اندیشکده راهبردی تبیین – هفته قبل نیروی هوایی رژیم صهیونیستی به بهانه پاسخ به شلیک چند موشک از نوار غزه به اراضی اشغالی، چندین مرتبه مناطقی را در این باریکه، هدف حمله قرار داد. آن درگیریها که مقارن با سرکوب راهپیماییهای بازگشت بود، تلفاتی را در میان فلسطینیها برجای گذاشت. سهشنبه این هفته نیز جنگندههای رژیم صهیونیستی منزل بهاء ابو العطا یکی از فرماندهان گروهانهای قدس شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی در غزه را بمباران کردند که طی آن این فرمانده فلسطینی و همسرش به شهادت رسیدند و در حملهای دیگر ارتش رژیم صهیونیستی، منزل اکرم العجوری عضو دفتر سیاسی این جنبش را در شهر دمشق بمباران کرد که در این حمله دست کم دو نفر از جمله یکی از فرزندان العجوری به شهادت رسید. این حملات و پاسخ گروههای فلسطینی احتمال وقوع جنگ دیگری علیه مقاومت در نوار غزه را تشدید کرده است. در این نوشتار، امکان وقوع چنین جنگی در آیندهای نزدیک بررسی میشود.
مرور تنش های اخیر و سطح این تنش ها
ساکنان نوار غزه بهویژه از زمان آغاز تظاهرات هفتگی مسالمتآمیز ساکنان این منطقه که سالهاست تحت محاصرهای همه جانبه و در معرض چندین جنگ شدید قرار دارند هدف ضربههای گاه و بیگاه ارتش رژیم صهیونیستی قرار گرفته اند. اخیراً سطح این درگیریها، نسبت به معمول بالاتر رفته است به طوری که ارتش صهیونیستی در ادعای واکنش به پرتاب موشک از نوار غزه، بامداد روز جمعه اول نوامبر، این منطقه را هدف حمله هوایی و توپخانه ای قرار داد و یکی از پایگاههای گردانهای قسام شاخه نظامی جنبش حماس در شرق غزه را منهدم کرد.[1]
علاوه بر این، ارتش رژیم صهیونیستی در ادامه روند فعالیت های خصمانه خود علیه نوار غزه، در سرکوب هشتاد و دومین تظاهرات مسالمت آمیز بازگشت، 69 فلسطینی را زخمی کردند که 29 نفر در نتیجه اصابت با گلوله و بقیه در اثر خفگی مجروح شدند.[2]
گفتنی است که تظاهرات بازگشت از 30 مارس سال گذشته آغاز شده و به رغم گذشت بیش از یک سال و نیم، ساکنان نوار غزه همچنان بر ادامه این تظاهرات تا شکستن محاصره غزه و حذف طرح صلح آمریکا موسوم به معامله قرن اصرار دارند. تاکنون در این تظاهرات ها 327 نفر به شهادت رسیده و هزاران نفر دیگر زخمی شدند که حال صدها نفر از آنان وخیم است.[3]
اظهارات و واکنش های مقامات رژیم صهیونیستی پس از درگیریهای هفته قبل تند بود؛ این رژیم سکوهای جدیدی برای سامانه گنبد آهنین را در اطراف غزه مستقر کرد و کابینه امنیتی این رژیم نیز برای بررسی آن تنشها تشکیل جلسه داد و گفته شد که در این جلسه مساله ترورهای هدفمند در باریکه غزه مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همچنین برخی از وزرای اسرائیلی پیشنهاد حمله گستردهی نظامی به غزه را مطرح کردند.
این تنشها این هفته با ترور بهاء ابو العطا یکی از فرماندهان گروهانهای قدس شاخهی نظامی جنبش جهاد اسلامی به همراه همسرش در غزه و حمله به منزل اکرم العجوری عضو دفتر سیاسی این جنبش را در شهر دمشق که منجر به کشته شدن فرزند وی و یک نفر دیگر شد تشدید شده است.
وضعیت سیاسی داخل رژیم صهیونیستی و امکان جنگ علیه غزه
در عرصه سیاست داخلی رژیم صهیونیستی اکنون از یک سو مناقشات برای تشکیل کابینه همچنان ادامه دارد و از سوی دیگر اختلافات میان جریانهای سیاسی چنان گسترده است که عملاً اجماعی برای اقدامات مشترک از جمله در قبال غزه وجود ندارد. در همین زمینه باید گفت که فرصتهای تشکیل حکومت وحدت میان طرفهای صهیونیست کاهش یافته (اگرچه هنوز کاملاً از بین نرفته و احتمال آن وجود دارد) و احتمال برگزاری انتخابات سوم قوت یافته است.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
به طور کلی چند مشکل مهم در این زمینه وجود دارد: برخورد سکولاریسم و تدین یهودی، شخص نتانیاهو و نیز منافع شخصی و حزبی که عدم امتیازدهی به طرف مقابل را در پی داشته است.
