اندیشکده راهبردی تبیین- جنگ رژیم صهیونیستی با گروه‌های مقاومت فلسطین مهم‌ترین رویداد اخیر بود که در تاریخ ۲۰ اردیبهشت آغاز شد و ساعت ۲ بامداد (به وقت محلی) ۳۱ اردیبهشت به پایان رسید. این جنگ منجر به شهادت ۲۵۵ نفر، شامل ۶۶ کودک و ۳۹ زن، مجروحیت ۱۹۴۸ نفر و تخریب بسیاری از زیرساخت‌ها در غزه شد. در سوی مقابل نیز با حملات موشکی مقاومت، بنا به اعلام رژیم صهیونیستی ۱۲ نفر در سرزمین‌های اشغالی کشته شده، تعداد زیادی مجروح شده‌اند و خسارت‌های زیادی متوجه این رژیم شد. همچنین، این جنگ منجر به خیزش‌هایی در کرانه باختری و نیز سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ و نیز تحرکاتی در مرزهای همجوار فلسطین در اردن، لبنان و سوریه چه به صورت تظاهرات مردمی و چه به صورت شلیک راکت به سرزمین‌های اشغالی شد. قبل‌تر در یک مقاله به علل و زمینه‌های این جنگ پرداخته شد. این مقاله به پیامدها یا دستاوردهای آن برای طرفین و سایر آثار و پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی آن می‌پردازد.
پیامدها برای رژیم صهیونیستی
رژیم صهیونیستی در این جنگ متحمل خسارت‌های فراوانی شد. تلفات جانی این جنگ برای اسرائیل بنا به گزارش‌های رسمی این رژیم ۱۲ نفر بود. در خصوص خسارت‌های اقتصادی به اعلام سازمان مالیاتی رژیم صهیونیستی خسارات وارده طی تنها چهار روز نخست از حملات مقاومت فلسطین به مناطق مختلف تحت اشغال رژیم صهیونیستی، به نیمی از خسارت وارده طی کل جنگ ۵۱ روزه سال ۲۰۱۴ رسیده بود. جنگ ۲۰۱۴ حدود ۴ میلیارد دلار برای تل‌آویو هزینه داشت.[۱] براساس ارزیابی‌های اولیه غیررسمی، خسارت‌های اقتصادی رژیم صهیونیستی طی این جنگ به حدود ۲.۱۲ میلیارد دلار رسید.[۲]
فعال شدن جبهه داخلی و افزایش شکاف فلسطینی-یهودی یکی از پیامدهای مهم این جنگ بود که آثار سیاسی-اجتماعی آن، سال‌ها برای رژیم صهیونیستی باقی خواهد ماند. در طول این جنگ مخصوصاً در روزهای ابتدایی، شهرهای زیادی در سرزمین‌های اشغالی از جمله شهرهای اللُّد، بت‌یم، یافا، عکا، الخلیل، بخش شرقی قدس، حیفا، تل‌آویو، الرینه، شفاعمرو، الطیبه، عرعره المثلث و طمره شاهد درگیری‌های شدید میان فلسطینیان و صهیونیست‌ها بوده و در برخی شهرها، مساجد و کنیسه‌ها به آتش کشیده شد. در شهر اللُّد وضعیت از دیگر مناطق بحرانی‌تر بوده و نخستین شهری بود که ارتش صهیونیستی برای کنترل اوضاع و به درخواست شهردار این شهر وارد عمل شد.
بنا به تحلیل‌ها یکی از اهداف دولت نتانیاهو در عدم کنترل ناآرامی‌ها در قدس که منجر به وقوع این جنگ شد، جلوگیری از تشکیل کابینه از سوی مخالفان بود. اگرچه این جنگ نتوانست مانع تشکیل کابینه از سوی مخالفان به پشتیبانی حزب عربی رعام شود اما تضادها را در عرصه سیاسی این رژیم درباره مسائلی چون نوع مواجهه با غزه و نیز فلسطینی‌های ساکن سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ و همچنین مسئله شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری تشدید کرده و انتظار می‌رود بر این اساس ناپایداری‌ها در عرصه سیاسی این رژیم تداوم یابد.
