]»، که بزرگترین لابی نفت و گاز در ایالات متحده است، از پیمان جدید پشتیبانی کرد و گفت:« این پیمان ادامه انقلاب انرژی ایالات متحده در آینده را تضمین میکند». «ونونا هائوتر»، مدیر اجرایی «دیدهبان غذا و آب[22]»، در بیانیه خود چنین گفت:« این توافق یک گام رو به عقب برای مردم، جوامع محلی و محیطزیست است». به باور او پیمان جدید دیدگاه مقرراتزدای ترامپ درباره قراردادهای تجاری را جهانی میکند که ممکن است به دولت های بعدی در آمریکا نیز سرایت کرده و تلاشهای آینده برای محافظت از کارگران، مصرفکنندگان و محیط زیست را به خطر بیندازد. در واقع موافقتنامه جدید بحرانهای زیست محیطی و اقتصادی نفتا را تشدید خواهد کرد[23].
«آدام کریسا فولی[24]»، بنیانگذار و مدیر «گروه رسانهای دانش حیاتی[25]»، بر این اعتقاد است که پیمان جدید بهتر از نبود هیچ توافقی است اما از منظر رشد اقتصادی پیمان جدید بدتر از نفتا است. همچنین به گزارش موسسه اقتصاد بین الملل پترسون موافقتنامه جدید بر اقتصاد سه کشور تاثیر منفی بر جای خواهد گذاشت و قوانین تنظیمی آن به خصوص در بخش اتومبیل تجارت را محدود میکند و به صنعت ایالات متحده آسیب میرساند. ارزیابی «کمیسیون تجارت بینالملل» ایالات متحده نشان میدهد که موافقتنامه جدید سبب کاهش رشد اقتصادی ایالات متحده به میزان ۰.۱۲ درصد میشود[26]. در عین حال ارزیابیهای دیگر و ادعای کاخ سفید بیانگر آن است که پیمان جدید منجر به ایجاد ۱۷۶ هزار شغل و تزریق ۶۸.۲ میلیارد دلار به اقتصاد ایالات متحده میشود. همین ارزیابی نشان میدهد که بخش تولید بیشترین منفعت را از این موافقتنامه میبرد[27].
با این وجود انتظار نمیرود که پیمان جدید موجب شکوفایی ناگهانی اقتصاد آمریکا شود اما ممکن است از اقتصاد آمریکا در برابر رشد رو به کاهش اقتصاد جهانی محافظت کند، بیثباتی اقتصادی را از بین ببرد و سبب رشد برخی صنایع آمریکایی شود. همچنین پژوهش صندوق بینالمللی پول نشان میدهد که پیمان جدید، با وجود آنکه دسترسی کشورهای عضو به بازارهای یکدیگر را بهبود میبخشد، دستاوردهای اقتصادی اندکی برای آنها خواهد داشت. همچنین برخی از اقتصاددانان بر این باورند که پیمان جدید هزینه ساخت کالا و هزینه دستمزدها را برای تولیدکنندگان افزایش خواهد داد که در نهایت سبب میشود اتومبیلهای ساخت ایالات متحده گرانتر به بازار عرضه شده و از میزان رقابتپذیری آن کاسته شود[28].
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
۵- پیامدهای سیاسی موافقتنامه جدید نفتا
رای مثبت کنگره به موافقتنامه جدید بیانگر آن است با وجود برتری دموکراتها در مجلس نمایندگان، هر دو حزب درباره این موضوع توافق دارند که وجود یک موافقتنامه تجاری میان ایالات متحده، مکزیک و کانادا ضرورت دارد. همچنین آنها درباره ضرورت جایگزینی نفتا با یک موافقتنامه جدید اشتراک نظر داشتند. تصویب این پیمان را میتوان یک پیروزی سیاسی برای ترامپ انگاشت اما دموکراتها پیش از رایگیری مصر بودند که باید نگرانیهای آنها درباره پیمان جدید برطرف شود. از سوی دیگر برخی از دموکراتها در زمانی که بحث استیضاح ترامپ مطرح است علاقهای نداشتند که با تصویب این لایحه موجبات یک پیروزی سیاسی را برای ترامپ فراهم بیاورند. اما به دلیل اهمیت این پیمان برای اقتصاد آمریکا و تاثیر آن بر وضع زندگی کارگران، آنها مجبور بودند تا پیمان را تصویب کنند چرا که عدم تصویب آن پیامدی منفی برای نامزدهای دموکرات انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ در پی داشت. در چنین شرایط سیاسی هر دو طرف به تصویب پیمان جدید نیاز داشتند از یک سو تصویب آن پیروزی سیاسی برای ترامپ محسوب میشود و از سوی دیگر دموکراتها نشان دادند که با وجود مشغله آنها برای استیضاح ترامپ، هنوز نگرانیهای بسیاری بابت اقتصاد، کارگران و کشاورزان آمریکایی دارند[29].