از یک سو «آویگدور لیبرمن» رییس حزب اسراییل خانهی ما، با احزاب حریدی (متدینین افراطی یهود) مشکل دارد. او که خواهان برخورد عادلانهتر با دانشآموزان مدارس مذهبی موسوم به «یِشیوا»هاست، مطالبهی بسیاری از افراد جامعه صهیونیستی را عنوان میدارد که نباید این دانشآموزان، هم از معافیت سربازی استفاده کنند و هم بدون ورود در بازار کار، بودجههای دولتی برای مخارجشان به آنان اختصاص داده شود. این امر که قداست یشیواها را از بین می برد، به مذاق احزاب حریدی خوشآیند نیست. حزب «یش عاتید» به ریاست «یئیر لاپید» که اکنون شخص شماره دوی «ائتلاف آبی سفید» محسوب میشود، با لیبرمن همراستاست. از سوی دیگر، نتانیاهو با احزاب حریدی همپیمان است و به عنوان اهرم قدرتی برای خود، در صدد حفظ یکپارچگی جناح راستگرای هوادار خود است که قرارداد نپیوستن به ائتلافی تحت رهبری “بنی گانتز” را امضا کردهاند. در این میان، هر یک از نتانیاهو و گانتز، خواهان نخستوزیری خود میباشد که البته راهحلهای میانهای هم برای آن داده شده که فعلا هیچ یک، با موافقت کامل روبرو نبوده است و رایزنیها در این مورد ادامه دارد.[4]
به موازات این اتفاقات، شخص نتانیاهو نیز، آیندهی سیاسی مبهمی پیش رو دارد. در زمانی که مقامات قضایی در حال رسیدگی به پروندههای فساد مالی او هستند، نتانیاهو عنوان کرده که حتی درصورت ارائه دادخواست نیز وی به نخستوزیری خود ادامه خواهد داد اما احزاب دیگر اعلام کردهاند که با لیکودِ بدون نتانیاهو وارد ائتلاف خواهند شد زیرا نمیتوانند پُست نخستوزیری را به دست فردی بسپارند که در حال مراجعه به دادگاه و ادامه روند دادرسی شخصی است و نه مشغول اداره امور. مقامات قضایی اعلام کردهاند که احتمال زیادی وجود دارد نتانیاهو حداقل در پرونده هزار (دریافت هدایای گرانبها) به اتهام کلاهبرداری و خیانت در امانت، محاکمه شود. در پروندههای دیگر از جمله دو هزار (مربوط به توافق نتانیاهو با ناشر روزنامه یدیعوت احرونوت)، هنوز اتفاق نظری میان مسئولان قضایی وجود ندارد و نظر «آویخای مندلبلیط» مشاور قضایی حکومت که در عین حال، منصب دادستان کل را هم عهدهدار است و حرف نهایی را درباره صدور دادخواست علیه نتانیاهو عنوان میکند، مشخص نیست.[5]
به هرحال، این نکته را نیز نباید از یاد برد که در مقطع کنونی، دولت حاکم بر رژیم صهیونیستی، یک دولت انتقالی است و به ندرت اتفاق میافتد که چنین دولتهایی، تصمیمهایی مهم درباره آغاز جنگ داشته باشند هر چند که در ادبیات صهیونیستی، حساب عملیاتهای به اصطلاح دفاعی، از جنگ تمام عیار جداست.
در همین شرایط، علاوه بر پیچیدگیهای سیاسی موجود درباره تشکیل ائتلاف حکومتی و نیز درخواستهای شروع جنگ شدید علیه حماس درمیان برخی وزرا بویژه “یووال اشتینیتز” وزیر انرژی این رژیم، ارتش رژیم صهیونیستی هم شرایطی خاص را تجربه میکند و ترجیح میدهد که در مقطع کنونی به جای تمرکز نظامی بر روی غزه، بر روی تهدید بزرگتر برای این رژیم در شمال اراضی اشغالی یعنی حزب الله متمرکز شود. «آلون بن داوید» تحلیلگر نظامی کانال 13 تلویزیون رژیم صهیونیستی دغدغه مهم این رژیم درباره غزه را جهاد اسلامی دانست و گفت که پیشنهاد ارتش، اعطای فرصت به سرویس اطلاعاتی مصر و جنبش حماس برای مهار جهاد اسلامی در عین آمادگی برای درگیری احتمالی بوده است.[6]
بنابراین، درحالی که هر کدام از جناحهای سیاسی از لیکود گرفته تا آبی و سفید به طور مداوم خواستار مقابله شدید با گروههای مقاومت غزه هستند و دائماً با سبقت از یکدیگر، افراطگرایی را چاره کار میدانند، بر از سرگیری سیاست ترور علیه سران مقاومت و حملهی کوبنده ضد این منطقه، تاکید دارند.
