اندیشکده راهبردی تبیین: در هفته گذشته تحولات مهمی در عرصه منطقه غرب آسیا و فراتر از منطقه رخ داد. اگر چه رویدادهای مرتبط با جنگ غزه طی حدود شش هفته گذشته محور غالب تحولات منطقه ای و بین‌المللی بوده است اما تحولات مهم هفته گذشته منحصر به این موضوع نبوده است. در ارتباط با موضوع جنگ غزه در هفته گذشته بعد از 48 روز جنگ شاهد یک آتش‌بس موقت چهار روزه بودیم که احتمال تمدید آن نیز وجود دارد. یک رویداد بسیار مهم دیگر در این زمینه توقیف کشتی اسرائیلی «گلکسی لیدر» توسط انصارالله یمن بود که با اعلام تداوم این رویکرد از سوی مقامات یمنی فشار اقتصادی بر رژیم صیهونیستی بویژه صنعت کشتیرانی این رژیم را افزایش خواهد داد و تاثیر قابل‌توجهی بر محاسبات رژیم صهیونیستی در جنگ علیه غزه و چشم‌انداز آتی تحولات مربوطه خواهد گذاشت. دیدار روسای جمهور چین و آمریکا، برخی تنش‌های سیاسی میان جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا و ابراز تمایل پاکستان برای عضویت در بریکس از جمله دیگر تحولات مهم در هفته گذشته بوده است که در ادامه به صورت جزئی‌تر به آنها و برخی تحولات مهم دیگر پرداخته می‌شود.
حوزه اوراسیا
در حوزه اوراسیا تنش میان جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا در پی اظهارات جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و طرح موضوع عضویت بخشی از اوکراین در ناتو توسط یک مقام سابق اروپایی از جمله مهمترین تحولات هفته گذشته بود.
تنش میان جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا در موضوع قره باغ
تنش‌ها میان جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا از زمان بازپس‌گیری قره باغ بدین سو افزایش یافته است. این تنش‌ها در هفته گذشته با اظهارات جوزف بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اورپا وخیم‌تر شد. بورل با خطاب قرار دادن آذربایجان هرگونه نقض تمامیت ارضی ارمنستان را غیرقابل قبول تلقی نمود و هشدار داد که چنین اتفاقی پیامدهای جدی برای کیفیت روابط این کشور با اروپا خواهد داشت. این اظهارات با واکنش شدید طرف‌های آذری مواجه شد. جیحون بایراموف، وزیر خارجه آذربایجان، در پاسخ بروکسل را به بی‌تفاوتی و عدم موضع‌گیری در مقابل اعمال ایروان متهم نمود و اظهار داشت که اتحادیه اروپا هیچ‌گونه تلاشی برای متقاعد کردن ارمنستان به اقدام همراستا با هنجارها و اصول بین‌المللی انجام نداد. بایراموف همچنین نهاد سیاست خارجی اروپا را متمایل به تحریک جدایی‌طلبی در خاک آذربایجان برشمرد. در گامی دیگر، جمهوری آذربایجان همکاری‌های خود را با اتحادیه اروپا در برخی از پروژه‌های تویینینگ (Twinning) متوقف نمود. این پروژه‌ها به منظور گردهمایی متخصصان بخش دولتی از کشورهای ذی‌نفع و اتحادیه اروپا و برای دستیابی به اهداف عملیاتی از طریق همکاری‌های رو در رو انجام می‌پذیرد. جمهوری آذربایجان همکاری خود را در اکثر این پروژه‌ها با استثنای مواردی در لهستان و فنلاند متوقف کرده است و همزمان متذکر شده است که این همکاری‌ها با توجه به هشدارها و سیگنال‌های روشن از سوی مشوق جدایی‌طلبی ارمنی‌ها، جوزپ بورل، ممکن به نظر نمی‌رسد. در مجموع به نظر می‌آید اتحادیه اروپا با بکارگیری ابزارهای متعدد قصد دارد حضور خود را در ارمنستان تثبیت نموده و همزمان، به آذربایجان درباره هرگونه تمایل توسعه‌طلبانه هشدار دهد. آذربایجان نیز، همانگونه که پیشتر به همکاری‌های نظامی فرانسه و ارمنستان معترض شد، از این حضور چندان استقبال نمی‌کند.
