اندیشکده راهبردی تبیین- تحولات حوزه فلسطین و رژیم صهیونیستی در سال 1400 تحولات مهم و اثرگذاری بوده است. در ابتدای سال چهارمین انتخابات رژیم صهیونیستی طی دو سال برگزار شد و نتانیاهو در تشکیل کابینه ناکام ماند و مخالفین او به‌‌رغم اختلافات درونی توانستند کابینه رژیم صهیونیستی را تشکیل داده و نتانیاهو را پس از سال‌ها کنار بزنند. در مقابل در فلسطین محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان که قبل‌تر با صدور بخشنامه برگزاری انتخابات ریاست تشکیلات، شورای قانون‌گذاری و شورای ملی، زمان این انتخابات را تعیین کرده بود تصمیم به لغو برگزاری انتخابات گرفت تا امید فلسطینی پس از گذشت 15 سال از برگزاری آخرین انتخابات تبدیل به ناامیدی شود. تحول مهم دیگر جنگ 11 روزه رژیم صهیونیستی و غزه در پی پاسخ گروه‌های مقاومت به تجاوزهای رژیم صهیونیستی علیه ساکنان بیت‌المقدس بود که آثار مهمی بر جای گذاشت. برآیند کلی این تحولات، افزایش مقاومت‌های مسلحانه فلسطینی‌ها و درگیری‌ها در کرانه باختری میان فلسطینی‌ها و نیروهای رژیم اشغالگر و شهرک‌نشینان صهیونیستی بوده است.
تحولات داخلی رژیم صهیونیستی: پایان نتانیاهو
مهم‌ترین تحول در سال 1400 در عرصه داخلی رژیم صهیونیستی پایان کار نتانیاهو به‌عنوان نخست‌وزیر این رژیم بعد از 12 سال بود. بعد از دو انتخابات بی‌نتیجه و فروپاشی ائتلاف نتانیاهو و گانتز که بر اساس نتایج انتخابات سوم شکل گرفته بود در سوم فروردین چهارمین انتخابات رژیم صهیونیستی طی دو سال، برگزار شد که حزب لیکود با 30 کرسی بیشترین آراء را به خود اختصاص داد و درنتیجه نتانیاهو مجدداً مأمور به تشکیل کابینه شد. بااین‌حال کسب حمایت ۶۱ کرسی برای نتانیاهو امکان‌پذیر نبود؛ اگرچه جناح راست اکثریت آراء (72 کرسی از 120 کرسی) را به دست آورد، اما به دلیل شکاف‌های موجود و مخصوصاً شکل‌گیری یک موج ضد نتانیاهو در این جناح (شامل یمینا، راست جدید و اسرائیل خانه ما) قادر به تشکیل ائتلاف نشد.
پس از نتانیاهو، یئیر لاپید رهبر حزب میانه یش‌عاتید که بعد از لیکود بیشترین کرسی (17 کرسی) را کسب کرده بود مأمور به تشکیل کابینه شد. احزاب چپ و میانه که با ۳۸ کرسی در موضع ضعف قرار داشتند توانستند با احزاب ضد نتانیاهو در جناح راست ائتلاف کنند و نتانیاهو را از کرسی قدرت پایین بکشند و سرانجام سناریویی که احتمال کمی برای به وقوع پیوستن آن تصور می‌شد، تحقق یافت و به‌‌رغم اینکه امیدواری پیش از انتخاباتِ احزاب متعدد به تشکیل ائتلافی منهای لیکود و احزاب مذهبی سنتی به‌واسطه نتایج انتخابات و همچنین تحولاتی مانند جنگ ۱۱ روزه غزه کم‌رنگ شده بود، اردوگاه ضد نتانیاهو با همه اختلافاتشان برای تشکیل کابینه به ائتلاف رسیدند و در تاریخ 23 خرداد (13 ژوئن) کابینه جدید را تشکیل دادند. با تشکیل کابینه جدید رژیم صهیونیستی به ریاست دوره‌ای نفتالی بنت و یئیر لاپید (دو سال اول نفتالی بنت و دو سال دوم لاپید)، ۱۲ سال نخست‌وزیری پیاپی نتانیاهو سرانجام به پایان رسید. این در حالی بوده است که کابینه جدید متشکل از طیف متنوعی از احزاب چپ، راست، میانه و عربی است که تفاوت‌های ایدئولوژیک زیادی با هم دارند و توانایی آن در اتخاذ و پیشبرد سیاست‌هایی مورد اجماع به‌شدت محدود است.
