چندی پیش قطر میزبان کنفرانسی با عنوان «آشتی ملی در عراق» بود. این کنفرانس با حضور سه طیف سنی‌های فعال در حکومت و گروه‌های سیاسی، افرادی از گروهک «الجیش الاسلامی» و تعدادی از بازماندگان حزب منحله بعث برگزار شد. ادعای برگزارکنندگان این نشست این است که در تلاش هستند تا اهل سنت عراق را برای ورود به آشتی ملی و کاهش طائفه‌گرایی، یک‌صدا ساخته و زمینه حل بحران‌ها را فراهم سازند؛ ادعایی که البته از سوی برخی گروه‌های عراقی مورد چالش قرارگرفته است. کشور قطر پیش از این نشست‌های زیادی را درباره عراق با عناوین پژوهشی و راهبردی برگزار کرده است، اما این بار میزبان شخصیت‌های مختلف عراقی شده که ضدیت آن‌ها با دولت مرکزی عراق کاملاً آشکار بوده و به دنبال تحقق اهداف خاصی در شرایط حساس کنونی هستند.
شرکت‌کنندگان در کنفرانس
در کنفرانس دوحه سه گروه از اهل سنت عراق شرکت کردند. گروه اول شخصیت‌های اهل سنت عراق و در رأس آن‌ها سلیم الجبوری، رئیس پارلمان عراق بود. به گزارش برخی منابع عربی از جمله روزنامه العربی الجدید سلیم الجبوری رییس پارلمان عراق در کنفرانس دوحه شرکت داشته است، این در حالی است که الجبوری پیش از سفر به دوحه مدعی شده بود که این سفر هیچ ربطی به این نشست نداشته و در آن شرکت نخواهد کرد.
رئیس پارلمان عراق 12 شهریورماه به قطر سفر کرد. وی با «عبدالله بن نصار بن خلیفه آل ثانی» نخست‌وزیر قطر و وزیر کشور آن دیدار کرده و در مورد روند سیاسی موجود در عراق و موضوع آشتی ملی بحث و تبادل‌نظر کرد. سفر رئیس پارلمان عراق به قطر بسیار حساس و تعجب‌برانگیز بود، چراکه این سفر همزمان با کنفرانس مزبور به میزبانی قطر و حضور شرکت‌کنندگانی بود که به حمایت از تروریسم و تلاش برای نابودی نظام سیاسی در عراق معروف هستند.
شخصیت‌های سنی مسئله‌دار همچون طارق الهاشمی، رافع العیساوی، خمیس الخنجر، شیخ علی حاتم السلیمان، احمد ابوریشه و… از جمله کسانی بودند که در این کنفرانس شرکت داشتند. افرادی که نزد عراقی‌ها منفور بوده و در اقدامات تروریستی و سقوط شهرهایی مانند موصل نقش داشته‌اند.
گروه دوم گروهک «الجیش الاسلامی» است. اعضای گروهک الجیش الاسلامی در عراق از گروه‌های سلفی و تندرو هستند و عمدتاً شامل افسران ارتش سابق صدام و تعدادی از عشایر تشکیل شده و سوابق اقدامات تروریستی متعددی در کارنامه خود دارند. الجیش الاسلامی ادعای مقاومت و حمایت از اهل سنت عراق را دارد، اما با داعش و بعثی‌ها همکاری نزدیکی دارد و طی سال‌های گذشته مرتکب جنایات و اقدامات تروریستی علیه مردم بی‌گناه عراق شده‌اند.
گروه سوم اما اعضای حزب منحله بعث بودند. این حزب که اخیراً با تصویب قانون جدید احزاب در عراق به‌طور رسمی غیرقانونی اعلام شد، نمایندگانی در این کنفرانس داشت. نکته قابل‌توجه در این نشست آن بود که بعثی‌ها حضور خود را علنی کردند و یکی از اعضای حزب منحله بعث درباره این نشست اظهارنظر کرد. برای نمونه خضیر المرشدی از شخصیت‌های بعثی از حضور وزیر خارجه قطر و سفیران تعدادی از کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در این همایش سخن گفت.
نگاهی به اعضای شرکت‌کننده نشان می‌دهد که عمده آن‌ها از کسانی هستند که مخالف دولت مرکزی عراق بوده و در قالب شعارهای جذابی همچون اصلاحات، آشتی ملی و تعددگرایی در پی ضربه زدن به دولت مرکزی عراق، تطهیر و بازگشت بعثی‌ها و نیز تجزیه عراق هستند.