طرح موضوع عضویت بخشی از اوکراین در ناتو و مخالفت اوکراین
در هفته‌های گذشته پیشنهادی از سوی راسموسن، دبیرکل اسبق ناتو، مبنی بر عضویت اراضی تحت تسلط اوکراین در ناتو طرح گردید. راسموسن استدلال می‌کرد که عضویت این اراضی در ناتو موجب مخابره این پیام به روسیه خواهد شد که ممانعت از پیوستن اوکراین به ناتو برای این کشور ممکن نیست و همزمان، باعث خواهد شد فشار روسیه بر اراضی تحت تسلط اوکراین کاهش یابد. در هفته گذشته یرماک، رئیس دفتر رئیس جمهوری اوکراین، نسبت به این پیشنهاد به صورت غیرمستقیم واکنش داد و اظهار داد که حاضر نخواهد بود در ازای عضویت در ناتو، امتیاز ارضی بدهد. به باور کی‌یف و دیگر منتقدین طرح راسموسن، عضویت بخش‌های تحت تسلط اوکراین در پیمان ناتو به طور ضمنی به معنای ترک ادعای ارضی اوکراین و تثبیت موقعیت روسیه در مناطقی خواهد بود که در پی جنگ اوکراین از تسلط این دولت خارج شدند. یرماک در این اظهارات پای خود را از مخالفت فراتر گذاشته و به منظور تضعیف این ایده تاکید نموده که با توجه به شفاف بودن مواضع اصولی اوکراین، آنچه راسموسن از آن صحبت می‌کند نظر شخصی خودش است.
محور مقاومت و رژیم صهیونیستی
در حوزه محور مقاومت و رژیم صهیونیستی مهمترین تحولات شامل حمله هوایی ارتش آمریکا به مواضع حشدالشعبی، دیدار وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه با نائب رئیس مجلس عراق و مهم تر از همه توافق آتش‌بس چهارروزه میان حماس و رژیم صهیونیستی بوده است.
حمله هوایی ارتش آمریکا به پایگاه‌های حشد الشعبی در منطقه جرف النصر
وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که نیروهای ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) دو حمله به مواضع نیروهای حشد الشعبی در منطقه جرف النصر (جرف الصخر سابق) در استان بابل انجام دادند، به گفته وزارت دفاع آمریکا این اقدام پاسخ به حملات نیروهای مقاومت علیه پایگاه عین الاسد آمریکا بوده است. این اولین حمله آمریکا به نیروهای نظامی رسمی تحت فرماندهی نخست‌وزیر کشور عراق از زمان آغاز جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه است. این در حالی است که آمریکا مدعی بود حضور نیروها نظامی در این کشور صرفاً مستشاری بوده است که این حمله برخلاف ادعای حضور مستشاری آمریکا در عراق بوده است و بر اساس گفته سخنگوی دولت عراق این اقدام نقض آشکار حاکمیت عراق بشمار می‌رود.
دیدار وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه با نائب رئیس اول مجلس عراق
صادرات غیرقانونی نفت اقلیم کردستان به بندر جیهان ترکیه و همچنین احداث سد بر روی چشمه‌های رودخانه‌های دجله و فرات دو موضوعی که از سال 2005 محل اختلاف دو کشور بود. از سوی دیگر ترکیه برای مشارکت در پروژه کانال خشک (جاده توسعه) و اتصال به آب‌های خلیج‌فارس لازم است که اختلافات خود را با دولت مرکزی عراق حل‌وفصل کند ازاین‌رو طرفین در این نشست تلاش برای دستیابی به راه‌حل تأکید داشتند.
توافق آتش‌بس چهارروزه میان حماس و رژیم صهیونیستی
از زمان آغاز عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر رژیم صهیونیستی جنگ وحشیانه‌ای را علیه باریکه غزه آغاز کرد به‌نحوی‌که تمامی زیرساخت حیاتی ازجمله بیمارستان‌ها را بمباران کرد و اجازه ورود هیچ‌گونه کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه را نداد. علی‌رغم مخالفت قبلی رژیم صهیونیستی با موضوع آتش‌بس اما با میانجیگری قطر آتش‌بس چهارروزه موردتوافق رژیم صهیونیستی و حماس صورت پذیرفت. طبق بیانیه رسمی وزارت خارجه قطر این توافق از صبح روز چهارشنبه 22 نوامبر آغازشده است.
حوزه خلیج‌فارس و سایر کشورهای عربی
رویداد مهم در حوزه خلیج فارس در هفته گذشته توقیف کشتی اسرائیلی گلکسی لیدر توسط انصارالله یمن بود که یک تحول مهم در روند مشارکت گروه‌های مقاومت در جنگ غزه محسوب می‌شود.
توقیف کشتی گلکسی لیدر متعلق به رژیم صهیونیستی توسط یمن
تنها پنج روز پس از هشدار صریح رهبر انصارالله مبنی بر هدف قرار دادن کشتی‌های حامل پرچم رژیم صهیونیستی، کشتی گلکسی لیدر توسط نیروی دریایی ارتش یمن توقیف شد. این اقدام در پاسخ به جنایتهای رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه بوده و ارتش یمن در راستای اعلام حمایت خود از مردم فلسطین اقدام به توقیف این کشتی نمود. با توجه به موقعیت راهبردی یمن در خلیج عدن و دریایی سرخ در صورت ادامه جنگ، انصارالله می‌تواند تهدید جدی علیه منافع اقتصادی و امنیتی رژیم صهیونیستی تبدیل شود. لازم به ذکر است که برخی منابع در دفتر نخست وزیر رژیم صهیونیستی، ایران را به پشتیبانی از این اقدام متهم نمودند. هرچند عضو ارشد دفتر سیاسی انصارالله این مسئله را رد کرد و این اقدام را از سر ایمان و اعتقاد دینی مردم یمن خواند.
حوزه شرق و جنوب شرق آسیا
دیدار روسای جمهور آمریکا و چین در هفته گذشته در سانفرانسیسکوی آمریکا و ابراز تمایل پاکستان برای عضویت در بریکس از مهمترین تحولات مرتبط با حوزه شرق و جنوب شرق آسیا در هفته گذشته بود.
دیدار شی‌جین‌پینگ و جو بایدن
دیدار این دو مقام عالی چین و ایالات متحده، که در نوع خود گامی تنش‌زدایانه میان دو کشور به حساب می‌آمد، در هفته گذشته در سانفرانسیسکوی آمریکا برگزار شد. گزارش‌های منتشره از محتوای گفتگوها و توافقات حاصل شده حاکی از آن است که دستکم در چند موضوع دو کشور برای همکاری و همگرایی به توافقات اولیه رسیده اند. این موضوعات عبارتند از: اقدامات زیست‌محیطی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و داروهای روانگردان، برقراری مجدد کانال‌های ارتش به ارتش و تداوم گفتگوها. به نظر می‌رسد سطح تنش‌ها میان ایالات متحده و چین، نسبت به سنوات گذشته و بالاخص نسبت به اوج آن که حول موضوع تایوان و بالن‌های چینی پدیدار شد، در هفته‌های اخیر تا اندازه‌ای کاهش پیدا کرده باشد و توافق برای برقراری مجدد کانال‌های ارتش به ارتش میان دو کشور گامی مهم در کنترل تنش امنیتی ـ نظامی میان آنها بالاخص در حوزه اقیانوس هند و آرام شمار می‌رود .
ابراز تمایل پاکستان برای عضویت در بریکس
سفیر جدید پاکستان در روسیه اظهار داشته است که پاکستان قصد دارد بخشی از این سازمان مهم باشد و به همین منظور در حال رایزنی با کشورهای عضو برای گسترش حمایت عمومی از عضویت پاکستان و همچنین جلب حمایت روسیه به صورت خاص هستند. باید توجه داشت که اجلاس بعدی بریکس در سال 2024 تحت ریاست روسیه در کازان برگزار خواهد شد و از این منظر، پاکستان بر روی حمایت روسیه در الحاق خود به بریکس حساب خواهد کرد. پیش از این و در قالب اجلاس پیشین بریکس، پنج کشور تشکیل‌دهنده این سازمان یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از ایران، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و آرژانتین برای عضویت دعوت کردند. عضویت در این سازمان برای پاکستان بالاخص از این منظر اهمیت دارد که این کشور با مشکلات اقتصادی متعددی دست به گریبان است و از طرف دیگر، در تلاش‌های خود برای جلب سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی از طرف‌های غربی موفقیت چندانی به دست نیاورده است. بریکس به عنوان یک ساز و کار غیر غربی، برای پاکستان زمینه‌های جدیدی در حوزه اقتصاد و همگرایی منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم خواهد کرد.