نکته مهم این ائتلاف حمایت حزب عربی رعام به رهبری منصور عباس از آن است. این نخستین بار در تاریخ رژیم صهیونیستی است که کابینه این رژیم به پشتوانه یک حزب عربی تشکیل می‌شود. حمایت این حزب عربی از ائتلاف البته بدون مشارکت در کابینه در حالی صورت گرفت که تنش‌ها در قدس، جنگ ۱۱ روزه غزه و درگیری‌های عرب- یهود در سرزمین‌های اشغالی ازنظر بسیاری از صاحب‌نظران امکان چنین ائتلافی را بسیار دشوار کرده بود.
سیاست خارجی رژیم صهیونیستی: تحکیم عادی‌سازی
در عرصه سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در سال 1400 تحول خاصی رخ نداد و مهم‌ترین مشخصه سیاست خارجی این رژیم در سال گذشته را می‌توان تحکیم توافقات ابراهیم و تقویت روابط با امارات و بحرین دانست. سفرهای متعدد مقامات عالی‌رتبه این رژیم ازجمله وزیر خارجه، نخست‌وزیر، وزیر دفاع و رئیس این رژیم به ابوظبی و منامه نشان‌دهنده چنین روندی بوده است. در روابط با آمریکا با توجه به در جریان بودن مذاکرات هسته‌ای ایران، رژیم صهیونیستی در سال گذشته تلاش کرد با دولت بایدن هماهنگ باشد. این رژیم همچنین حملات هوایی خود به سوریه را تداوم بخشید و بااین‌حال تلاش کرد روابط مناسب خود با روسیه را حفظ کند که نمونه بارز آن موضع‌گیری‌های مقامات این رژیم درباره حمله روسیه به اکراین بود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]لغو برگزاری انتخابات سه‌گانه فلسطینی‌ها
برخلاف انتخابات رژیم صهیونیستی در جبهه فلسطینی اما انتخابات سرنوشت کاملاً متفاوتی داشت. بیانیه تعیین تاریخ انتخابات از سوی عباس در ۱۵ ژانویه، اوج فعالیت سیاسی فلسطینی‌ها را به همراه داشت. حدود ۹۳ درصد فلسطینیان واجد شرایط برای رأی دادن ثبت‌نام کردند و ۳۶ گروه لیست نامزدهای خود را ارسال کردند. اگرچه دستورات و مداخلات قانونی ریاستی، امکان ثبت‌نام برای مخالفان امیدوار را دشوار کرد و گزارش‌ها درباره ترساندن نامزدهایی که نظم حاکم را به چالش می‌کشیدند، شایع بود بااین‌حال مقدمات انتخابات به‌خوبی پیش رفت. فتح، حماس و سایر جناح‌های فلسطینی در اوایل سال ۲۰۲۱ با هدف توافق در مورد شیوه برگزاری انتخابات دو بار در قاهره دیدار کردند. آن‌ها بر روی یک برنامه عملی و فوری‌تر تمرکز داشتند؛ یعنی نحوه برگزاری انتخاباتی که هر دو در آن شرکت می‌کنند و هر دو تعهد دادند به نتایج آن احترام گذارند و این نوید پیشرفت‌های خوبی را می‌داد.