افزایش انتقادات از اسرائیل در فضای سیاسی آمریکا بهرغم حمایت کامل دولت بایدن یکی دیگر از پیامدهای این جنگ برای رژیم صهیونیستی بود. با تشدید درگیری‌ها در غزه، اختلاف بین بایدن و چپ‌‌های هم‌حزبی وی در خصوص مسئله فلسطین تعمیق شد. نیویورک‌تایمز در گزارشی از شکاف فزاینده میانه‌روها و مترقی‌های حزب دموکرات در این خصوص خبر داد و نوشت که جناح چپ حزب در حمایت از مردم فلسطین، در مقابل میانه‌روهای حزب از جمله جو بایدن قرار گرفته‌اند.[۳] در هشتمین روز این جنگ برنی سندرز، رئیس کمیته بودجه سنای آمریکا، ویرانی در غزه را بی‌رحمانه و غیر‌معقول دانست و در پیامی نوشت: «ما باید نگاه دقیقی به کمک نظامی سالانه به اسرائیل که حدود چهار میلیارد دلار است، بیندازیم. این غیرقانونی و غیرمشروع است که کمک آمریکا برای پشتیبانی از نقض‌های حقوق بشر مورد استفاده قرار بگیرد.»[۴]
دستاوردها برای گروه‌های مقاومت
بهرغم تلفات انسانی و خسارت‌های وارد شده به زیرساخت‌های غزه که در مقدمه به آن پرداخته شد، آنبلحخهبلخحهبیلخاین جنگ دستاوردهای مهمی برای گروه‌های مقاومت فلسطین داشت. مهم‌ترین دستاورد، محقق شدن هدف اعلامی شروع جنگ از سوی مقاومت فلسطین یعنی توقف طرح‌های توسعه‌طلبانه رژیم در قدس و کرانه باختری و به طور خاص منتفی شدن کوچ اجباری ساکنان محله جرّاح است. حکم به کوچ اجباری فلسطینیان از این محله بر اساس یک قانون اسرائیلی مصوب سال ۱۹۷۰ صورت می‌گیرد که به یهودیان اجازه می‌دهد که زمین و خانه‌هایی را که اجدادشان قبل از تاسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ در شرق بیت‌المقدس داشتند، پس بگیرند؛ این در حالی است که برای فلسطینیانی که زمین و خانه‌هایشان از سوی یهودیان تصرف شده، امکان بازپس‌گیری وجود ندارد و چنین حقّی از آن‌ها سلب شده است.[۵] این سیاست در واقع به منظور یهودی‌سازی قدس اجرا می‌شود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
اصل شروع جنگ با هدف جلوگیری از پیشبرد یهودی‌سازی قدس صرف‌نظر از محقق شدن یا نشدن آن به معنی ورود مسائل قدس و کرانه باختری به معادله درگیری‌های غزه و رژیم صهیونیستی است و صهیونیست‌ها از این پس در صورت مبادرت به هرگونه تجاوزگری در قدس و کرانه باختری باید انتظار جنگ‌های دیگر با مقاومت غزه را داشته باشد.
چنان که در مقاله مربوط به علل و زمینه‌های جنگ گفته شد[۶] یکی از دلایل شروع این جنگ فراخوان تندروهای یهودی به برگزاری راهپیمایی پرچم در قدس اشغالی در روز ۲۸ رمضان (۲۸ ایار در تقویم عبری) به مناسبت سالگرد اشغال بخش شرقی قدس که در میان صهیونیست‌ها روز اورشلیم نام گرفته، بود. با شروع جنگ این راهپیمایی لغو شد. با پایان جنگ و در آستانه تشکیل کابینه از سوی مخالفان نتانیاهو، بار دیگر این راهپیمایی قرار بود در ۱۷ خرداد برگزار شود که پلیس رژیم صهیونیستی در پی هشدارهای حماس و احتمالاً با تدبیر نتانیاهو برای مواجهه ساختن کابینه جدید با یک بحران، برگزاری راهپیمایی در آن روز را لغو به و هفته بعد یعنی پس از تشکیل کابینه جدید موکول کرد. بنابراین این راهپیمایی در سه‌شنبه ۲۵ خرداد دو روز پس از تشکیل کابینه جدید و با اندکی تغییر مسیر به گونه‌ای که حساسیت فلسطینی‌ها برانگیخته نشود برگزار شد. بهرغم تعداد اندک شرکت‌کنندگان (حدود هزار نفر) و تغییر مسیر راهپیمایی، گروه‌های فلسطینی در غزه با پرتاب بالن‌های آتش‌زا به سوی مناطق مجاور این باریکه، پاسخ آن را دادند که منجر به چندین مورد آتش‌سوزی شد و البته رژیم صهیونیستی نیز در پاسخ چند پایگاه حماس در غزه را هدف حملات پهبادی قرار داد. این تحولات بیانگر شکل‌گیری و تثبیت معادله «غزه مدافع قدس» بوده که یکی از آثار و نتایج مهم جنگ اخیر است.
