مقدمه
دولت سیزدهم در عرصه روابط خارجی راهبرد «سیاست متوازن هوشمند» را در پیش گرفت. این راهبرد که شامل مولفه‌هایی نظیر نگاه به شرق، سیاست همسایگی و در نهایت تمرکز بر دیپلماسی اقتصادی بود، عموماً از طریق طرح‌های پیشران در روابط دوجانبه و چندجانبه دنبال شد. با مروری بر این طرح‌های پیشران، می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که دولت سیزدهم یک سیاست خارجی توسعه‌گرا و معطوف به انتفاع اقتصادی را در پیش گرفت. با توجه به دوره کوتاه دولت سیزدهم، بسیاری از این طرح‌های پیشران هنوز به سرانجام نهایی نرسیده است و ضرورت دارد دولت آتی (چهاردهم) برای به ثمر رسیدن یا بهره‌برداری کامل از آن‌ها تلاش جدی داشته باشد. البته سیاست خارجی دولت سیزدهم در مواردی دارای نقاط ضعف هم بود. برای نمونه در برخی زمینه‌ها مانند روابط با کشورهای اروپایی، و حتی برخی کشورهای منطقه مانند اردن، ترکیه و … روابط دوجانبه‌ای در حد ظرفیت‌های موجود و ممکن توسعه روابط شکل نگرفته است. در همین راستا، اندیشکده راهبردی تبیین در نظر دارد تا تعدادی از مهم‌ترین طرح‌های پیشران دولت سیزدهم و همچنین برخی ضعف‌های آن در حوزه سیاست خارجی را به بوته نقد و بررسی بگذارد. در ادامه مروری کوتاه بر مهم‌ترین طرح‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم خواهیم داشت و شرح تفصیلی هر یک در گزارش‌های جداگانه‌ای مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
منطقه غرب آسیا
در منطقه غرب آسیا هنگام روی کار آمدن دولت سیزدهم مهم‌ترین مشخصه روابط ایران با بسیاری از کشورهای منطقه بی‌اعتمادی عمیق بود و با توجه به تنش‌های منطقه‌ای در یمن، عراق، سوریه و لبنان، قطع بودن روابط سیاسی با عربستان، تداوم نگاه بدبینانه کشورهای عربی به ایران و پیشرفت پروژه عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، دولت سیزدهم کار دشواری برای بهبود روابط و تعاملات در سطح منطقه پیش رو داشت. با این حال دولت سیزدهم در چارچوب پیشبرد سیاست همسایگی موفقیت‌های قابل‌توجهی از جمله توافق از سرگیری روابط سیاسی با عربستان، کمک به پایان منازعه مسلحانه در یمن، و ارتقاء روابط اقتصادی و راهبردی با کشورهایی مانند عراق، قطر و عمان بدست آورد. راه‌آهن شلمچه-بصره و توافق راه اندازی خطوط کشتیرانی با عمان از جمله طرح‌های توسعه‌ای پیشران در روابط با کشورهای منطقه بود.
اروپا، آسیای میانه و قفقاز
در خصوص روابط با کشورهای اروپایی دو عامل به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام و جنگ اوکراین بیشترین تاثیر را بر نوع روابط ایران و این کشورها در دولت سیزدهم داشت و موانع بزرگی را بر سر راه بهبود روابط با کشورهای اروپای غربی ایجاد کرد. در مقابل همین عوامل به ویژه جنگ اوکراین زمینه را برای گسترش روابط با روسیه وکشورهای همسوی آن در شرق اروپا مانند بلاروس و همچنین آسیای مرکزی و قفقاز فراهم کرد. بر این اساس طرح‌های پیشران مهمی مانند تفاهم واردات گاز از روسیه و تبدیل ایران به هاب گازی، احداث خط راه‌آهن رشت-آستارا و تبدیل ایران به هاب صادرات پتاس بلاروس در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت و سطح روابط ایران با این کشورها را ارتقاء داد. در آسیای مرکزی و قفقاز متاثر از فضای مثبت ناشی از ارتقاء روابط ایران و روسیه، روابط با کشورهای این حوزه از طریق طرح‌هایی مانند تعریف و تقویت مسیر نخجوان-باکو از خاک ایران برای دفع تهدیدات ژئوپولیتیکی ناشی از کریدور زنگه‌زور، طرح بازسازی مسیر قاپان-گوریس در ارمنستان به عنوان یک مسیر موازی و بدیل در کریدور شمال جنوب و همکاری در زمینه ترانزیت کالا با کشورهای تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان و ترانزیت برق و گاز با ترکمنستان بهبود قابل توجهی یافت. جدول زیر برخی از طرح‌های پیشران مهم دولت سیزدهم را نشان می‌دهد.
جنوب و شرق آسیا
در شرق آسیا نظر به رویکرد نگاه به شرق دولت سیزدهم، تشدید تنش‌های آمریکا و چین در این منطقه و به طور کلی قطبی‌تر شدن فضای سیاست بین‌الملل فرصت مناسبی برای بهبود و ارتقاء روابط با چین فراهم کرد و دولت سیزدهم با استفاده از این فرصت افزایش صادرات نفت خام به چین و بازیابی سهم کشور از سبد نفت خام صادراتی جهان، جذب سرمایه و تامین مالی پروژه‌های ناتمام زیرساختی و خدماتی کشور، و توسعه صادرات با فراهم کردن زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تجارت را دنبال کرد. در جنوب آسیا طرح توسعه بندر چابهار با انعقاد یک موافقت‌نامه بلندمدت با هند، تکمیل نیروگاه اومااویا در سریلانکا و پیشبرد مذاکرات تجارت آزاد با پاکستان از جمله طرح‌های پیشران دولت سیزدهم در این منطقه بود.
سایر
در آمریکای لاتین از جمله طرح‌های مهم سیاست خارجی دولت سیزدهم، طرح تعمیر و توسعه پالایشگاه ال‌پالیتو در ونزوئلا بود. همچنین گسترش روابط با کشورهای قاره آفریقا نیز از مسیر برگزاری اجلاس‌های مشترک ایران-آفریقا دنبال شد. علاوه بر روابط دو جانبه، دولت سیزدهم در راستای سیاست متوازن هوشمند توجه ویژه‌ای نیز به نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی غیرغربی از جمله بریکس، شانگهای، اتحادیه اقتصادی اورآسیا و آسه‌آن داشت. عضویت کامل در شانگهای و بریکس، پیوستن به اتحادیه اقتصادی اورآسیا و نشست‌های مشترک با سفرای کشورهای آسه‌آن از جمله طرح های پیشران در این رابطه بودند.