اهداف نشست در شرایط بحرانی کنونی
هدف کلی کنفرانس قطر «اصلاح روند سیاسی» در عراق اعلام شده است. شرکت‌کنندگان در کنفرانس دیدگاه‌های خود را به‌صورت مکتوب به وزارت خارجه قطر ارائه کرده و بر مواردی چون اصلاح قانون تروریسم، لغو قانون ریشه‌کنی حزب بعث، سهم خواهی سیاسی، آزادی زندانیان سیاسی و تشکیل عراق ملی و چندحزبی تأکید کرده‌اند. اعضای کنفرانس پیشنهاد داده‌اند کمیته مشترکی از سه گروه اهل سنت شرکت‌کننده در نشست دوحه ایجاد شود تا ضمن پیگیری اهداف کنفرانس، زمینه برگزاری کنفرانس آشتی ملی عراق را در سطحی بالاتر فراهم سازد.
اما باید دانست هدف اصلی و پنهانی کنفرانس چیز دیگری است. برگزاری کنفرانس و طیف شرکت‌کنندگان و اهداف آنان دوحه نشان‌دهنده این امر است که قطر مشغول برنامه‌ریزی و اجرای نقشه خطرناکی است که هدف نهایی آن تجزیه عراق است. دولت قطر برای توجیه اقدام مداخله‌جویانه خود از پوشش فریبنده کنفرانس آشتی ملی و ادعای شرکت تشکل واحد اهل سنت در گفت‌وگوهای ملی ـ طائفه‌ای در عراق بهره‌برداری کرده است. این در حالی است که قطر از مهم‌ترین حامیان گروه‌های تروریستی تکفیری در عراق به شمار می‌رود و مواضع آن همواره حاکی از ضدیت با دولت مرکزی بغداد بوده است.
کنفرانس قطر در شرایطی برگزار شد که عراق همچنان با بحران امنیتی مواجه است و داعش هنوز برخی از استان‌های سنی نشین عراق را تحت تصرف خود دارد. هم‌پیمانی برخی سران اهل سنت و نیز بعثی‌ها با داعش موضوعی نیست که از دید عراقی‌ها مخفی باشد، لذا کنفرانس قطر در واقع میزبان حامیان و همراهان داعش بوده است.
از طرفی زمزمه طرح‌های خطرناکی از جمله تجزیه عراق و یا دخالت نظامی آمریکا در عراق با دستاویز مبارزه با داعش، به گوش می‌رسد. ماهیت و مواضع شرکت‌کنندگان در کنفرانس دوحه حاکی از همسویی آنان با طرح‌های آمریکا به‌ویژه طرح تجزیه است که مدتی پیش توسط جوزف بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا مطرح شده بود.
از سوی دیگر برخی شهرهای عراق شاهد تظاهرات اعتراض‌آمیز علیه دولت بوده و خواستار بهبود ارائه خدمات دولتی به‌ویژه برق بوده‌اند. نکته قابل‌توجه آن است که اعضای کنفرانس تلاش داشتند چنین القاء کنند که حامی مطالبات مردمی و از بانیان اصلی تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم عراق هستند. این در حالی است که این افراد به حمایت از اقدامات غیرقانونی و خشونت‌طلبانه معروف بوده و هیچ جایگاهی در تظاهرات اخیر مردم نداشته‌اند. به گفته محافل عراقی، آنان تلاش داشتند از طریق عوامل نفوذی خود، تظاهرات را به خشونت و سردادن شعار علیه یک گروه سیاسی و پیروان یک مذهب خاص (شیعیان) سوق دهند.
اجرای طرح اصلاحات دولت حیدر العبادی نیز از دیگر موضوعاتی است که کنفرانس قطر با آن همزمان شده است. در واقع مخالفان دولت العبادی قصد داشتند با شرکت در کنفرانس قطر مخالفت خود را با طرح‌های دولت مرکزی عراق به‌ویژه بسته اصلاحات اعلام کنند. شایان ذکر است طرح جدید العبادی اگر با موفقیت اجرا شود، مانع فساد و رانت‌خواری‌های گسترده بسیاری از شخصیت‌های عراقی و اطرافیانشان خواهد شد.