عیان شدن قدرت موشکی گروه‌های مقاومت فلسطین دستاورد دیگر این جنگ برای مقاومت فلسطین بود. طبق آمار رسانه‌های صهیونیستی مقاومت فلسطین طی ۱۱ روز ۴۳۶۰ موشک و راکت به سمت اراضی اشغالی شلیک کرد. این در حالی است که این تعداد برای نبرد ۵۱ روزه در سال ۲۰۱۴ ، حدود ۴۶۰۰ موشک بود و در حالی که در جنگ ۲۰۱۴، قربانیان اسرائیلی ۶ نفر بود، در این جنگ ۱۲ اسرائیلی کشته و ۳۳۰ نفر زخمی شدند.[۷] رونمایی از چند نوع موشک و پهباد جدید از جمله موشک‌های عیاش۲۵۰ و قاسم و پهپاد شهاب و افزایش دقت و برد موشک‌ها نشان از ارتقای قدرت موشکی مقاومت دارد. حملات موشکی مقاومت در جنگ‌های قبلی بیشتر محدود به جنوب اراضی اشغالی می‌شد اما جبهه مقاومت این بار توانست عملاً ثابت کند که قدرت هدف قرار دادن تمام سرزمین اشغالی حتی مراکز حیاتی در شهرهای حیفا و تل‌آویو را دارد.
یکی از آثار این جنگ ارتقای جایگاه سیاسی مقاومت در برابر جریان سازش است. در حالی که با لغو انتخابات فلسطین از سوی محمود عباس درخواست‌ها برای استعفای او افزایش یافته، تحرکات فلسطینیان قدس و کرانه باختری در طول جنگ اخیر و پس از آن نشان از اقبال روزافزون آن‌ها به جبهه مقاومت مقاومت دارد. به لحاظ منطقه‌ای نیز اظهارات «محمود الزهار»، از اعضای ارشد حماس مبنی بر اینکه نتیجه نبرد «شمشیر قدس» باعث شد بسیاری از کشورهای عربی درهای خود را به روی رهبران این جنبش باز کنند، شاهدی برای این مدعاست. شکل گرفتن نوعی انسجام اجتماعی بهرغم تشتّت سیاسی نیز یکی از آثار مهم این نبرد بوده است که می‌تواند مبنایی برای غلبه بر دو دستگی دیرینه گروه‌های فلسطینی شود.
