اندیشکده راهبردی تبیین- بیش از 70 سال از تشکیل رژیم صهیونیستی در یکی از مهم‌ترین و بحران‌خیزترین مناطق جهان، یعنی غرب آسیا می‌گذرد. تشکیل این رژیم و ده‌ها سال منازعه که طولانی‌ترین منازعه روابط بین‌الملل محسوب می‌شود را می‌توان از منظرهای متفاوت و متنوعی بررسی کرد. در این میان اما تصویر کلان از تحولات نشان می‌دهد بسیاری از پیچیدگی‌ها، کنش‌ها و واکنش‌ها در سطوح منطقه‌ای و حتی جهانی را باید در تحولات مربوط به تشکیل این رژیم، اهداف و سیاست‌ورزی بازیگران درگیر آن درنظر گرفت. از 1897 و برگزاری نخستین کنگره صهیونیسم در سوئیس با هدف تشکیل میهنی برای یهودیان تا رونمایی رسمی از طرح معامله قرن در ژانویه 2020، پیشنهادات، نشست‌ها، توافقات و بیانیه‌های متعددی برای پایانِ خوش بحران فلسطین به کار گرفته شد و چه بسیار سیاستمدارانی که با هدف حل و فصل این منازعه طولانی‌شده به میدان آمدند، ولی ناکام ماندند. تجربه اما نشان می‌دهد هرچه زمان گذشته و به هر میزان که ابتکارات صلح، رادیکال‌تر شده، نه‌تنها «امنیت پایدار» و «عادی‌سازی مردمی» به عنوان دو خواسته مهم صهیونیست‌ها تحقق نیافته، بلکه مسئله فلسطین به کلافی پیچیده‌تر تبدیل شده است.
امضای توافق‌نامه سایکس-پیکو میان بریتانیا و فرانسه در 1916، صدور بیانیه بالفور در 1917، کنفرانس سن‌رمو و تصمیم‌گیری جامعه ملل درباره سرنوشت سرزمین‌های متعلق به عثمانی در 1920، قیمومیت بریتانیا بر فلسطین در 1922، تلاش برای افزایش مهاجرت یهودیان به فلسطین در دهه 1930، تصویب قطعنامه 181 سازمان ملل در 1947، به رسمیت شناختن اسرائیل توسط سازمان ملل در 1949، انعقاد معاهده صلح مصر و اسرائیل در 1979، برگزاری کنفرانس ژئو توسط آمریکا و شوروی برای گفت‌وگو درباره مناقشه اعراب و اسرائیل در 1973، ورود اروپا به مسئله فلسطین با صدور اعلامیه ونیز در 1980، انعقاد معاهده نخست و دوم اسلو در 1992 و 1995، امضای معاهده صلح میان اردن و رژیم صهیونیستی در 1994 و ارائه نقش راه «صلح خاورمیانه» در 2003 و طرح «خاورمیانه جدید» در 2006 از سوی آمریکا به عنوان مکمل طرح‌های پیشین، تنها بخشی از تلاش‌ها برای حل مسئله فلسطین بوده که البته به نظر می‌رسد همه آن‌ها -با درجات متفاوت- با ناکامی نسبی مواجه شده‌اند.
اکنون و در آستانه روز قدس، بازخوانی بیش از 120 سال تلاش نافرجام برای حل مسئله فلسطین ضروری به نظر می‌رسد. چرایی این ناکامی اما به این پرسش اساسی بازمی‌گردد که معضل اساسی بسیاری از طرح‌های صلح اعراب و رژیم صهیونیستی چیست؟ اگرچه پاسخ به این پرسش نیاز به تأملات دقیق و همه‌جانبه تاریخی، سیاسی-امنیتی، حقوقی و جامعه‌شناختی دارد، یک مؤلفه نسبتاً ثابت در همه طرح‌های منطقه‌ای و بین‌المللی وجود دارد که عبارت است از: تلاش برای «مدیریت[1]» منازعه فلسطین به جای «دگرگون‌سازی[2]» آن. به عبارت دیگر بیشتر طرح‌های مذکور بیش از آنکه تلاش کنند تا ریشه‌ها و عوامل شکل‌گیری منازعه بر سر فلسطین را شناسایی و آن‌ها را رفع کنند، صرفاً به مدیریت این منازعه پرداخته‌اند که طبیعتاً راهکاری کوتاه‌مدت، ناپایدار و سیال است. این گزاره البته نیاز به راستی‌آزمایی‌های موسّعی دارد، اما می‌تواند به عنوان یک فرضیه مورد ارزیابی واقع شود که البته در این یادداشت، مجال واکاوی آن نیست.
به هرروی فارغ از بررسی فراز و فرود مسئله فلسطین و تحولات پیرامون آن، گزارش ویژه حاضر، بازنشری از مقالات و یادداشت‌هایی است که سال 1398 درباره مسئله فلسطین در تارنمای اندیشکده منتشر شده است.
1-تحولات منطقه‌ای و آرمان فلسطین
3-تاثیر شیوع کرونا بر مناسبات رژیم صهیونیستی با فلسطینی‌ها
4-طرح شناسایی کشور مستقل فلسطینی توسط اتحادیه اروپا
5-رهبران فلسطینی هدف سیاست ترور رژیم صهیونیستی
6-آیا انتخابات فلسطین برگزار می‌شود؟
7-جنبش جهاد؛ آغازگر مقاومت اسلامی در فلسطین
8-وضعیت آوارگان فلسطینی در سایه اقدامات دولت لبنان
9-الحاق دره اردن توسط رژیم‌صهیونیستی؛ از تبلیغات انتخاباتی تا راهبرد اشغال‌گرایانه
10-رژیم صهیونیستی در سالی که گذشت
11-انتخابات رژیم صهیونیستی و چشم‌انداز تداوم بحران
12-طرح جدید رژیم صهیونیستی برای مقابله با ایران در سوریه
13-طرح معامله قرن؛ محتوا، اهداف و پیامدها
14-پیمان عدم تجاوز رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی؛ اهداف، چشم‌انداز و پیامدها
15-اکسپو ۲۰۲۰ دبی؛ دروازه ورود دائمی صهیونیست‌ها
پی نوشت
[1] conflict management
[2] conflict transformation