تطهیر حزب بعث و قانون جدید احزاب
دعوت از چهره‌های بعثی و حضور آشکار آنان در کنفرانس قطر حاکی از تلاشی است در جهت تطهیر این افراد و جلوگیری از اجرای قانون ریشه‌کنی حزب بعث. این در حالی است که پارلمان عراق اخیراً طی مصوبه‌ای حزب بعث را منحل و غیرقانونی اعلام کرده است. قانون احزاب تصریح دارد که احزاب نباید تشکیلات نظامی یا شبه‌نظامی داشته باشند و یا با گروه‌های مسلح در ارتباط باشند. این قانون همچنین تأسیس هرگونه حزبی بر اساس نژادپرستی یا تکفیر و یا تعصب طائفه‌ای یا گرایش‌های نژادی یا قومی و همچنین تشکیل احزابی که اندیشه حزب منحل شده بعث را ترویج می‌کنند، ممنوع کرده است. قانون احزاب اجازه حمایت مالی خارجی از احزاب را نمی‌دهد.
بازگشت بعثی‌ها به ساختار قدرت در عراق، طرحی است که در قالب عناوین دروغی همچون آشتی ملی و گفت‌وگوی میان شیعیان و اهل سنت عراق پیگیری می‌شود. حامیان بعث از جمله قطر و عربستان ضمن آن‌که رویای بازگرداندن معادله سابق قدرت در عراق را در سر می‌پرورانند، درصدد منع و یا کاهش نقش جمهوری اسلامی ایران در عراق هستند.
در بیانیه حزب بعث پس از کنفرانس قطر آمده است: در حاشیه کنفرانس قطر اعضای حزب بعث با شخصیت‌های مختلف عراقی، قطری و سفرای کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه سعودی و نماینده سازمان ملل در عراق دیدار کردند و پیرامون مسائل مهمی از جمله ضرورت مقابله با نفوذ ایران در عراق بحث کردند.
همزمان با برگزاری کنفرانس قطر و صدور بیانیه حزب بعث، یکی از سران سابق حزب بعث که اخیراً توسط نیروهای امنیتی عراق دستگیر شده است، در بازجویی‌ها اعتراف کرده است که بعثی‌ها با همکاری با داعش و سایر گروه‌های تروریستی، تلاش دارند عراق را دچار ناامنی و آشوب کنند. وی همچنین اعتراف کرده است که بعثی‌ها و داعشی‌ها از کشورهای حوزه خلیج‌فارس کمک‌های مالی، نظامی و اطلاعاتی دریافت می‌کنند.
واکنشها در عراق
واکنش‌های رسمی در عراق نسبت به کنفرانس قطر موسوم به کنفرانس آشتی ملی، توأم با اعتراض و محکومیت بود. حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق با اشاره به برگزاری کنفرانس دوحه تأکید کرد برگزاری این کنفرانس بدون هماهنگی قبلی با بغداد بوده و این به معنی خدشه‌دار کردن حاکمیت عراق است. العبادی تأکید کرده بود بسیار مایلیم روابط مثبتی با کشورهای منطقه داشته باشیم، اما دخالت در مسائل داخلی کشورمان را مردود دانسته و بر حفظ احترام حاکمیت عراق و قانون اساسی آن تأکید داشته و لزوم رعایت هماهنگی‌های رسمی در برخورد با آن را خواستار هستیم.
وزارت خارجه عراق نیز در بیانه‌ای رسماً اقدامات مداخله‌جویانه قطر را محکوم کرد. احمد جمال سخنگوی وزارتخانه امور خارجه عراق از برگزاری نشست مربوط به عراق در دوحه پایتخت قطر بدون آگاهی بغداد، اظهار شگفتی کرد. بسیاری از محافل و شخصیت‌ها و مقامات عراقی نیز اقدامات تحریک‌آمیز دوحه را در برگزاری کنفرانس ادعایی آشتی ملی را محکوم کردند. خصوصاً آن‌که شخصیت‌هایی از اهل سنت در این کنفرانس حضور داشتند که در میان آن‌ها افرادی به اتهام دست داشتن در اقدامات تروریستی تحت پیگرد دستگاه قضایی قرار دارند، از جمله طارق الهاشمی معاون سابق ریاست جمهوری و رافع العيساوی وزير دارایی اسبق عراق. میزبانی بعثی‌های بازمانده از رژیم گذشته در کنفرانس نیز از دیگر دلایلی بود که اعتراض عراقی را علیه دولت قطر برانگیخت.