به همین علت است که نتانیاهو، در مقطع کنونی، چاره را در انجام اقدامات امنیتی مخفیانه دیده[7] و به نظر میرسد که شروع عملیات علنی در دستور کار نباشد که البته در صورت نیاز، صهیونیستها از آن ابایی ندارند. جالب آنجاست که حتی «نفتالی بنت» وزیر سابق آموزش و عضو کنست از حزب «راست جدید» که به تازگی توسط نتانیاهو به سمت وزارت جنگ منصوب شده است، علیرغم همه اظهارنظرهای افراطی و خشن خود علیه زنان و کودکان نوار غزه، گویی حسابگرتر شده و با فاصله گرفتن از تفکرات قبلی عنوان کرده که «هم اکنون واکنش قوی علیه نوار غزه فایده ندارد زیرا این امر باعث یک دوره عملیات نظامی کوچک میشود که فعلاً نیازی به آن نیست. ما نیازمند درمان ریشهای در غزه هستیم و چنین امری به سرعت، امکانپذیر نیست». «بتسائیل اسموتریخ» وزیر دادگستری از حزب خانه یهود نیز که شخصی بسیار تندروست در این رابطه گفت که ما مسئولانه و با حسابگری شدید، موضوع غزه را بررسی میکنیم. ما تلاش میکنیم مسائل امنیتی اطراف خود را به طور صحیحی مدیریت کنیم. اینکه به سرعت بگوییم بیایید حمله کنیم، سادهترین کار ممکن است.[8]
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
لذا به نظر نمیرسد که در موقعیت کنونی اقدام گستردهای علیه غزه صورت بگیرد. بنابراین، تحرکات نظامی در قالب اقدامات موضعی برای مشغول داشتن مقاومت به مسائل امنیتی به جای برنامهریزی برای انتخابات آتی فلسطین و نیز انحراف افکار عمومی از وضعیت بحرانی سیاسی و اقتصادی رژیم صهیونیستی صورت میگیرد.
تاثیر وضعیت سیاسی منطقه شامل اعتراضات لبنان و عراق بر امکان جنگ علیه غزه
درباره تاثیرات وضعیت منطقه بر سیاستهای رژیم صهیونیستی در قبال غزه دو دیدگاه مطرح است. برخی بر این عقیدهاند که این وضعیت و معطوف شدن جبهه مقاومت و افکار عمومی به مباحث منطقه میتواند زمینهای مناسب برای اقدام نظامی صهیونیستها علیه غزه و حتی توسعهطلبی در کرانه باختری و قدس باشد و عدهای نیز بر این عقیدهاند که سایش سیاسی در منطقه بهویژه در مناطقی همچون عراق و لبنان که برای جبهه مقاومت مهم هستند، خود بخشی از راهبرد صهیونیستها علیه مقاومت و فلسطین است و در این شرایط نیازی به اقدام نظامی مستقیم نمیبینند بلکه تلاش میکنند با مدیریت این تحولات اهداف خود را محقق سازند.
با توجه به شرایط نابسامان رژیم صهیونیستی در عرصه سیاسی که بیثباتی حکومت را برای آن به همراه داشته و نیز نتایج مثبت بحرانهای جاری در منطقه از جمله در عراق و لبنان برای اهداف منطقهای صهیونیستها این مسئله از دو زاویه قابل تبیین است. از یک سو صهیونیستها از این شرایط برای توسعه اشغال اراضی قدس و کرانه باختری بهره میگیرند که طرح ساخت 2300 واحد مسکونی در کرانه باختری و تحرکاتی که علیه حرم ابراهیمی و مسجدالاقصی صورت میگیرد نمودی از آن است. از سوی دیگر صهیونیستها اکنون ضرورتی برای اقدام نظامی گسترده علیه غزه نمیبینند چرا که با توجه به روحیه ضدصهیونیستی مردم لبنان و عراق این تهدید برای صهیونیستها وجود دارد که اولویت عراقیها و لبنانیها از اعتراضهای خیابانی به حمایت از فلسطین معطوف شود لذا احتمال جنگ گسترده علیه غزه دور از ذهن مینماید هر چند که حملات پراکنده و به صورت مدیریت شده طبق روند گذشته همچنان ادامه خواهد یافت.
