اندیشکده راهبردی تبیین – دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات ‌متحده آمریکا، 25 مارس 2019 در یک اقدام ماجراجویانه بعد از به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی، با امضای اعلامیه‌ای حاکمیت این رژیم بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت. اگرچه پیش ‌از این نیز تلاش‌هایی در عرصه سیاسی آمریکا به‌ویژه کنگره در این زمینه صورت گرفته بود، ولی اقدام اخیر ترامپ را در شرایط کنونی می‌توان یک حرکت سیاسی دانست که دارای عوامل متفاوتی است. با توجه به اهمیت بلندی‌های جولان در اتخاذ راهبردهای محور مقاومت، باید ابعاد مختلف آن، به‌خصوص فرصت‌ها و تهدیدات مورد بررسی قرار گیرد. نوشتار حاضر به بررسی این موضوعات می‌پردازد.

 

 

موقعیت ژئوپلتیک بلندی‌های جولان

بعد از تشکیل رژیم صهیونیستی، جنگ‌هایی میان کشورهای عربی با این رژیم شکل گرفت که به دلیل حمایت بین‌المللی از اسرائیل و ضعف رهبری در کشورهای عربی، این رژیم توانست به‌تدریج بخشی از سرزمین‌های عربی را اشغال کند که یکی از آنها بلندی‌های جولان بود که بعد از جنگ شش روزه در سال 1967 اشغال شد. ارتش سوریه در سال 1973 تلاش زیادی برای بازپس‌گیری آن انجام داد و توانست بخش‌هایی از این سرزمین را آزاد کند؛ ولی همچنان بخش اعظم آن در اشغال رژیم صهیونیستی قرار دارد و نیروهای حافظ صلح بین‌المللی در آن مستقر هستند. این رژیم در سال 1982 در کنست، پارلمان رژیم صهیونیستی، جولان را ضمیمه رژیم صهیونیستی کرد ولی به دلیل وجود قطعنامه‌های بین‌المللی همچون قطعنامه 242 شورای امنیت هیچ‌یک از کشورهای مؤثر این حاکمیت را به رسمیت نشناختند و از منظر بین‌المللی این سرزمین به‌عنوان یک سرزمین اشغالی محسوب می‌شود. بلندی‌های جولان از چند منظر برای رژیم صهیونیستی اهمیت دارد که عبارت‌اند از:

1. موقعیت استراتژیک سلبی: تسلط بر بلندی‌های جولان به معنای سلب موقعیت برتر نظامی سوریه و لبنان بر مناطق شمالی فلسطین اشغالی است.
2. ایجاد منطقه حائل بین سوریه و سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸: بلندی‌های جولان منطقه‌ای بین سوریه و فلسطین اشغالی و به‌عنوان منطقه حائل محسوب می‌شود. زیرا سوریه یکی از کشورهای قدرتمند نظامی عربی و پیشرو در سیاست‌های ضد صهیونیستی است و رژیم صهیونیستی با شناخت این قابلیت‌ها سعی دارد این کشور را از دسترسی مستقیم به سرزمین اصلی باز دارد.
3. دسترسی به راه‌های استراتژیک جنوب سوریه و دمشق: یکی از نقاط ضعف سوریه واقع شدن پایتخت این کشور و راه‌های ارتباطی جنوب که این کشور را به اردن و کشورهای دیگر عربی متصل می‌کند، در نزدیکی مرزهای فلسطین اشغالی است و تسلط بر بلندی‌های جولان به معنای تسلط به دمشق و راه‌های ارتباطی جنوب سوریه است.
4. برتری روانی و برگ برنده در دیپلماسی: تسلط رژیم صهیونیستی بر منطقه جولان باعث برتری روانی و برگ برنده در دیپلماسی برابر سوریه می‌شود. زیرا عموماً بازیگری که سرزمینی از کشور همسایه در اشغال دارد با این برگ برنده امتیازات و حقوق بیشتری از مذاکرات به دست می‌آورد.
5. تسلط بر منابع آبی: تسلط بر بلندی‌های جولان به دلیل داشتن منابع آبی در منطقه‌ای که با کمبود شدید آب روبروست از اهمیت زیادی برخوردار است. بلندی‌های جولان به دلیل داشتن منابع آبی و بادهای شدید موقعیت مناسبی برای تولید انرژی برق از آب و باد به‌عنوان انرژی پاک دارد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

علل اقدام ترامپ در شناسایی حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان

پیش از ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ اگرچه رژیم صهیونیستی از لابی‌های قدرتمند و همچنین حمایت ویژه کاخ سفید برخوردار بود، اما تصویب طرح‌هایی همچون به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و حاکمیت این رژیم بر جولان اشغالی مخالف راهبردهای کلان آمریکا در پیشبرد روند سازش بود و اجرای این طرح‌ها به‌نوعی بلندپروازانه محسوب می‌شد، همان‌طور که طرح‌های مشابه همچون طرح سناتور جمهوری‌خواه ران دسانتیس نیز در سال‌های گذشته رأی نیاورد؛ اما عوامل برخی اقدامات ماجراجویانه ترامپ در موضوع فلسطین به‌خصوص به رسمیت شناختن حاکمیت جولان را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:

1. جایگاه صهیونیست‌ها در تصمیم‌گیری‌های ترامپ: با نگاهی به تصمیمات دونالد ترامپ در مورد غرب آسیا از جمله به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت صهیونیسم، خروج از توافقنامه برجام و اتخاذ سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران و در آخر نیز به رسمیت شناختن حاکمیت جولان برای این رژیم، می‌توان لایه‌های پررنگ رویکرد رژیم صهیونیستی را در تصمیم‌گیری‌های ترامپ مشاهده کرد. به‌طوری‌که تصمیمات اخیر آمریکا بسیار نزدیک به رویکرد‌های طرفداران صهیونیست‌های افراطی به‌ویژه جان بولتون، دیوید فریدمن و جراد کوشنر در مواجهه با تحولات غرب آسیا و قضیه فلسطین است.
2. حمایت انتخاباتی از نتانیاهو: با توجه به هم‌زمانی اعلام این تصمیم ترامپ با برگزاری انتخابات رژیم صهیونیستی، به نظر می‌رسد این اقدام به‌نوعی حمایت از جایگاه متزلزل بنیامین نتانیاهو در عرصه سیاست داخلی رژیم صهیونیستی بوده که نتایج انتخابات رژیم صهیونیستی و پیروزی شکننده نتانیاهو نیز این فرضیه را تقویت کرده است.
3. نزدیکی اعلام طرح معامله قرن: بعد از روی کار آمدن ترامپ، وی اعلام کرد که طرحی را برای حل‌وفصل بحران فلسطین در نظر دارد که می‌تواند به این بحران خاتمه دهد و از آن به‌عنوان معامله قرن یاد کرد. نزدیک به دو سال از اعلام وجود چنین طرحی می‌گذرد و مقامات آمریکایی نشست‌های فراوانی را با طرف‌های عربی و صهیونیست در مورد این طرح برگزار کرده‌اند. اگرچه جزییات مختلفی از این طرح در رسانه‌ها به شکل غیررسمی مطرح شده ولی همچنان به‌صورت رسمی اعلام نشده است. مقامات آمریکایی اعلام کردند که قرار است ظرف چند ماه آینده ابعاد آن مشخص و این طرح به‌صورت رسمی اعلام شود. به نظر می‌رسد کاخ سفید سعی دارد پیش از اعلام این طرح، وضعیت صهیونیست‌ها را در این روند ارتقا دهد و با به رسمیت شناختن مناطق اشغالی همچون بیت‌المقدس و جولان، چانه‌زنی‌های احتمالی در مورد این طرح را به سمت مواردی با اولویت پایین‌تر بکشاند.
4. تحرکات محور مقاومت در جولان: در چند سال اخیر با توجه به تحرکات محور مقاومت در جبهه جولان، این منطقه به یکی از تهدیدات جدی در امنیت رژیم صهیونیستی تبدیل شده است. رژیم صهیونیستی برای بقا و هرگونه اقدام نظامی نیازمند یک مشروعیت بین‌المللی است؛ زیرا تا زمانی که جولان از نظر کشورهای جهان به‌خصوص ایالات‌متحده آمریکا، یک منطقه اشغالی محسوب می‌شود، اقدامات محور مقاومت و مردم سوریه نمی‌تواند مورد محکومیت قرار گیرد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