سایر پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی
این جنگ همچنین بر روند عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی تأثیری منفی گذاشت و موجی از نفرت را در افکار عمومی کشورهای عربی علیه رژیم صهیونیستی ایجاد کرد که هزینه عادی‌سازی را برای دولت‌های آن‌ها افزایش می‌دهد. چند روز پس از این جنگ بود که رسانه‌های اسرائیلی اعلام کردند به دلیل بسته شدن آسمان عربستان پروازهای یک شرکت از فرودگاه «بن گوریون» به مقصد دوبی لغو شد. در شهریور سال گذشته و اندکی پس از توافق عادی‌سازی روابط امارات و رژیم صهیونیستی عربستان سعودی مجوز استفاده هواپیماهای مسافربری این رژیم از حریم هوایی خود به مقصد فرودگاه‌های امارات متحده عربی و برعکس را صادر کرده بود.[۸] به صورت کلی می‌توان گفت این جنگ باعث نزول جایگاه منطقه‌ای رژیم صهیونیستی شد. در مقابل، تضعیف روند عادی‌سازی و نیز ارتقاء جایگاه سیاسی مقاومت در برابر جریان سازش به معنای تقویت محور مقاومت در منطقه خواهد بود.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
یکی از آثار این جنگ، نمایان شدن امکان فعال شدن همزمان جبهه‌های متعدد از غزه گرفته تا اردن، لبنان و سوریه علاوه بر جبهه داخلی علیه رژیم صهیونیستی بود. صهیونیست‌ها همواره این هراس را داشتند که ممکن است همزمان درگیر تنش در چندین جبهه شود. اگرچه طی این جنگ جبهه شمالی شامل لبنان و سوریه علیه رژیم صهیونیستی به معنای واقعی فعال نشد اما شلیک راکت‌هایی از این منطقه به داخل فلسطین اشغالی و به علاوه حضور جمعیت زیاد اردنی در مرزهای کرانه باختری این تهدید را به صورت ملموس نشان داد. در واقع می‌توان گفت این جنگ، نوعی تمرین فعّال کردن همزمان چندین جبهه علیه رژیم صهیونیستی از سوی محور مقاومت بود. یک نکته مهم دیگر که شاید چندان مورد توجه قرار نگرفته این است که درگیر شدن اسرائیل در این جنگ و عواقب ناشی از آن باعث کاسته شدن از تنش‌های مستقیم این رژیم با ایران شد که پیش از آن به صورت چشمگیر افزایش یافته بود.
نتیجه‌گیری
جدای از تلفات انسانی و خسارات اقتصادی برای طرفین، این جنگ برای اسرائیل پیامدهایی مانند افزایش شکاف در جبهه داخلی و در نتیجه تشدید ناپایداری سیاسی، افزایش انتقادات از این رژیم در فضای سیاسی آمریکا و تضعیف روند عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی، بر جای گذاشت که جبران آن‌ها به راحتی امکانپذیر نیست. در سمت مقابل، علاوه بر محقق شدن هدف اعلامی شروع جنگ از سوی مقاومت فلسطین یعنی توقف فشارها برای کوچ اجباری ساکنان محله جرّاح، می‌توان به آثار و پیامدهایی چون شکل‌گیری و تثبیت معادله «غزه مدافع قدس»، عیان شدن قدرت موشکی گروه‌های مقاومت فلسطین، ارتقای جایگاه سیاسی مقاومت برابر جریان سازش، شکل گرفتن نوعی انسجام اجتماعی در میان فلسطینی‌ها بهرغم تشتّت سیاسی و کاهش تنش‌های مستقیم میان ایران و اسرائیل اشاره کرد.
منابع
[۱] – خبرگزاری مشرق، «دهها میلیون دلار هزینه تل‌آویو در ۴ روز نخست جنگ با مقاومت فلسطین»، منتشر شده در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
mshrgh.ir/1218194
[۲] – خبرگزاری ایسنا، ۲.۱۴ میلیارد دلار خسارت اولیه رژیم صهیونیستی در جنگ غزه»، منتشر شده در تاریخ ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
https://www.isna.ir/news/1400023122173/
[۳] – Lisa Lerer and Jennifer Medina , “Tensions Among Democrats Grow Over Israel as the Left Defends Palestinians”, May 15, 2021 , at: https://www.nytimes.com/2021/05/15/us/politics/democrats-israel-palestinians.html?smtyp=cur&smid=tw-nytimes
[۴] – خبرگزاری ایسنا، «واکنش برنی سندرز به حملات علیه غزه»، منتشر شده در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
https://www.isna.ir/news/1400022718728/
[۵] – رادیو فردا، «بلینکن به اسرائیل هشدار داد از کوچاندن فلسطینی‌ها از محله شیخ جراح اجتناب کند»، منتشر شده در تاریخ ۰۷ خرداد ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
[۶] برای اطلاعات بیشتر؛ ر.ک به:
[۷] – خبرگزاری تسنیم، «عملکرد مؤثر مقاومت فلسطینی در جنگ ۱۲ روزه؛ چرا مقاومت پیروز میدان لقب گرفت؟»، منتشر شده در تاریخ ۰۲ خرداد ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/03/02/2508374/
[۸] – خبرگزاری ایرنا، «عربستان حریم هوایی خود را به روی پروازهای اسرائیل بست»، منتشر شده در تاریخ ۰۴ خرداد ۱۴۰۰، قابل بازیابی در پیوند ذیل:
