اندیشکده راهبردی تبیین- تقویت پیمان کوآد در جهت مهار چین در اقیانوس آرام، یکی از رئوس سیاست خارجی آمریکاست. این پیمان که 2007 به ابتکار ژاپن شکل گرفت، با هشدارهای چین به محاق رفت تا اینکه در 2017 توسط ترامپ احیا شد. غلبه چین بر بحران کرونا، تحریم استرالیا توسط پکن و تشدید درگیری‌های مرزی چین و هند، عزم دولت بایدن برای تقویت کوآد را جدی‌تر ساخت. این گزارش[1] به ارزیابی تلاش‌های پیشین و چشم‌انداز پیش‌روی این پیمان پرداخته است.

سلامت: کوآد در اجلاس مجازی مارس 2021 متعهد به افزایش دسترسی عادلانه به واکسن‌های ایمن و مؤثر شد. تأمین بودجه با آمریکا و ژاپن، تولید با هند و توزیع بر عهده استرالیا بود. واکسن کوآکس بدین طریق تولید شد ولی در ماه‌های اولیه، عمده آن به مصرف داخلی هند رسید که بیش از سه کشور دیگر، درگیر کرونا بود. عمل به تعهد تولید یک میلیارد واکسن تا پایان 2022 به منطقه هند و اقیانوس آرام، برای واکنش به برتری چین در خصوص مقابله با کرونا، ضروری است.

فناوری‌های نوظهور: تمرکز بر زنجیره تأمین فناوری‌های راهبردی از جمله نیمه‌هادی‌ها و تراشه‌های رایانه‌ای از سوی آمریکا و ژاپن و هم‌چنین ترغیب کوآد به ایجاد استانداردهای توسعه هوش مصنوعی، از نتایج تشکیل کارگروه فناوری‌های حیاتی در مارس 2021 بوده است. جلوگیری از توسعه شبکه‌های مخابراتی و اینترنتی اقیانوس آرام توسط چین، از مهم‌ترین ابعاد رقابت کوآد با پکن است. به همین دلیل تایوان به عنوان یکی از منابع تولید نیمه‌هادی‌ها به بخشی از این رقابت بدل شده است. کوآد درصدد سرمایه‌گذاری بر حوزه بیوتکنولوژی به خصوص در زمینه‌های کشاورزی و امنیت زیستی نیز برآمده است. کوآد می‌بایست توسعه فناوری‌های نوظهور را یک مسأله امنیت ملی و مرتبط با استقلال اعضای کوآد و دیگر بازیگران هم‌سو در منطقه اقیانوس‌های هند و آرام قلمداد نماید. به همین دلیل درصدد ارائه استانداردهای مشترکی در خصوص ارتباطات راه دور، هوش مصنوعی، ریزتراشه‌ها، بیوتکنولوژی و سایر فناوری‌های ضروری برآید.

تغییرات اقلیمی: جزایر منطقه هند و اقیانوس آرام بیش از 500 میلیون جمعیت دارند که بیش از سه‌ونیم برابر جمعیت کل جزایر جهان است. طوفان‌های موسمی، سونامی‌ها و آتش‌سوزی‌های جنگلی از مهم‌ترین تهدیدات این جزایر است که در نشست سران کوآد در سپتامبر 2021 مورد بررسی قرار گرفته است. اجرای توافق‌نامه پاریس برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سرمایه‌گذاری بر انرژی‌های تجدیدپذیر، اشتراک داده‌های اقلیمی، ایجاد «شبکه کشتی‌رانی سبز» به هدف کاهش آلایندگی سوخت‌های کشتی‌ها در بنادر و مسیرهای دریایی و نهایتاً مشارکت در تولید «هیدروژن پاک» از جمله اقدامات اعضای این پیمان تاکنون بوده است. کوآد می‌تواند با تشکیل تصویر عملیاتی مشترک از اولویت‌های اصلی و سپس هماهنگی در اولویت‌بندی و ارائه پشتیبانی‌های دانشی، منابع و زیرساخت‌ها از تاب‌آوری آب‌وهوایی به طور مؤثرتری پشتیبانی کند.