تهدیدهای اقدام ترامپ برای محور مقاومت

اقدام دونالد ترامپ در به رسمیت شناختن جولان اشغالی می‌تواند تهدیداتی را برای محور مقاومت ایجاد کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1. به رسمیت شناختن یک منطقه اشغالی که سازمان ملل بر اشغالی بودن آن تأکید دارد توسط یک قدرت بزرگ همچون آمریکا به‌نوعی تلاشی برای تثبیت اشغال است. زیرا این به رسمیت شناختن ممکن است فضای مناسب را برای برخی دیگر از کشورها که صهیونیست‌ها در آن کشورها نفوذی دارند، ایجاد کند که آنها نیز این منطقه را برای رژیم صهیونیستی به رسمیت بشناسند و زمینه را برای تثبیت اشغالگری فراهم کند؛ همان‌طور که کلیت رژیم صهیونیستی با استفاده از همین روش‌ها در عرصه بین‌الملل تا حدودی تثبیت شد، این امر می‌تواند روند مقابله با رژیم صهیونیستی را در بلندمدت با چالش روبرو کند.
2. به نظر می‌رسد اقدام آمریکا این فضا را برای متحدان آن ایجاد می‌کند که با استفاده از این هم‌پیمانی اقدام به ماجراجویی نمایند و این امر ضمن زمینه‌سازی برای توسعه‌طلبی، آنها را در انجام اقدامات علیه محور مقاومت جسورتر می‌‌کند. در این راستا اقدام اخیر آمریکا و حمایت ویژه از رژیم صهیونیستی به این رژیم فضایی را می‌دهد که به تداوم سیاست‌های غیرمسئولانه و تجاوزکارانه خود بپردازد و به‌نوعی هیچ واهمه‌ای از واکنش‌های مهم بین‌المللی نداشته باشد.
3. اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت جولان برای رژیم صهیونیستی یک اقدام جدی در جهت ایجاد بی‌ثباتی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی است. زیرا این اقدام در کوتاه‌مدت یا بلندمدت اقدام متقابل دولت سوریه و متحدان آن را در پی خواهد داشت که نتیجه جنگ‌افروزی آمریکا در منطقه غرب آسیا علیه محور مقاومت محسوب می‌شود.
4. بلندی‌های جولان از نظر سازمان ملل یک منطقه اشغالی محسوب می‌شود و به رسمیت شناختن این منطقه توسط یکی از اعضای سازمان ملل و عضو دائم شورای امنیت در حقیقت اقدام ضد نهادی و تضعیف نهادها و سازمان‌های بین‌المللی است و تضعیف این نهادها و سازمان‌های بین‌المللی تهدید جدی در تضعیف امنیت دسته‌جمعی و به خطر انداختن صلح بین‌المللی است که این امر برخلاف خواست محور مقاومت است که خواهان حفظ صلح و ثبات واقعی در غرب آسیا است.
5. موضوعات مهمی همچون تمامیت ارضی از حقوق اساسی هر ملت و کشوری محسوب می‌شود. اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی از بین بردن حقوق اساسی ملت سوریه محسوب می‌شود که در صورت تداوم اقدامات این‌چنینی در مسائل داخلی کشورها، زمینه اختلافات داخلی و تجزیه را فراهم می‌کند. همچنین موجب تضییع حقوق ساکنین و آوارگان سوری در این منطقه است که این امر یک اقدام نسنجیده در تشدید بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی در سوریه به‌عنوان یکی از عناصر اصلی محور مقاومت محسوب می‌شود.
6. پیش ‌از این هر اقدام محور مقاومت و ارتش سوریه در جولان به‌نوعی تلاش یک کشور و متحدان آن برای بازگرداندن و آزادسازی سرزمین‌های اشغالی سوریه محسوب می‌شد اما اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت جولان، این مجوز را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار می‌دهد که با عناوینی همچون دفاع از سرزمین خود به اقدامات نظامی و امنیتی جدی‌تر اقدام کند و همچنین به طرح دعاوی در آمریکا و سازمان‌های بین‌المللی اقدام کند.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