نتیجهگیری
نفتا از ابتدای انعقادش نشان داد که توافقات تجاری آزاد دوجانبه و یا سه جانبه برای ایالات متحده اهمیتی بیشتر از توافقات تجاری آزاد چندجانبه دارد. هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه در خصوص مزایای اقتصادی نفتا برای اقتصاد، کارگران، کشاورزان و تولیدکنندگان آمریکایی توافق داشتند هر چند درباره جزییات آن اختلاف نظر داشتند. با گذشت دو دهه از تصویب و اجرای نفتا و متعاقب آن طرح مسائل جدید نظیر قوانین کار، مسائل زیستمحیطی و دیجیتالی شدن تجارت، سیاستمداران آمریکایی ضرورت به روزرسانی نفتا را بیش از پیش حس کردند. در این بین دونالد ترامپ و همراهانش با وعده تجدیدنظر در نفتا و جایگزینی آن با یک موافقتنامه جدید و بهتر وارد کاخ سفید شدند.
اجرای سختگیرانه قوانین کار، توجه به مسائل زیست محیطی، گشایش بیشتر بازارهای کانادا و مکزیک بر روی محصولات کشاورزی آمریکایی و نیز توجه به پیامدهای تجاری عصر دیجیتال از جمله اصلیترین ویژگیهای موافقتنامه جدید محسوب میشود. البته دموکراتها با جمهوریخواهان درباره جزییات مفاد پیمان جدید اختلاف نظر داشتند اما به دلیل منفعت کلی آن برای اقتصاد آمریکا، کنگره تحت تسلط دموکراتها به این پیمان رای مثبت قاطع داد و انتظار می رود این موافقتنامه در سال جدید میلادی از تصویب سنا نیز بگذرد.
منابع و پی نوشت ها
[1] NAFTA
[2] دکتری روابط بین الملل، مدرس مدعو دانشگاه گیلان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
[3] تولید زیاد که با فروش زیاد و کم شدن قیمت همراه است.
[4] Theodore H. Cohn, International Political Economy; Theory and Practice, New York: Longman, Fifth Edition, P 230.
[5] آنا بله مونی، اووه واندرلیش، ویلیام کلمن و دیگران، دانشنامه جهانی شدن، علیرضا طیب، تهران: امیرکبیر، ۱۳۹۴، چاپ اول، ص۶۲۶.
[6] Standard Operating Procedure
[7] Kimberly Amadeo, “NAFTA Pros and Cons, The Balance”, 14 December 2019, Access in: https://www.thebalance.com/nafta-pros-and-cons-3970481
[8] United States–Mexico–Canada Agreement (U.S.M.C.A)
[9] Sheelah Kolhatkar, “Trump’s Rebrand of NAFTA”, 3 October 2018, Access in: https://www.newyorker.com/news/news-desk/trumps-rebrand-of-nafta?verso=true
[10] International Trade Commission: آژانس فدرال که به کاخ سفید و کنگره مشاوره اقتصادی می دهد.
[11] General Motors
[12] Ford Motor
[13] Fiat Chrysler Automobiles
[14] Sierra Club
[15] Katie Lobosco, Brian Fung and Tami Luhby, 6 key differences between NAFTA and the USMCA deal that replaces it, 17 December 2019, Access in: https://edition.cnn.com/2019/12/10/politics/nafta-us-mexico-canada-trade-deal-differences/index.html
[16] Nancy Patricia Pelosi
[17] CNN Video, 6 key differences between NAFTA and the USMCA deal that replaces it, Access in: https://edition.cnn.com/2019/12/10/politics/nafta-us-mexico-canada-trade-deal-differences/index.html
[18] Kevin McCarthy
[19] Michael Collins, “House passes Mexico, Canada trade deal, giving Donald Trump a post-impeachment victory”, 19 December 2019, Access in: https://www.usatoday.com/story/news/politics/2019/12/19/usmca-house-approves-new-trade-agreement-mexico-canada/2696763001/
[20] Mike Sommers
[21] American Petroleum Institute
[22] Food & Water Watch
[23] Benjamin Dangel, “Trump’s NAFTA 2.0 promises to deepen economic and environmental crises”, 7 October 2018, Access in: https://www.salon.com/2018/10/07/trumps-nafta-2-0-promises-to-deepen-economic-and-environmental-crises_partner/
[24] Adam Crisafulli
[25] Vital Knowledge Media
[26] Sergei Klebnikov, “Why The USMCA Deal Could Weigh On Economic Growth In The Long Term”, 18 December 2019, Access in: https://www.forbes.com/sites/sergeiklebnikov/2019/12/18/why-the-usmca-deal-could-weigh-on-economic-growth-in-the-long-term/#70ee912732d9
[27] White House, “USMCA Will Boost Economic Growth and Create Jobs”, 23 April 2019, Access in: https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/usmca-will-boost-economic-growth-create-jobs/
[28] Harriet Torry, “North American Trade Pact Could Cushion U.S. Economy”, 11 December 2019, Access in: https://www.wsj.com/articles/north-american-trade-pact-could-cushion-u-s-economy-11576065600
[29] Keith Johnson, Why Trump Still Can’t Get USMCA Through Congress, 23 October 2019, Access in: https://foreignpolicy.com/2019/10/23/usmca-trump-congress-nafta-pelosi-impeachment/