بااین‌حال در 9 اردیبهشت ( 29 آوریل) محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان رسماً تعویق انتخابات را اعلام کرد و درواقع انتخابات به‌طورکلی لغو شد. محمود عباس دلیل این تصمیم را ممانعت رژیم صهیونیستی از برگزاری انتخابات در قدس اعلام و تأکید کرد که انتخابات تا زمانی که مشارکت ساکنان قدس در آن تضمین شود، به تعویق می‌افتد. اما دلایل واقعی این تصمیم چیز دیگری یعنی اختلافات داخلی جنبش فتح و افزایش احتمال شکست این جنبش در برابر حماس بود. اخباری نیز وجود داشت که حاکی از فشار برخی کشورهای عربی و نیز آمریکا برای لغو انتخابات بود. پیروزی حماس مخصوصاً با توجه به لیست انتخاباتی آن، موانعی سیاسی و حقوقی برای همکاری آمریکا با تشکیلات خودگردان ایجاد می‌کرد و محمود عباس نمی‌خواست شاهد بازگشت مجدد فشارهای سیاسی و مالی حامیان تشکیلات باشد و نیم‌نگاهی نیز به شانس پیشبرد سازش در دوره بایدن داشت. تصمیم به لغو انتخابات امید فلسطینی‌ها برای برگزاری یک انتخابات دیگر پس از گذشت 15 سال را به ناامیدی تبدیل کرد و در افزایش تنش‌ها در قدس که منجر به جنگ 11 روزه کمتر از دو هفته بعد شد نقش مهمی داشت و به تداوم شکاف میان فلسطینی‌ها و وضعیت وخیم ناشی از محاصره در غزه کمک کرده است.
جنگ 11 روزه «شمشیر قدس»
جنگ رژیم صهیونیستی با گروه‌های مقاومت فلسطین در غزه مهم‌ترین رویداد سال 1400 در روابط اسرائیلی- فلسطینی بود که در تاریخ ۲۰ اردیبهشت آغاز شد و ساعت ۲ بامداد (به وقت محلی) ۳۱ اردیبهشت به پایان رسید. این جنگ منجر به شهادت ۲۵۵ نفر، شامل ۶۶ کودک و ۳۹ زن، مجروحیت ۱۹۴۸ نفر و تخریب بسیاری از زیرساخت‌ها در غزه شد. در سوی مقابل نیز با حملات موشکی مقاومت، بنا به اعلام رژیم صهیونیستی ۱۲ نفر در سرزمین‌های اشغالی کشته شده، تعداد زیادی مجروح شده‌اند و خسارت‌های زیادی متوجه این رژیم شد. همچنین، این جنگ منجر به خیزش‌هایی در کرانه باختری و نیز سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ و نیز تحرکاتی در مرزهای هم‌جوار فلسطین در اردن، لبنان و سوریه چه به‌صورت تظاهرات مردمی و چه به‌صورت شلیک راکت به سرزمین‌های اشغالی شد.
دلیل شروع این جنگ اقداماتی بود که رژیم صهیونیستی در روزها و هفته‌های پیش از وقوع جنگ انجام داده بود. جنگ با تجاوزگری‌های رژیم صهیونیستی در مسجدالاقصی و محوطه‌های پیرامون و پاسخ موشکی حماس آغاز شد. درواقع دلیل مقاومت غزه برای آغاز جنگ، اقدامات رژیم صهیونیستی در روزها و هفته‌های پیش از وقوع جنگ شامل وضع محدودیت‌هایی در ورودی باب‌العامود، برخورد خشونت‌آمیز با تظاهرات فلسطینی‌ها در روز قدس و حکم تخلیه اجباری محله شیخ جراح از ساکنین فلسطینی بود. در بافت و زمینه گسترده‌تر طرح رژیم صهیونیستی برای الحاق کرانه باختری، عادی‌سازی روابط برخی کشورهای عربی با این رژیم، روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا، بن‌بست سیاسی در اسرائیل، انتخابات فلسطین و تنش‌های ایران و اسرائیل از عوامل تأثیرگذار بر آغاز این جنگ به شمار می‌رود. این نخستین بار بود که گروه‌های مقاومت در رابطه با تحولات خارج از نوار غزه وارد جنگ با رژیم صهیونیستی شدند و بر این اساس معادله جدیدی در رویارویی فلسطینی‌ها با رژیم صهیونیستی ایجاد شد. این تحول از یک‌سو فلسطینی‌های کرانه باختری و قدس را به ایستادگی در برابر تجاوزگری‌های رژیم صهیونیستی تشویق کرد و ازسوی‌دیگر جایگاه سیاسی حماس و سایر گروه مقاومت را در برابر طیف سازش و تشکیلات خودگردان تقویت کرد.