زیرساخت: بیانیه اجلاس کوآد در سپتامبر 2021 بر تشکیل یک گروه برای هماهنگی تأمین مالی توسعه زیرساخت‌های کشورهای منطقه آسیاپاسیفیک تأکید داشت. راهبردی که هدف آن، مقابله با توسعه نفوذ چین از طریق «یک کمربند، یک جاده» می‌باشد. نویسندگان این گزارش مدعی هستند که وام‌های چین به کشورهای هدف این پروژه، منجر به «تله بدهی» شده و مالکیت یا حداقل مدیریت بخش‌های مهمی از زیرساخت‌های حمل‌ونقل آن کشورها به پکن منتقل می‌شود. حال آن‌که کوآد درصدد توسعه زیرساخت‌هایی با استاندارد، پایداری و سودمنی بیشتر است و برای این هدف، ابتکار «شبکه نقطه‌های آبی» در نوامبر 2019 برای ارزیابی و صدور گواهی تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی توسط آمریکا، ژاپن و استرالیا اعلام شد. ناکامی این ایده منجر شد گروه G7 ابتکار دیگری تحت عنوان B3 یا »بازسازی بهتر جهان» را در ژوئن 2021 با هدف «مشارکت زیرساختی شفاف و متعهد به دمکراسی» اعلام کند. ولی هیچ‌یک از این دو ابتکار، قادر به رقابت با سرمایه‌گذاری‌های دولتی چین در پروژه‌های «یک کمربند، یک جاده» به خصوص در کشورهای در حال توسعه را نداشته‌اند. تأمین مالی نصب کابل‌های زیردریایی فیبر نوری در اقیانوس آرام توسط آمریکا، ژاپن و استرالیا، نمونه موفقی از یک همکاری سه‌جانبه مالی است که در این یادداشت از آن ذکر شده است. نقشه‌برداری و اشتراک اطلاعات درباره نیازهای زیرساختی منطقه به ویژه در زمینه مخابرات، انرژی، بنادر و ایجاد ترتیبات مالی مشترک از سوی بخش خصوصی کشورهای عضو برای جلوگیری از موازی‌کاری، می‌تواند مفید واقع شود. گسترش کریدور شرق‌غرب که هند را از طریق خلیج بنگال به آسیای جنوب شرقی متصل کند، می‌تواند از بزرگ‌ترین پروژه‌هایی باشد که نیازهای زیرساختی بخشی از منطقه را ذیل خود مجتمع نماید.

فضا: کارگروه فضایی کوآد در جریان اجلاس سران در سپتامبر 2021 در واشنگتن تأسیس شد. اشتراک داده‌های پیشرفته فضایی به هدف واکنش موثرتر در برابر بلایای طبیعی و پیش‌بینی تغییرات آب‌وهوایی از اولین ثمرات این کارگروه است. علاوه بر ابتکارات چهارگانه مانند آموزش پرسنل فضایی کشورهای عضو و یا همکاری بخش‌های صنعتی این اعضا با یکدیگر، این کارگروه وظیفه دارد راه‌های جدیدی برای همکاری فضایی با سایر کشورهای هند و اقیانوس آرام ایجاد کند. دولت جدید کره جنوبی که درصدد مشارکت با آمریکا در تولید ماهواره‌های فضایی برآمده، یکی از این گزینه‌هاست.

امنیت سایبری: کارگروه امنیت سایبری در مارس 2022 تشکیل شد تا راه‌هایی را افزایش هماهنگی و اشتراک استانداردهای امنیت مجازی بیابد. گرچه به دلیل تفاوت صریح مقررات دیجیتال هند با سه کشور دیگر درباره مالکیت معنوی و حریم خصوصی، شکل‌گیری استاندارد مشترک دشوار است. زیرا دهلی با رویکردی اقتدارگرایانه و ملی‌گرایانه درصدد حفظ داده‌ها در چارچوب مرزها بوده و رویکرد بومی‌سازی اطلاعات را پی گرفته است. در عین حال، در اجلاس ماه می 2022 در توکیو، رهبران کوآد درباره اشتراک داده‌ها معطوف به تهدیدات مشترک سایبری، به توافق رسیدند. همکاری بین دانشگاه‌ها و سازمان‌های غیردولتی می‌تواند زمینه‌های تقویت راهکارهای چندجانبه برای مقابله با تهدیدات را فراهم کند.

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

پتانسیل همکاری‌های اقتصادی: طبق سند چارچوب اقتصادی مد نظر آمریکا برای حوزه هند و اقیانوسیه، منتشره در می 2022، تجارت دیجیتال، انعطاف‌پذیری زنجیره تامین، انرژی پاک و فسادستیزی، چهار ستون همکاری‌های کوآد را شکل می‌دهد. این چارچوب علاوه بر کوآد، مورد پذیرش برونئی، فیجی، اندونزی، کره جنوبی، مالزی، نیوزیلند، فیلیپین، سنگاپور، تایلند و ویتنام نیز قرار گرفته است. اما سیاست‌های حمایت‌گرایانه هند و آمریکا نسبت به بازارهای داخلی، موانعی در دسترسی به بازارهای یکدیگر ایجاد می‌کند. تلاش برای تنوع زنجره تأمین و کاهش وابستگی به چین درباره اقلام حیاتی و هم‌چنین مقابله با اهرم‌های اقتصادی اجبارآمیز پکن مانند قطع صادرات یا واردات به اعضا، از مهم‌ترین اولویت‌های تجاری کوآد است.