امکان شروع جنگ در جهت زمینه سازی برای معامله قرن یا تفاهمات جدید با حماس
آنچه درباره معامله قرن مطرح است برگرفته از اقدامات آمریکا برای سازش کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی است چنانکه نشست معامله قرن در بحرین با همین محوربرگزار شد؛ نشستی که با طرح آمریکا برای امضای توافق میان تلآویو با کشورهای عربی مبنی بر عدم تعرض به یکدیگر کاملتر شده است. رژیم صهیونیستی به دلیل شرایط نابسامان سیاسی اصلاً در موقعیتی قرار ندارد که بخواهد به دنبال توافقات جدید با حماس یا سایر گروههای فلسطینی باشد. با توجه به این مولفهها میتوان گفت که احتمال آغاز جنگ برای تحقق معامله قرن و یا تفاهم جدید با حماس چندان مطرح نیست و نمیتوان آن را از گزینههای صهیونیستها در قبال غزه دانست.
موانع بروز جنگ
از جمله موانع بروز جنگ میتوان به این موارد اشاره کرد: نابسامانی اقتصادی و عدم وجود دولت منسجم در رژیم صهیونیستی، آمادگی گروههای مقاومت در غزه، ضعف نظامی ارتش رژیم صهیونیستی (به طوری که آنها حتی نتوانستهاند با تظاهرات جمعههای بازگشت مقابله کنند)، توان موشکی حزبالله و ایران (در این راستا، سران نظامی صهیونیستها بارها اذعان کردهاند که ورود به هر جنگی هزینههای جبرانناپذیری برای این رژیم خواهد داشت)، معطوف بودن رژیم صهیونیستی به حمایت از تروریستها و استمرار بحران در سوریه که موجب میشود این رژیم وارد جبهه جدیدی نشود، عدم تمایل آمریکا برای ورود به مناقشات نظامی منطقه (چنانکه حتی کنگره نیز به دنبال طرحهایی برای محدود کردن کمکهای آمریکا به این رژیم است)، بحران در کشورهای لبنان و عراق که صهیونیستها تلاش میکنند از آن برای اهدافشان در منطقه از جمله علیه مقاومت به جای راهبرد نظامی بهره گیرند و … .
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
میزان آمادگی حماس و سایر گروههای مقاومت فلسطینی برای مقابله با اسراییل
گروههای مقاومت فلسطین در غزه از جمله حماس و جهاد اسلامی به مناسبتهای مختلف مثل سالگرد کشتار صبرا و شتیلا، سالگرد اعلامیه بالفور، مراسم تشیع پیکر فرماندهان مقاومت که اخیراً به شهادت رسیدهاند و .. بر آمادگی کامل برای دفاع از غزه تاکید کردهاند. حماس و جهاد از آمادگی 70 هزار نیروی مقاومت در غزه و آماده بودن هزاران موشک برای مقابله با متجاوزان خبر دادهاند. اقدام مقاومت در سرنگونی پهپاد صهیونیستی بر فراز نوار غزه و رزمایش آمادگیهای گروههای مقاومت در غزه خود نمودی از تلاش مقاومت برای آمادگی در برابر هرگونه تجاوزی است. [9]
نتیجهگیری
با توجه به آنچه دربارهی شرایط داخلی رژیم اسراییل، وضعیت درونی مقاومت غزه، تحولات منطقه و شرایط حاکم بر نظام بینالملل ذکر شد در پاسخ به این پرسش که با توجه به تشدید حملات ارتش صهیونیستی به غزه، آیا جنگی جدید در راه است یا خیر؛ میتوان گفت که مولفههای موجود نمیتواند گواه آغاز جنگی همه جانبه باشد. در شرایط کنونی رژیم صهیونیستی در عرصه داخلی با چالش عدم ثبات سیاسی و به اذعان مقامات ارشد نظامی و کارشناسان نظامی و امنیتی، با عدم آمادگی نظامی مواجه است که عملاً مانع از آغاز جنگی گسترده علیه غزه و یا کشورهای منطقه از جمله سوریه و لبنان میشود. نمود عینی این وضعیت را در نوع عملکرد این رژیم در برابر سرنگونی پهپادهایش در لبنان میتوان مشاهده کرد که عملاً به جنگ روانی گفتاری مبنی بر آمادگی برای پاسخگویی و البته بدون پاسخ نظامی عملی بسنده کردند.
در حوزهی فلسطین نیز با توجه به حرکت سراسری فلسطینیها در برگزاری راهپیماییهای حق بازگشت که هر جمعه برگزار میشود و نیز اعلام آمادگی گروههای مقاومت در برابر هر تجاوزی، عملاً قدرت ریسک رژیم صهیونیستی برای عملیات نظامی گسترده علیه غزه کاهش مییابد بهویژه اینکه این رژیم تجربه سه شکست سنگین در برابر غزه در جنگ های 22، 8 و 51 روزه غزه را دارد و در آخرین عملیات نظامی نیز ظرف 48 ساعت مجبور به درخواست آتش بس با شروط مقاومت غزه شد.
در عرصهی منطقهای نیز صهیونیستها در شرایط کنونی که لبنان و عراق در بحران اعتراضات مردمی میبینند و به تبع آن سوریه و ایران را گرفتار بحران این کشورها تلقی مینمایند، تمایل دارند تا روند تحولات منطقه به همین ترتیب ادامه یابد و این امر را فرصتی برای تضعیف مقاومت در سایهی بحرانهای منطقه و انحراف افکار عمومی از چالشهای درونی رژیم صهیونیستی و البته تشدید اشغالگری آن در قدس و کرانه باختری میدانند.
با توجه به این مولفه و البته عدم همراهی اروپا به پذیرش همراهی همهجابنه با جنگافروزی این رژیم و درگیر بودن آمریکا در مبارزات انتخاباتی که عملاً انسجام در حمایت آمریکا از این رژیم را تحتالشعاع قرار میدهد، میتوان گفت که در کوتاهمدت احتمال جنگ گسترده علیه غزه دور از ذهن مینماید و منطقاً چنین جنگی در نخواهد گرفت. البته سناریوی محوری صهیونیستها همواره بر این اصل است که غزه نباید روی آرامش ببیند لذا حملات مقطعی با مولفههای کوتاهمدت بودن، برقآسا بودن و کم هزینه بودن همچون گذشته ادامه خواهد یافت اما سناریوی جنگ گسترده در مقطع کنونی با شرایط ذکر شده اجرایی نخواهد شد هرچند که میتواند با تغییر شرایط کنونی، امری محتملتر از حال حاضر باشد.
پی نوشت ها:
[1] مرکز اطلاع رسانی فلسطین، «حمله هوایی و توپخانه ای ارتش صهیونیستی به نوار غزه»، 1/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/print/2019/11/1/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D9%87%D9%88%D8%A7-%D9%88-%D8%AA%D9%88-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A7-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%B5%D9%87-%D9%88%D9%86-%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D8%BA%D8%B2%D9%87
[2] عرب 48، «غزة: 29 اصابة بالرصاص الحي و حالات اختناق بقمع مسیرات العودة» ، 8/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.arab48.com/article_print/1279099
[3]مرکز اطلاع رسانی فلسطین، «زخمی شدن 83 فلسطینی در تظاهرات بازگشت در مرز غزه»، 1/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://farsi.palinfo.com/news/2019/11/1/%D8%B2%D8%AE%D9%85-%D8%B4%D8%AF%D9%86-83-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7-%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%B2-%D8%BA%D8%B2%D9%87
[4] عرب 48، «تراجع فرص تشكيل حكومة وحدة وتعزز احتمالات انتخابات ثالثة» ، 05/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.arab48.com/article_print/1278873
[5] عرب 48، «مصادر قضائية إسرائيلية ترجح: اتهام نتنياهو بـ”الاحتيال وخيانة الأمانة”»، 04/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.arab48.com/article_print/1278853
[6] عرب 48، «”الجيش الإسرائيلي لا يستعجل تصعيدًا عسكريًا في غزة”: التركيز على “الجبهة الشمالية”»، 03/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.arab48.com/article_print/1278781
[7] ynetnews ,“Netanyahu promises covert actions against enemies”, 11.03.19, available at:
https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5618326,00.html
[8] عرب 48، «نتنياهو: إسرائيل في فترة حساسة وقابلة للاشتعال في عدة جبهات»، ، 03/11/2019، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.arab48.com/article_print/1278761
[9] ایسنا ، «حماس: ۷۰ هزار نیروی مسلح در غزه داریم»، 14/8/1398، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.isna.ir/news/98081408217