قتل نزار بنات، منتقد تشکیلات خودگردان
بامداد پنج‌شنبه سوم تیر (24 ژوئن) نیروی‌های امنیتی تشکیلات خودگردان با یورش به خانه نزار بنات منتقد محمود عباس و تشکیلات خودگردان وی را ضرب و شتم و بازداشت کردند و اندکی بعد اعلام شد در بیمارستان فوت کرده است. او نفر دوم لیست «آزادی و کرامت» به رهبری امجد شهاب بود که برای انتخابات لغوشده شورای قانون‌گذاری فلسطین تشکیل شده بود. قتل نزار بنات که شهرتش به دلیل ویدئوهای انتقادی‌اش در رسانه‌های اجتماعی درباره فساد در تشکیلات خودگردان و نقض حقوق بشر از سوی این نهاد بود و پس از قتلش خاشقچی فلسطین نام گرفت موجی از اعتراض و تظاهرات علیه تشکیلات خودگردان و درخواست‌ها برای استعفای محمود عباس ایجاد کرد.
عملیات تونل آزادی: فرار از زندان جلبوع
در بامداد 15 شهریور شش اسیر فلسطینی از زندان فوق امنیتی جلبوع در شمال فلسطین اشغالی گریختند. این اسرا از زیر حمام سلولشان تونلی را حفر کرده و در زمانی که نگهبانان زندان خواب بودند از این تونل که خروجی آن درست زیر برج دیده‌بانی بود فرار کردند. با خبر فرار اسرا، مردم فلسطین در کرانه باختری و غزه نیز این اقدام را یک پیروزی قلمداد کرده و به شادی پرداختند. اگرچه تا دو هفته بعد هر شش اسیر مجدداً دستگیر شدند اما این فرار از زندان که عملیات تونل آزادی نام گرفت ضربه‌ای سنگین به اعتبار امنیتی این رژیم وارد کرد و اقدامات متعاقب رژیم اسرائیلی در مجازات و سرکوب سایر اسرای فلسطینی و بر پا شدن تظاهرات در حمایت از اسرا عاملی دیگر بود که به تنش‌ها در سال 1400 در کرانه باختری دامن زد.
مذاکرات مبادله اسرا
در سال گذشته مذاکرات مبادله اسرا میان حماس و رژیم صهیونیستی از با وساطت طرف مصری پیگیری شد که به نتیجه خاصی منجر نشد. در حال حاضر4650 اسیر فلسطینی در زندان‌های رژیم صهیونیستی هستند که حدود 600 نفر از آن‌ها دچار بیماری‌های شدید هستند. در مقابل دو تبعه اسرائیلی و جسد دو سرباز این رژیم از زمان جنگ 2014، در اختیار حماس هستند. در سال 2011 طی مبادله‌ای معروف به «وفاداری به آزادگان»، 1027 اسیر فلسطینی با یک سرباز اسرائیلی مبادله شدند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]دولت تازه‌کار بنت-لاپید که به دنبال کسب یک دستاورد عمده در ماه‌های نخستین روی کار آمدن در مواجهه با فلسطینی‌ها، به‌منظور کاهش فشار افکار عمومی داخلی و خانواده‌های اسرا بود تلاش کرد نشان دهد که به دنبال بازگرداندن اسرای اسرائیلی نزد حماس است اما به نظر می‌رسد به دلیل اختلافات در کابینه شکننده این رژیم که نمی‌تواند تصمیم مورد اجماعی اتخاذ کند و با توجه درخواست‌های حماس ازجمله آزادی شش اسیر شرکت‌کننده در عملیات فرار از زندان جلبوع، اراده لازم برای انجام توافق در این خصوص را نداشته است.
افزایش درگیری‌ها در کرانه باختری
بر اساس آمارهای مراکز حقوقی فلسطینی، درگیری‌های میان فلسطینی‌ها و نیروهای رژیم صهیونیستی و شهرک‌نشینان و آمار زخمی‌ها و کشته‌های این درگیری‌ها نشان‌دهنده تشدید درگیری‌ها و روندهای جدید در فلسطین در سال 1400 بوده است. چنانکه پیش‌تر گفته اقدامات رژیم صهیونیستی در مسجدالاقصی و کرانه باختری ازجمله فشار بر ساکنین محله شیخ جراح در قدس که منجر به جنگ 11 روزه شد؛ خود جنگ 11 روزه، ممانعت از برگزاری انتخابات در قدس و درنتیجه لغو انتخابات فلسطین و عملیات فرار شش اسیر فلسطینی از زندان عواملی بوده‌اند که در افزایش تنش‌ها و درگیری‌ها در قدس و کرانه باختری میان فلسطینی‌ها و نیروهای رژیم صهیونیستی نقش مهمی داشتند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr4', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr4", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]چشم‌انداز تحولات 1401
با توجه به شکننده بودن کابینه رژیم صهیونیستی به نظر نمی‌رسد این رژیم در سال آینده تصمیم مهمی در رابطه با مسائلی چون مذاکرات سازش که نیازمند اجماع نسبی در داخل هستند اتخاذ کند. به نظر می‌رسد این رژیم برنامه‌های خود را برای گسترش آرام و تدریجی سلطه خود در کرانه باختری را دنبال کند که به معنای تداوم تنش‌های سطح پایین در این منطقه با فلسطینی‌ها خواهد بود. در عرصه خارجی نیز این رژیم پیگیری روند عادی‌سازی روابط و هماهنگی با آمریکا در مسائل منطقه‌ای را دستور کار خواهد داشت. در خصوص فلسطینی‌ها نیز با توجه به وضعیت سیاست داخلی رژیم صهیونیستی، رویکرد دولت بایدن درباره مسئله فلسطین و همچنین شرایط منطقه‌ای به نظر نمی‌رسد فلسطینی‌ها پیشرفتی در رسیدن به آنچه تاکنون به آن دست نیافته‌اند داشته باشند. چشم‌اندازی نه برای پیشبرد رویکرد سازش با رژیم اسرائیلی وجود دارد و نه برای تحقق آشتی ملی و پایان دودستگی.
فهرست مقالات
اندیشکده راهبردی تبیین در سال 1400 ضمن رصد تحولات حوزه فلسطین و رژیم صهیونیستی و ارائه تحلیل‌ها و گزارش‌های کوتاه از این تحولات، مقالات و یادداشت‌های متعددی را درباره رویدادها و روندهای جاری این حوزه منتشر کرد. در زیر عنوان این مقالات به همراه پیوند آن‌ها برای دسترسی سریع پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار گرفته است:
انتخابات رژیم صهیونیستی و چشم‌انداز پیش‌رو
تحولات منطقه‌ای و آرمان فلسطین
http://tabyincenter.ir/42082/documents/
چرا انتخابات فلسطین باید دوباره به صحنه برگردد؟
۱۰ ویژگی نبرد شمشیر قدس مقاومت فلسطین
http://tabyincenter.ir/42247/documents/
نبرد شمشیر قدس در فلسطین و پاسخ به چند شبهه
http://tabyincenter.ir/42282/documents/
جنگ رژیم صهیونیستی و غزه؛ علل و زمینه‌ها
آثار و پیامدهای جنگ ۱۱ روزه غزه
کابینه جدید رژیم صهیونیستی و چشم‌انداز پیش‌رو
درگیری‌های مسلحانه در کرانه باختری؛ علل و پیامدها
http://tabyincenter.ir/44424/slider/
موضع جدید رژیم صهیونیستی در قبال برجام و مذاکرات هسته‌ای
http://tabyincenter.ir/44551/slider/
چرا اسرائیل جای خالی برجام را احساس می‌کند؟ (بخش نخست)
http://tabyincenter.ir/44785/slider/
چرا اسرائیل جای خالی برجام را احساس می‌کند؟ (بخش دوم)
http://tabyincenter.ir/44786/slider/
روابط روسیه و رژیم صهیونیستی و دلالت‌ها برای ایران
http://tabyincenter.ir/44889/slider/
حل‌و‌فصل منازعه رژیم صهیونیستی و فلسطین؛ امکانپذیری مدل‌های تک‌کشوری
http://tabyincenter.ir/44892/slider/