فرصت‌های همکاری دفاعی: کوآد یک اتحاد نظامی نبوده و فاقد تعهدات دفاعی متقابل است. ولی ادراک امنیتی آنها از وضعیت منطقه، هم‌پوشانی‌هایی دارد. اولاً رویکرد منطقه‌ای چین را تهاجمی می‌دانند و خواستار تضمین امنیت ناوبری و خطوط هوایی در برابر توسعه قوای نظامی چین در اقیانوس آرام هستند. ثانیاً نسبت به بحران هسته‌ای کره شمالی نیز نگران می‌باشند. قابل ذکر است که توسعه و ترکیب نقاط قوت نظامی برای دست‌یابی به یک «بازدارندگی یکپارچه» مهم‌ترین هدف امنیتی آمریکا از شکل‌گیری کوآد است. همگام‌سازی سیستم‌های ارتباطی امن و رمزگذاری‌شده بین آمریکا و هند از 2018، گشت‌های دریایی مشترک در دریای چین جنوبی از 2019 و انجام مانور مشترک سالانه مالابار در دریای فیلیپین و خلیج بنگال از 2020، از جمله اقدامات مشترک دفاعی اعضای کوآد بوده است. توسعه همکاری‌های دفاعی ملزوماتی دارد که می‌توان برخی از آن‌ها را چنین برشمرد: تقویت اشتراک داده‌های جغرافیایی و تصاویر ماهواره‌ای از جزایر اقیانوس آرام، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس هند به هدف مراقبت از آبراه‌ها و کمک به جهت‌دهی به اقدام جمعی گاردهای ساحلی در واکنش به چین؛ پشتیبانی لجستیک متقابل از نیروهای دریایی و هوایی یکدیگر در مناطق راهبردی مانند جزایر آندامان و نیکوبار، کوکوس، دیگو گارسیا و گوام؛ تقویت همکاری‌ها در زمینه تحقیق و توسعه فناوری‌های دفاعی و فروش تسلیحات نظامی به هدف شکل‌گیری سامانه‌های دفاع هوایی یکپارچه که فعلاً روابط نظامی دهلی و مسکو بر آن سایه افکنده؛ برگزاری منظم نشست‌های چهارجانبه وزرای دفاع و خارجه؛ و نهایتاً ظرفیت‌سازی برای تشکیل پیمان‌های دفاعی دوجانبه میان اعضای کوآد با شرکا و همسایگان منطقه‌ای پیرامون‌شان بدین ترتیب که استرالیا در جزایر اقیانوس آرام، هند در جنوب آسیا و کشورهای جزیره ای اقیانوس هند، و ژاپن در آسیای جنوب شرقی فعال باشند.

زمینه ایجاد کوآدپلاس: پرسشی که پیش روی رهبران کوآد قرار گرفته، امکان توسعه آن به بازیگران هم‌سو با این ائتلاف است. تاکنون، کره جنوبی آشکارا تمایل خود به همکاری با کوآد در زمینه‌های سلامت، فناوری‌های نوظهور و تغییرات اقلیمی را اعلام داشته است. اما احتمالاً هم کره و هم دیگر کشورهای این منطقه مانند سنگاپور، فیلیپین، ویتنام و تایوان از عضویت رسمی در کوآد پرهیز داشته باشند. زیرا نگران آن هستند که چین توسعه کوآد را تحریک‌آمیز تلقی کرده و واکنش منفی نشان دهد. به همین دلیل بدون چشم‌اندازی از عضویت رسمی، صرفاً به صورت شریک در قالبی تحت عنوان کوآدپلاس به همکاری خواهند پرداخت. علاوه بر کشورها، می‌توان از سازمان‌های منطقه‌ای مانند آسه‌آن و اتحادیه اروپا و هم‌چنین ائتلاف‌های مشابه مانند آوکیس نیز به عنوان شرکای طبیعی کوآد نام برد. بنابراین تشکیل یک دبیرخانه برای توسعه گفتگوها و همکاری‌های کوآد با این بازیگران و هم‌چنین تأسیس رسانه رسمی و ارتباطی برای تبیین ایده‌ها و مقابله با تبلیغات مخرب، ضروری است.

[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]

جمع‌بندی

کوآد به هدف پرهیز از تحریک چین، فعلاً بعید است اقدام آشکاری در جهت همکاری‌های نظامی و دفاعی چهارجانبه در کوتاه‌مدت داشته باشد. در عین حال که احتمالاً سعی خواهند داشت کارگروه‌های فضا، فناوری، زیرساختی و امنیت سایبری را به سمت‌وسوی اولویت‌های امنیتی سوق دهند. بنابراین تقویت روابط بین کارگروه‌ها از اهداف آتی این پیمان است. چند روند بر وضعیت همکاری‌های امنیتی کوآد مؤثر خواهد بود. نوع تعامل هند و روسیه به خصوص متأثر از نبرد اوکراین؛ نوع مواجهه آمریکا و چین نسبت به مسأله تایوان؛ انتخابات آتی ریاست‌جمهوری آمریکا و تحول در نگرش سیاست خارجی کاخ سفید و نهایتاً توسعه تدریجی پروژه «یک کمربند، یک جاده» از مهم‌ترین روندهای مؤثر بر همکاری‌های کوآد خواهد بود.

 

پی‌نوشت

[1] https://www.cnas.org/publications/reports/operationalizing-the-quad