فرصت‌های اقدام ترامپ برای محور مقاومت

اگرچه به رسمیت شناختن حاکمیت جولان اشغالی برای رژیم صهیونیستی توسط آمریکا موجب تهدیدات فوق‌الذکر برای محور مقاومت می‌شود اما از سوی دیگر فرصت‌هایی را هم برای این محور فراهم کرده است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1. اقدام غیرقانونی آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان و محکومیت گسترده جهانی آن این فرصت را به محور مقاومت و دولت سوریه می‌دهد که واکنش‌هایی به نسبت جدی‌تر از گذشته را در مقابله با توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی انجام دهند و بر تحرکات خود در جبهه جولان بیافزایند.
2. ایالات‌متحده آمریکا سال‌هاست که با اقدامات یک‌جانبه‌گرایانه سعی در پیشبرد اهداف سیاسی و امنیتی خود در عرصه بین‌المللی دارد و این امر نیز مورد تأکید جمهوری اسلامی ایران و رهبران آن بوده است. اقدام یک‌جانبه آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی، چهره واقعی آمریکا را آشکارتر از قبل کرده و در فضای کنونی عرصه بین‌الملل و رسانه‌ای که محور مقاومت تحت شدیدترین فشارهای بین‌المللی قرار دارد، می‌تواند به تأیید مواضع این محور در عرصه بین‌الملل کمک کند.
3. یکی از سیاست‌های محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران پویا نگه‌داشتن و اولویت‌بخشی به قضیه فلسطین به‌ویژه موضوع جولان اشغالی برای عدم تثبیت آن و دچار مرور زمان شدن آن است. اقدام آمریکا در به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی جولان موجب موضع‌گیری کشورهای مختلف در مورد جولان شده است که این امر به‌نوعی به محور مقاومت این فرصت را می‌دهد که سیاست اولویت‌بخشی به قضیه فلسطین را تقویت کند.
4. اگرچه از برخی کشورهای منطقه غرب آسیا همچون عربستان سعودی و امارات متحده عربی که دارای روابط گسترده با آمریکا هستند، نمی‌توان انتظار موضع‌گیری جدی در قبال این تصمیم داشت، ولی می‌توان از کشورهای اسلامی و عربی با توجه به این اقدام آمریکا حمایت بیشتری را از محور مقاومت برای مقابله با زیاده‌خواهی‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی طلب کرد.
5. محکومیت گسترده جهانی این اقدام آمریکا، این فرصت را برای محور مقاومت ایجاد می‌کند تا با اتخاذ یک دیپلماسی فعال رسانه‌ای و سیاسی مانع تحقق اهداف آمریکا در اعلام طرح معامله قرن شود، به‌طوری‌که کشورهای عربی و اسلامی با وجود حمایت یک‌سویه آمریکا از رژیم صهیونیستی طرح معامله قرن را نیز در جهت اهداف رژیم صهیونیستی تعبیر می‌کنند و آمریکا از یک میانجی بی‌طرف به یک طرفدار رژیم صهیونیستی تبدیل خواهد شد.

 

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr5', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr5", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

 

نتیجه‌گیری

ایالات‌متحده آمریکا با به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان بار دیگر به حمایت آشکار از رژیم صهیونیستی پرداخته و حقوق مسلم ملت سوریه را به رغم تأکید قطعنامه‌های بین‌المللی نادیده گرفته است. این اقدام آمریکا با وجود تهدیدات گسترده، فرصت‌هایی را نیز برای محور مقاومت به وجود آورده که استفاده از این فرصت‌ها نیازمند اتخاذ راهکارهایی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

1. فعال‌تر کردن جبهه جولان: محور مقاومت در چند سال اخیر جبهه جولان را علیه امنیت رژیم صهیونیستی فعال کرده است و به نظر می‌رسد این امر، امنیت رژیم صهیونیستی را با چالش روبرو کرده که نتیجه آن تحرکات بیشتر این رژیم در جولان و سوریه است. به نظر می‌رسد محور مقاومت با فعال‌تر کردن این جبهه می‌تواند چالش‌های سیاسی و امنیتی بیشتری را برای رژیم صهیونیستی ایجاد کند.
2. فعال شدن دیپلماسی رسانه‌ای: اقدام غیرقانونی آمریکا اگر در سطح رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و در فضایی مدیریت شده‌ منتشر شود، می‌تواند چالش‌های زیادی را برای آمریکا و رژیم صهیونیستی ایجاد کند.
3. دیپلماسی سیاسی: محور مقاومت به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران باید با فعالیت بیشتر در عرصه دیپلماسی و افزایش ملاقات‌های سیاسی میان مقامات کشورهای عربی و اسلامی تلاش کند تا هماهنگی میان این کشورها برای مقابله با این ماجراجویی آمریکا و رژیم صهیونیستی را تقویت کند.
4. رصد اقدامات آمریکا علیه محور مقاومت: به نظر می‌رسد حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی و تحت‌فشار قرار دادن محور مقاومت از راهبردهای اصلی سیاست خارجی ترامپ محسوب می‌شود و اقداماتی همچون به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی یکی از این اقدامات است که به احتمال زیاد اقدامات مشابه بیشتری در این راستا صورت خواهد گرفت. بنابراین رصد دقیق اقدامات بعدی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه محور مقاومت برای پیش‌بینی و عدم غافلگیری ضروری به نظر می‌رسد.