فراکسیون پارلمانی المواطن از گروه‌های سیاسی اقلیت اهل سنت موسوم به اتحاد القوی درخواست کرده بود در کنفرانس‌های مشکوکی که علیه عراق توطئه‌چینی می‌کنند، شرکت نکنند.
احمد البدری نماینده پارلمان عراق و عضو ائتلاف دولت قانون، کنفرانس قطر را تلاشی برای ضربه زدن به وحدت و یک‌پارچگی عراق و تقویت طایفه گری و فروپاشی روند سیاسی دانست. وی یکی از نتایج چنین کنفرانس‌هایی را که قبلاً هم در کشورهای عربی مخالف روند سیاسی عراق برگزار شده است، ورود تروریست‌های تکفیری داعش قلمداد کرد.
سلیم شوقی از نمایندگان پارلمان عراق، هدف از برگزاری کنفرانس قطر آن هم با شرکت گروه‌های اقلیت را تلاش برای تجزیه عراق دانست و تأکید کرد کنفرانس دوحه در راستای تفرقه‌افکنی میان عراقی‌ها قرار دارد و نشانه خشم و نارضایتی شرکت‌کنندگان در این کنفرانس از اصلاحات اخیر حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق است.
مثال الآلوسی سیاستمدار رئیس ائتلاف مدنی دموکراتیک عراق گفت قطر همواره از تروریسم و داعش در عراق حمایت کرده و می‌کند و شرکت سیاستمداران عراقی در کنفرانس دوحه شرم‌آور است. وی هدف از کنفرانس ادعایی آشتی ملی را تحقق طرح جوزف بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا و تجزیه عراق به دو کشور شیعی و سنی دانست. عبدالسلام المالکی دیگر عضو ائتلاف دولت قانون هم تأکید کرده بود کنفرانس دوحه بخشی از نقشه هدفمند دشمنان برای تجزیه عراق است.
جمع‌بندی
برگزاری کنفرانس قطر با عنوان فریبنده آشتی ملی و با حضور افرادی که مسئله‌دار هستند، پرده دیگری از اقدامات مداخله‌جویانه رژیم قطر در عراق محسوب می‌شود که تلاش دارد وحدت و تمامیت این کشور را خدشه‌دار کند. متأسفانه سیاست قطر و دیگر رژیم‌های عربی حاشیه خلیج‌فارس در قبال عراق، مبتنی بر طایفه گری و ایجاد تفرقه است، بدین معنا که از اهل سنت معارض و بعثی‌ها در برابر شیعه حمایت کرده و نیز خواهان قطع نفوذ جمهوری اسلامی در عراق هستند.
در این میان، خلأهای ناشی از بحران مستمر امنیتی و سیاسی و همچنین وجود برخی شخصیت‌های سنی عراقی و نیز بازماندگان بعثی، بستر نفوذ و دخالت بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را در عراق فراهم ساخته است. از طرفی ظهور گروهک‌های تروریستی و در رأس آن‌ها داعش، نشان از آن دارد که دخالتهای این بازیگران فراتر از اقدامات سیاسی و تبلیغاتی بوده و شامل اقدامات امنیتی و جنگ نیابتی علیه دولت شیعی عراق و محور مقاومت شده است.
اعتراض شدید دولت عراق به دخالتهای قطر که اخیراً در برگزاری کنفرانس دوحه نمود یافت، واکنش مناسبی محسوب می‌شود؛ اما گام مهم‌تر عبارت است از اداره کارآمد اوضاع داخلی و پیگیری جدی پروندههای مهمی همچون مبارزه با تروریسم، مبارزه با فساد، بهبود خدمت‌رسانی عمومی، بعث زدایی و… که نقش بسزایی در پر کردن خلأهای داخلی عراق و قطع دخالت کشورهایی همچون قطر خواهد داشت.
—————————————-
منابع:
• خبرگزاری مهر – 17/6/94
• خبرگزاری تسنیم – 15/6/94
• هفته‌نامه العهد چاپ لبنان – 7/9/2015
